از آن سر دنیا

جایگاه نابرابر علوم انسانی

　 سال‌هایی نه‌چندان دور، وقتی در حال تمام کردن مقطع اول دبیرستان بودم، روزی خانم مشاور مدرسه که البته ما بندرت زیارتش می‌کردیم، به کلاس ما آمد و بدون هیچ‌ گونه کلامی، دفترچه‌های رنگ و رورفته تست هوش و پاسخنامه‌ها را بین ما پخش کرد و بعد از تمام شدن هم بسرعت ناپدید شد.

کد خبر: ۷۹۱۰۰۸

روزی که برای دریافت کارنامه به مدرسه رفته بودم، برگه‌ای ضمیمه کارنامه شده بود که در آن نوشته بود؛ براساس مطالعات صورت گرفته روی فرزند شما، ارجحیت رشته‌های انتخابی وی به این صورت می‌باشد: ریاضی فیزیک، علوم تجربی، علوم انسانی و فنی حرفه‌ای. بگذریم از این ‌که پدر من برگه را پاره کرد و گفت الا و بلا باید علوم انسانی بخوانی تا وکیل شوی، اما حتی اگر این مساله را نادیده می‌گرفتم، با عقل پانزده‌ساله خودم، برایم مثل روز روشن بود که من در ریاضیات یک خنگ به تمام معنا هستم و از درس زیست و متعلقات آن هم متنفرم و بیشتر تمایلم به سمت خواندن ادبیات و شعر و فلسفه است.

پدر من در این میان استثنا بود. کسی که رویای وکیل شدن دخترش را در سر داشت و هیچ وقت هم به آرزویش نرسید، اما بیشتر والدینی که من می‌بینم، فرزندان خود را تشویق به خواندن ریاضیات یا علوم تجربی می‌کنند و معتقدند پزشکی و مهندسی تنها رشته‌هایی هستند که می‌توانند خوشبختی فرزندشان را تامین کنند. اگر با نظریات روانشناسانه گاردنر تا حدی آشنا باشید، حتما از هفت نوع هوشی که او مطرح کرده است، شنیده‌اید. هوش زبان‌شناختی، منطقی‌ریاضی، جسمی ـ ‌حرکتی، فضایی، موسیقایی، میان‌فردی و درون‌فردی. طبق نظریات این روان‌شناس، تست‌های سنتی هوش که به تست آی‌کیو معروف هستند فقط توانایی تشخیص هوش ریاضی، زبان‌شناختی و تا حدی عملی را دارند و از تشخیص دیگر هوش‌ها عاجزند و چه بسا بچه‌هایی که به همین سادگی، زندگی و آینده شغلی‌شان تباه شده باشد.

یکی از تفاوت‌های دبیرستان‌های آمریکا و ایران همین است. سیستم آموزشی بسیاری از دبیرستان‌های آمریکا به گونه‌ای طراحی شده که دانش‌آموزان، رشته تحصیلی خاصی ندارند و از میان واحد‌های ارائه شده، باید هر سال تعدادی را با موفقیت بگذرانند و این واحدها شامل تمامی دروس ازجمله ریاضیات، علوم، تاریخ، جغرافیا، زبان انگلیسی، هنر و تربیت بدنی است و اگر برای مثال در این بین کسی گرایش بیشتری به ریاضیات داشت می‌تواند واحدهای بیشتری انتخاب بکند، اما این در صورتی است که واحدهای دیگر را نیز بگذراند. علاوه بر آن، دقیقا مخالف آنچه در ایران اتفاق می‌افتد، خود دانش‌آموزان معتقدند کسی که برای ادامه تحصیل در دانشگاه به سمت رشته‌های علوم انسانی یا هنر می‌رود، فردی باهوش‌تر و تواناتر است و برای او احترام زیادی قائل هستند. آنها معتقدند جهان بر پایه نظریات و ایده‌های مدیران و رهبرانی اداره می‌شود که با مباحث مدیریتی، انسان‌شناختی، مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، ارتباطات و... آشنایی کامل دارند و لازمه تمام اینها، بهره هوشی بالا، آگاهی و دانش فراوان در زمینه‌هایی بسیار گسترده است. دانشکده‌های علوم ‌اجتماعی اینجا بسیار پررونق و بااهمیت است و پذیرش گرفتن برای ادامه تحصیل در این دانشکده‌ها ابدا ساده نیست و به‌سان هفت‌خوان رستم می‌ماند. امیدوارم روزی برسد که رشته‌های علوم انسانی در ایران نیز مهم باشد و کسی دانش‌آموزی را به خاطر انتخاب این رشته به باد تمسخر نگیرد.