نظارت بازرسان رباتیک بر خطوط لوله

علامت کارگران مشغول کارند در کنار پیاده‌روها و خیابان‌هایی که توسط گروهی از کارگران با تجهیزات پر سر و صدا در حال حفاری و کندن زمین هستند، علامتی آشنا برای اغلب شهروندان است. محمدرضا قهرمانی، طراح و سازنده ربات بازرسی خطوط لوله بردبلند در این باره می‌گوید: «بسیاری از این حفاری‌ها برای ترمیم خطوط لوله آسیب‌دیده در زیر زمین انجام می‌شوند و همانقدر که برای مردم آزاردهنده است برای شرکت‌های بهره‌بردار نیز زمانبر و پرهزینه است.» به گفته قهرمانی به همین دلیل برای به حداقل رساندن نیاز به انجام این کار پر دردسر، معمولا شرکت‌های بهره‌بردار ملزم به انجام بازرسی از خطوط لوله و تاسیسات صنعتی هستند تا نقاطی را که در معرض صدمه‌خوردن هستند پیش از حادثه شناسایی کرده و به موقع اقدام به رفع مشکل کنند. گاهی هم بازرسی، بخشی از علاج بعد از حادثه است و برای پیدا کردن محل آسیب از جمله شکستگی یا گرفتگی صورت می‌پذیرد.

بازرسی دقیق‌تر، دردسر کمتر

بازرسی از الزامات مهمی است که هر چه با روش و فرآیند دقیق‌تری انجام بگیرد در کاهش هزینه‌ها و فعالیت‌های مربوط به نگهداری و تعمیر شبکه موثرتر است. روش‌های قدیمی در پیدا کردن محل و میزان مشکلات شبکه از تاثیر‌گذاری بالایی برخوردار نبودند ضمن آن که انجام آن هم دشواری‌های بسیاری را در برداشت به گونه‌ای که طبق گفته قهرمانی: «پیش از به کارگیری ربات بازرسی، عملا بازرسی این‌گونه شبکه‌های لوله در کشور انجام نمی‌شد یا به صورت محدود توسط نیروی انسانی انجام و اگر اتفاقی رخ می‌داد چشم بسته حفاری می‌شد تا مشکل شناسایی شود. گاهی برای ترمیم آسیب مقطعی کوچک از یک شبکه جمع‌ آوری فاضلاب مجبور بودیم ده‌ها متر فاصله بین نقاط ورودی به شبکه فاضلاب را حفاری انجام دهیم تا به نقطه‌ای که دچار صدمه شده برسیم و آن را ترمیم کنیم.» هزینه‌های چنین اتفاقاتی که تا حد زیادی صنعت آب و فاضلاب کشور را آزار می‌داد انگیزه‌ای شد برای مهندسان یکی از واحدهای فناوری مورد حمایت مرکز رشد دانشگاه علم و صنعت ایران تا بر اساس تجربیات جهانی اقدام به ساخت یک ربات صنعتی برای بازرسی خطوط لوله کنند.

بازرس رباتیک وارد می‌شود

بازرسی از طریق رباتی که وارد لوله شده و محل دقیق و نوع اشکالات را پیدا می‌کند، ایده‌ای بسیار موثر است که پیشتر در برخی کشورهای توسعه یافته اجرا شده است. قهرمانی درباره مزایای استفاده از ربات‌های بازرس چنین می‌گوید: «اگر در جایی خط لوله‌ای دچار گرفتگی یا شکستگی شده باشد به جای این‌که یک متراژ لوله را حفاری کنیم و به آن نقطه برسیم با کمک بازرسی رباتیک می‌توانیم به صورت کاملا هدفمند، یک حفاری نقطه‌ای داشته باشیم که این به معنای کاهش چشمگیر هزینه‌های ترمیم و نگهداری است.»

ربات بازرس ساخته شده توسط متخصصان مرکز رشد فناوری دانشگاه علم و صنعت ایران که «ربین» نام گرفته است پس از ورود به تاسیسات یا خطوط لوله زیرزمینی با استفاده از دوربین و حسگرهای خود وضع نگهداری لوله را مورد بررسی قرار داده و تحلیل‌های خود را به کاربر مخابره می‌کند. مدیرعامل شرکت فناوری هوشمند ربین عملکرد و اجزای ربات ربین را این‌گونه تشریح می‌کند: «این ربات از دوقسمت اصلی تشکیل شده است: یک قسمت آن تراکتور یا کشنده است که حمل کننده تجهیزات است و در واقع قسمت پیشرانه ربات در خطوط لوله است و قسمت دیگر هم دوربین بازرسی است که این دوربین بازرسی می‌تواند ثابت یا گردان باشد و با چرخش در جهت‌های مختلف تمام نقاط لوله یا تاسیسات را فیلمبرداری کند.» وی می‌افزاید: «در کنار این دوبخش اصلی حسگرهای دیگری در ربات هست، از جمله حسگرهایی که قطر لوله‌ها را برای ما اندازه‌گیری می‌کنند و برمبنای همان ما می‌توانیم تغییر شکل لوله‌ها را تشخیص دهیم. این تغییر شکل‌ها نشان‌دهنده این هستند که لوله در آن نقطه تحت فشار است و در صورت رسیدگی نکردن این امکان وجود دارد که لوله از آن نقطه دچار صدمه و شکستگی شود.» قهرمانی درباره سایر قابلیت‌های ربات ربین می‌گوید: «تحلیل گازهای داخل مجاری یکی دیگر از قابلیت‌هایی است که ربات دارد. همچنین این ربات می‌تواند با اندازه‌گیری شیب مجاری و سطح مقعطی که در آن قرار گرفته است نقشه‌های پروفیل طولی همان مسیری را که بازرسی کرده به صورت خودکار تولید کند.»

قهرمانی در پایان با تاکید بر اهمیت بازرسی خطوط لوله در صنایع مختلف بویژه صنعت نفت و گاز می‌گوید: «ربات ربین در حال حاضر به صورت کاملا صنعتی به تولید رسیده است و در حالی که ربات‌های مشابه خارجی در بهترین حالت تا ۳۰۰ متر قادر به پیشروی در خطوط لوله هستند ربات تولید شده موفق به کسب رکورد هزار متر در پیشروی شده است. البته این پایان راه نیست و ‌اکنون متخصصان برای تولید سایر نمونه‌های ربات‌های بازرسی در حال تحقیق و توسعه هستند.»

محمدامین آهنگری ‌‌‌/‌‌‌ جام‌جم