یک دهه مبارزه بی‌نتیجه با موریانه‌ها

بیش از یک دهه است که مردم خراسان شمالی از دست موریانه‌ها شب و روز و زندگی آرامی ندارند، با این حال این مشکل همچنان به قوت خود باقی است و مسئولان این استان معتقدند تنها راه رفع همیشگی این مشکل، نگاه ویژه دولت و اختصاص اعتبارات کلان برای تخریب و دوباره‌سازی خانه‌های موریانه زده است.

اکنون در بسیاری از محلات بجنورد؛ همچون شرق سپاه، کلاته باقرخان، خیابان چمران، نیروگاه، پرویز اسماعیلی، ناظرآباد، بربرآباد، تصفیه‌خانه و خیابان حر، خانه‌های قدیمی که مصالح و سازه‌های چوبی در آنها به کار رفته، سرپناه مردم است و این خانه‌ها از هجوم موریانه‌ها در امان نیست.

ساکنان برخی از این محلات در گفت‌وگو با جام‌جم به شرایط سخت زندگی در خانه‌هایی اشاره می‌کنند که موریانه از در و دیوار آن بالا می‌رود. این افراد که عمده آنها از طبقه ضعیف کارگر هستند، توانایی نوسازی یا بازسازی خانه‌های خود را ندارند.

ابراهیم رحمانی کارگری است که برای یافتن کار هر روز به چهارراه باسکول در محله شرق سپاه بجنورد می‌رود و خیلی روزها هم دست خالی به خانه برمی‌گردد. او با هفت سر عائله در خانه‌ای کوچک، کهنه و چوبی زندگی می‌کند. وی با بیان این‌که موریانه از سقف و دیوارهای این خانه می‌ریزد، به جام‌جم می‌گوید: شب‌ها چه وقت شام خوردن و چه هنگام خواب از دست موریانه‌ها آرامش نداریم و هر روز صبح با صورت‌های زخمی و گزیده شده دخترانم روبه‌رو هستم.

وی با اشاره به این‌که توان مالی برای تغییر این شرایط را نداریم، می‌افزاید: حداقل کاری که به نظرمان آمد برای جلوگیری از نفوذ موریانه‌ها به زندگی و خواب و خوراکمان انجام دهیم، خرید پارچه کتان یا متقال برای چسباندن به سقف بود تا جلوی ریختن آنها روی سرو صورتمان را بگیرد، اما حتی پول خرید آن را هم نداریم.علاوه بر بجنورد، شهرهای دیگر خراسان شمالی همچون مانه و سملقان و بسیاری از روستاهای این استان از تهدید موریانه‌ها در امان نیست. با این‌که گفته می‌شود مانه و سملقان یکی از زیستگاه‌های اصلی موریانه‌ها در این استان است، اما فرماندار این شهرستان در گفت‌وگو با جام‌جم از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی کرده و ما را به مدیریت بحران استانداری ارجاع می‌دهد. مسئولان این دفتر نیز پس از چند روز پیگیری و وعده پاسخگویی، هربار به نوعی از پاسخ دادن طفره می‌روند.

در این میان اما معاون امور بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن این استان به جام‌جم می‌گوید: بیش از 2000 خانه روستایی موریانه‌زده تا سال 87 در استان شناسایی شده که حدود 800 نفر آنها تا سال گذشته از تسهیلات این بنیاد برای بازسازی منازل خود استفاده کرده‌اند، اما از سال گذشته تاکنون هیچ کس به منظور بازسازی یا نوسازی واحد مسکونی خود به این سازمان مراجعه نکرده است.

علی روحانی با بیان این‌که هیچ آمار جدیدی از میزان منازل موریانه زده روستایی در دست نیست، می‌افزاید: تسهیلاتی که برای نوسازی کامل یک واحد روستایی پیش از این اعطا می‌شد، حدود 12.5 میلیون تومان بود که تا حد سفتکاری یک منزل 60 تا 70 متری و نمای داخلی خاک و گچ آن کفایت می‌کند و افراد باید برای تکمیل منزل از هزینه شخصی خود استفاده کنند؛ هرچند این تسهیلات امسال و البته از دو سه هفته پیش به 15 میلیون تومان افزایش یافته است.

دولت به طور ویژه وارد کار شود

در این زمینه رئیس کمیسیون خدمات شهری و محیط‌زیست شورای شهر بجنورد نیز با بیان این‌که این مشکل از دیرباز و به دلیل استفاده از سازه چوب در بیشتر روستاها و شهرهای استان وجود داشته است، به جام‌جم می‌گوید: خانه‌هایی دچار موریانه‌زدگی شده است که مالکان آنها از توانایی مالی خوبی برخوردار نیستند و بنابراین توانایی نوسازی منازل خود را ندارند، به همین دلیل مشکل همچنان پابرجا می‌ماند.

علیرضا باغچغی با اشاره به طرح شورای شهر بجنورد برای کمک به این افراد می‌افزاید: حداقل کاری که شورای شهر و شهرداری بجنورد می‌توانست در این زمینه انجام دهد تا از آوار شدن سقف این خانه‌ها جلوگیری کرده و مانع بروز بحران در این زمینه شود، این بود که عوارض تعمیر سقف را به مالکان خانه‌های موریانه زده ببخشد و از آنها دریافت نکند.

وی با اشاره به این‌که مطمئنا تعمیر سقف راهی موقتی و میانبر است و درواقع باید کل خانه موریانه زده تخریب و از نو ساخته شود، تصریح می‌کند: این در حالی است که بسیاری از مردم در مناطق شهری، حاشیه‌ای و روستایی توانایی مالی لازم را ندارند، بنابراین ضروری است که دولت نگاه ویژه‌ای به این بخش داشته باشد و اعتبارات ویژه‌ای برای آن اختصاص دهد، زیرا اگر این روند ادامه داشته باشد، به خالی شدن تیرهای چوبی سقف‌ها و حتی دیوارهای کاهگلی منجر شده و با اندک زلزله‌ای، بروز آوار و ایجاد بحران دور از ذهن نخواهد بود. این عضو شورای شهر با بیان این‌که شرایط دشوار دریافت تسهیلات از بانک‌ها نظیر داشتن یک یا دو ضامن کارمند یا سند غیرقولنامه‌ای همچنان پابرجاست، می‌گوید: حتی اگر فردی موفق به دریافت تسهیلات و نوسازی و بازپرداخت اقساط آن شود، پرداخت انواع عوارض برای مجوزها و انشعابات مختلف سر به آسمان می‌زند، بنابراین تا زمانی که مردم توانایی مالی برای نوسازی نداشته باشند و چوب و کاهگل همچنان جزو مصالح به کار رفته در این واحدها باشد، سفره این مشکل در استان برچیده نخواهد شد.

در همین حال نماینده بجنورد در مجلس نیز با اشاره به این‌که حدود ده هزار خانه قدیمی چوبی در این شهر وجود دارد که بیش از 5000 واحد آن موریانه زده است و اگر جلوی نفوذ آنها گرفته نشود، بتدریج به دیگر واحدهای شهر سرایت می‌کنند، به جام‌جم می‌گوید: بجز تعدادی انگشت‌شمار از شهروندان بجنوردی تاکنون کسی موفق به دریافت تسهیلات و بازسازی خانه خود نشده که از این امر می‌توان نتیجه گرفت آمار واحدهای موریانه زده نه‌تنها کاهش نیافته، بلکه رو به گسترش است.

به گفته جمشید گریوانی، تسهیلات بنیاد مسکن حتی اگر 20 میلیون هم شود و به همه تعلق گیرد، باز صاحبان خانه‌های موریانه‌زده که عمدتا از قشر محروم هستند توانایی نوسازی خانه خود را ندارند، زیرا فقط باید حدود 15 تا 20 میلیون پول بابت انواع عوارض به شهرداری و نظام مهندسی و... بدهند و پولی بابت خانه‌سازی برایشان نمی‌ماند.

وی با اشاره به این‌که شبی نیست که یکی دو نفر از اهالی این مناطق به من زنگ نزنند و ابراز نگرانی نکنند ، می‌گوید: مشکل اصلی برای ‌حل این بحران این است که این مساله متولی مشخصی ندارد و دستگاه‌های مختلف با هم هماهنگ نبوده و عزمی برای رفع این مشکل ندارند، فقط زمانی این مشکل که هر لحظه ممکن است به بحران عظیم تبدیل شود، برطرف می‌شود که به عنوان یک بحران قلمداد و برای آن چاره‌اندیشی شود.

هجوم موریانه‌ها به خانه‌های ‌خراسان شمالی از اوایل دهه 80 آغاز شد و در سال 85 و پس از وقوع زلزله در این استان، در شهرستان‌های مانه و سملقان و بخش‌هایی از شهرستان بجنورد به اوج خود رسید و امروز نیز همچنان با همان شدت ادامه دارد، به‌طوری‌که طبق برخی آمار حدود چندین هزار واحد مسکونی روستایی، حدود 5000 واحد مسکونی در شهر بجنورد و مناطق حاشیه‌ای این شهر و حدود 20 درصد از آثار و ابنیه تاریخی این استان به جولانگاه این حشره تبدیل شده است.

فاطمه مرادزاده / گروه ایران