بورس ارز، ابزاری که روی زمین مانده است

به دلیل وابستگی شدید صنایع تولیدی و حتی کشاورزی ایران به واردات مواد اولیه، ماشین‌آلات و نهاده‌های وارداتی، در مدت چند ماه نرخ بسیاری از اقلام مصرفی کشور صرفا به دلیل رشد شدید نرخ ارز، افزایشی دو تا سه برابری را تجربه کرد.

این‌که چرا نرخ ارز اینچنین ناگهانی جهش پیدا کرد، ریشه در ساختار معیوب بازار پولی ایران و البته تحریم‌های بانکی و نفتی علیه کشورمان داشت و اقتصاد ایران هم به هر حال بعد از تکانه‌های شدید ناشی از این بحران، سرانجام با آن کنار آمد.

اما سوال این است که آیا راهی وجود نداشت که اثر تکانه‌های شدید ارزی دو، سه سال اخیر بر اقتصاد ایران یا دست‌کم بر فعالان بازار به حداقل برسد؟ پاسخ به این پرسش را در مفهوم بورس ارز باید جستجو کرد؛ پدیده‌ای که از حدود 40 سال قبل به طور سازمان یافته در کشورهای پیشرفته معرفی شد و از آن زمان تاکنون روزانه صدها میلیارد دلار معاملات در قالب قراردادهای آتی ارز در این بورس‌ها انجام می‌گیرد.

فقدان یک بازار سازمان‌یافته و متشکل برای معاملات آتی ارز در آن زمان باعث شد تا افزایش نرخ ارز به بیرحمانه‌ترین شکل ممکن اثر خود را بر اقتصاد ایران نشان دهد.

قراردادهای آتی ارز به زبان ساده خیال فعالان بازار را از نوسان ارز در آینده راحت می‌کند زیرا آنها با ورود به معاملات آتی، نرخ ارز خود را برای تحویل در آینده از هم اکنون تثبیت کرده و دیگر نگرانی بابت نوسان نرخ ارز نخواهند داشت.

بازار سرمایه ایران اکنون با تجربه انجام معاملات قراردادهای آتی کالایی و سهام از آمادگی خوبی برای راه‌اندازی قراردادهای آتی جدید از جمله ارز برخوردار است مشروط بر آن که تمام جوانب این قراردادها از جمله شرایط قانونی و شرعی، مقدمات جلوگیری از رفتارهای سودجویانه و سفته‌بازانه غیرمنطقی، آماده‌سازی افکار عمومی و بویژه فعالان بازار، تمهیدات پوشش ریسکی لازم از سوی نهادهای مجری این معاملات و همکاری و همراهی تمام نهادهای مرتبط با این حوزه از جمله سازمان بورس، بانک مرکزی، وزارت اقتصاد، وزارت صنعت، اتاق بازرگانی و دیگر مجموعه‌های دولتی و خصوصی از قبل پیش‌بینی و تدارک دیده شود. بورس ارز می‌تواند با اتخاذ تمام این تدابیر از ابزاری که روی زمین مانده است، به نهادی تاثیرگذار در اقتصاد ایران تبدیل شود. البته رسیدن به این هدف نیاز به زمانی طولانی دارد.

حمید اسدی - جام‌جم