راهنمای والدین: فرمولی برای ارتباط بهتر با نوجوانان

جام جم سرا: نوجوانان گاهی با احترام نگذاشتن به بزرگ تر‌هایشان و پرخاشگری می‌خواهند توجه دیگران را به خود جلب کنند و چون به دنبال استقلال طلبی و کسب احساس پذیرفته شدن در خانواده هستند حتی گاهی به دلیل نرسیدن به خواسته‌های خویش، دست به کارهای نامناسب و به دور ازشان خانواده می‌زنند.

روابط والدین الگویی برای نوجوان

پدر و مادر‌ها باید توجه داشته باشند که الگوهای ارتباطی بین آن‌ها، می‌تواند الگویی موثر برای فرزندان باشد؛ به طور مثال بی‌احترامی کردن پدر و مادر به یکدیگر، بی‌اعتبار کردن، تخریب شخصیت یکدیگر، رفتارهای پرخاشگرانه کلامی و غیر کلامی، سلطه جویی و کنترل بی‌اندازه، قهر کردن و زورگویی، تبعیض و تهدید کردن از جمله الگوهای ارتباطی ناسالم والدین نسبت به هم محسوب می‌شود. با توجه به نکات ذکر شده، والدین برای تعامل بهتر با نوجوانشان باید با او محترمانه صحبت کنند و در گفت‌و‌گو با نوجوانشان، آرامش و متانت خود را حفظ کنند.

فرمول «پیام من»

یکی از بهترین و کاربردی‌ترین واکنش‌ها در برابر رفتارهای نامناسب نوجوانان استفاده از فرمول «پیام من» است. فرمول «پیام من» سه بخش دارد:

۱ - بگویید چه اتفاقی در حال وقوع است
۲ - بگویید چه احساسی دارید
۳ - توضیح دهید که چرا چنین احساسی دارید

به طور مثال اگر فرزندتان دیر به خانه می‌آید، می‌توانید از قانون «پیام من» استفاده و این طور با او صحبت کنید:

(۱) وقتی تو دیر به منزل می‌آیی، (۲) من احساس ترس و نگرانی می‌کنم (۳) چون نمی‌دانم کجا هستی؟

جالب است که بدانید با استفاده از قانون «پیام من» شما به راحتی می‌توانید احساساتتان را به نوجوانتان منتقل کنید. همچنین در پیام من، شما هیچ فردی را ملامت نمی‌کنید و بیشتر روی نتیجه کاری که نوجوان انجام داده، متمرکز می‌شوید نه خود کاری که انجام داده است.

هم نقاط ضعف، هم نقاط قوت

یک نکته بسیار مهم و قابل تذکر به والدین هم این است که باید نوجوانشان را به خاطر رفتارهای خوبش تشویق کنند و همیشه به فکر تنبیه او نباشند. تذکر مدام اشتباهات باعث دلسردی نوجوان می‌شود. نوجوانتان را دوست بدارید و او را‌‌ همان طور که هست قبول و باور داشته باشید. نقاط ضعف و قوت نوجوانتان را باید با هم در نظر بگیرید و به آن‌ها این دلگرمی را بدهید که انتظار ایده آل بودن و بدون نقص بودن را از آن‌ها ندارید.

تشویق به جای تمجید

توصیه می‌شود که در رفتار با نوجوانان، بیشتر از زبان «تشویق» استفاده شود تا زبان «تمجید». فرض کنید که نوجوانتان در مسابقه‌ای شرکت کرده است؛ جملاتی که شما در خط پایان مسابقه به نوجوانتان می‌گویید، تمجید است و آنچه در خلال مسابقه می‌گویید تشویق. تشویق نوجوانان به آن‌ها یاد می‌دهد که قدر خصوصیات ویژه خود را بدانند، احساس لیاقت کنند، به آنچه که هستند ببالند و به داشتن پدر و مادری که مشوق آن‌ها هستند، دلگرم شوند. والدین برای افزایش ارزشمندی و عزت نفس نوجوانشان باید ابتدا آن‌ها را‌‌ همان گونه که هستند، بپذیرند، به آن‌ها عشق بورزند و محبت کنند و در آن‌ها احساس لیاقت و شایستگی ایجاد کنند.

همچنین والدین بهتر است به جای انتقادهای غیراصولی، سرزنش، تنبیه بدنی و تهدید، از حمایت، اعتماد، گفت‌و‌گو و تشویق برای حل تعارضات در رفتار با نوجوانشان استفاده کنند.

هراس از اثبات استقلال

بعضی از نوجوانان به واسطه ضعف و وابستگی‌هایی که به خانواده‌شان دارند، تا حدودی از نشان دادن و اثبات استقلال خود به خانواده‌شان هراس دارند. این هراس باعث می‌شود که او تا حدی به والدینش اتکا کند اما گاهی هم افکار و عقاید آن‌ها را نپذیرد که این یک امر طبیعی است. او با این نپذیرفتن‌ها، از مستقل شدن از والدین اطمینان حاصل می‌کند و در واقع به یکی از نیازهای ضروری دوره نوجوانی پاسخ می‌دهد.

اینکه گاهی نوجوانان رفتار مناسبی با اعضای خانواده ندارند به این دلیل نیست که آن‌ها اعتقادات و نظرات خانواده‌شان را فراموش کرده، یا سر لجبازی افتاده‌اند، بلکه آن‌ها به دنبال تثبیت شخصیت خود هستند هرچند به نظرات خودشان هم اعتماد کاملی ندارند.

نصیحت به وسیله نظرخواهی

اگر پدر و مادری بخواهند فرزندشان را نصیحت کنند، باید به یک نکته مهم توجه ویژه‌ای داشته باشند. والدین باید نصیحت را به گونه‌ای محترمانه بیان کنند و از نوجوانشان بخواهند که درباره این نصیحت، رفتار‌ها و دیدگاه‌هایش توضیحاتی ارائه دهد. والدین فراموش نکنند که فرزندانشان در دوره نوجوانی در حال محک زدن استعداد‌ها و توانایی‌‌هایشان هستند؛ بنابراین باید مشوق آن‌ها بود و به هیچ وجه آن‌ها را مسخره نکرد.

به نوجوانتان بگویید دوستت دارم

شایان ذکر است که والدین باید به رفتار‌هایشان دقت ویژه‌ای داشته باشند و بررسی کنند که هر رفتاری که اکنون انجام می‌دهند، آن‌ها را به نوجوانشان نزدیک می‌کند یا فاصله آن‌ها را از یکدیگر بیشتر می‌کند. والدین باید صبور و به آینده امیدوار باشند و گفتن جملات محبت آمیزی مانند دوستت دارم به نوجوانشان را فراموش نکنند حتی اگر نوجوانشان آن را جدی تلقی نکند.(دکتر هادی صدری - روان شناس و مشاور خانواده/خراسان)