سنگ نگاره‌های «تیمره» در معرض تخریب

محمد ناصری‌فرد در گفت‌و‌گو با ایرنا افزود: توسعه سد در منطقه گلپایگان سبب تخریب و نابود شدن 5000 سنگ نگاره در این شهرستان شده است.

وی با بیان این‌که عوامل متعددی موجب تهدید و تخریب این آثار بی‌بدیل و تکرار نشدنی شده است، یادآور شد: طرح انتقال آب از سد کوچری نیز سبب از بین رفتن دو تا 5000 اثر از سنگ‌نگاره‌های تیمره شهرستان خمین شده و این در حالی است که احداث سدهای خاکی نظیر شهیدآباد، لوزدر و فرنق نیز 2000 اثر از سنگ‌نگاره‌های منطقه تیمره را نابود کرده است.

به گفته ناصری‌فرد، احداث معادن برای دستیابی به مواد معدنی سیلیس و تراورتن نیز در منطقه تیمره یک هزار اثر تاریخی و میراث گرانبهای سنگ‌نگاره‌ها را تخریب کرده و از بین برده است. این پژوهشگر با اشاره به این‌که عوامل طبیعی همچون باد، باران و سرما از دیگر عوامل تخریب سنگ‌نگاره‌هاست، افزود: با توجه به افزایش میزان اسید باران‌ها، این فرسایش‌ بیشتر شده و فراوانی و سرعت تخریب از این منظر بخوبی در محوطه سنگ‌نگاره‌ها بخصوص تیمره خمین قابل مشاهده است.

ناصری فرد، عامل انسانی را خطرناک‌ترین و مخرب‌ترین تهدید برای این آثار دانست و تصریح کرد: عوامل انسانی در شکل‌های مختلف همچون تخریب و اضافه کردن اسامی و یادگاری بر آنها، به تصور این‌که این آثار نقشه گنج است وکتیبه‌های خطی از دیگر عوامل تهدید این آثار بی‌بدیل است.

به گفته وی، در تیمره (کوه‌های اطراف خمین) تاکنون بیش از 21 هزار مورد سنگ‌نگاره کشف شده که قدمت بعضی از آنها به 40 هزار سال هم می‌رسد، با این حال تاکنون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران، کوچک‌ترین گامی برای بهره‌برداری اقتصادی از آنها یا حفظ و نگهداری این سنگ‌نگاره‌ها برنداشته و این در حالی است که کشورهایی که این آثار کهن را دارند، از طریق دفاتر هنرهای صخره‌ای که در اغلب کشورهای جهان دایر شده، سالانه میلیاردها دلار درآمد دارند. قزاقستان از این کشورهاست که تعداد سنگ‌نگاره‌های آن 700مورد است و سالانه از این محل دو میلیارد دلار درآمدزایی دارد.

باستان‌شناسان آغاز سنت سنگ‌نگاره‌ها را پایان دوران پارینه سنگی و کوچ انسان از غارها به دشت‌ها و شروع نوسنگی می‌دانند، به این ترتیب قدمت آنها حداکثر 12 هزار سال است و اوج ظهور این آثار بسته به سرزمین‌های مختلف بین پنج تا ده هزار پیش تخمین زده می‌شود. اما سنگ‌نگاره‌های تیمره در شهرستان خمین پیشینه متفاوتی از این آثار دارد و نشان می‌دهد 5000 سال کهن‌تر از قدیمی‌ترین سنگ‌نگاره‌های شناخته شده در جهان است.

پیشینه برخی از نقش‌های تیمره به 17 هزار سال پیش و جدیدترین نقش‌ها نیز به هزاره دوم پیش از میلاد بازمی‌گردد.