با صنایع کهن در دوره قاجار آشنا شوید

مملکتی توسعه ‌نیافته که باید به مقابله و مواجهه با بازاری جهانی می‌شتافت که عمدتا و پیش ‌از همه تحت تفوق و نفوذ تولیدکنندگان اروپایی قرار داشت.

در این مجلد، بر پویش‌ شناسیِ این بهبود و بهسازی، از مواضع و رویکردهایی متعدد تأکید شده است. مولف در بخش نخست، به بحث پیرامون تلاش دولت در راستای حمایت از بستر صنعتیِ رو به زوالِ وقت، و توقف سیل واردات - با معرفی و ایجاد فناوری‌های نوین و کارخانجات مدرن - می‌پردازد. در اینجا ماهیت این‌گونه مساعدت‌ها- مجریان، مباحث فراگرفته‌شده، سرمایه‌گذاری - به نقد گذاشته شده است.

مباحث مطروح شامل تولید و ساخت سفال، شیشه، مواد ایجاد روشنایی، کاغذ، فلزات، شکر و شیرینی‌جات و چرم می‌شود؛ ضمن آن‌که شرایط و بستر هریک از صنایع منتخب به تفصیل بیان گشته و روند بهبود آن‌ها در طول سدۀ نوزدهم و آغاز قرن بیستم به گفتمان گذاشته شده. این روندِ توسعه‌یابی ذکر می‌کند که زیربخش‌ها چگونه سعی بر رقابت و برابری با واردات خارجه داشته‌ و دلایل عمومی ناکامی و شکست آن‌ها در رویارویی با اقلام فرنگیِ ارزان‌تر و باکیفیت‌تر چه بوده است.

در کلیۀ موارد، شرحی مبسوط از فناوری کهن (همچون کوره‌های آجرپزی و شیشه ‌گری، دمشقی‌سازی، ذوب و گداز فلزات، آسیاب‌کردن شکر و دباغی) به دست داده شده است. نتیجه‌ی حاصل، افزونه‌ای است حیرت‌آور بر دانش فعلی ما در خصوص صنایع کهن و این‌که چگونه ایرانِ سده نوزدهم به همسویی با جهانی‌ شدن – پیش از گسترش این واژه - اهتمام می‌ورزید.