راکتور آب سنگین اراک کمتر از یک سال آینده افتتاح می‌شود

محمدجواد ظریف در سرمقاله روزنامه واشنگتن پست که امروز جمعه 13 ژوئن ٢٠١٤(٢3 خرداد ١٣٩٣) منتشر شد، نوشت:

مذاکرات هسته ای ایران و قدرت های جهانی به مرحله حساسی رسیده است. در حد معقولی اطمینان دارم که تا یک ماه آینده قادر خواهیم بود به راه حل جامعی در این رابطه برسیم؛ راه حلی که تضمین نماید برنامه هسته ای ایران همواره صلح آمیز باقی خواهد ماند. تمام آنچه برای این منظور نیاز است، توجه هوشیارانه و جدی به واقعیت های موجود و همینطور تبعات انتخاب جایگزین های چنین راه حلی است. در گذشته، گرفتاری در دام برخی توهمات باعث از بین رفتن فرصت های به وجود آمده شده اند و نباید اجازه داد که باردیگر چشم انداز واقعی امکان حصول به یک توافق تاریخی نابود شود.

تقریبا 10 سال قبل، -- و درست قبل از انتخاب رییس جمهور سابق، جناب آقای محمود احمدی نژاد-- و در زمانی که جناب آقای دکتر روحانی و من هدایت تیم مذاکرات هسته ای ایران را بر عهده داشتیم، در پاریس طرحی را به همتایان غربی خود ارائه دادم که شامل مجموعه ای از اقداماتی بود که توسط برخی دانشمندان مستقل و غیر ایرانی پیشنهاد شده بود و تضمین می کرد که برنامه هسته ای ایران تا أبد صلح آمیز خواهد ماند.

با این حال و با اشاره و فشار دولت بوش، طرف های مقابل از ما خواستند تا از غنی سازی حداقل تا سال ٢٠١٥ خودداری کنیم که این موضوع باعث شد عملا امکان حصول به توافق از بین برود.

غرب با اشتباه گرفتن تعامل سازنده ما بعنوان نشانه ضعف و با انتخاب گزینه اعمال فشار و تحریم به منظور امتیازگیری عملا باعث تغییر موضع ایران شد؛ این تغییر موضع هم در نتیجه صندوق های انتخابات ریاست جمهوری سال ٢٠٠٥ و هم در توسعه فعالیت های هسته ای صلح آمیز ایران نمایان شد.

امروز و در حالی که به سال ٢٠١٥ نزدیک می شویم، نتیجه زیاده خواهی های گذشته و گرفتاری در توهم تأثیر تحریم ها کاملا مشخص است. در 10سال گذشته، تعداد سانتریفیوژهای ایران از ٢٠٠ عدد به ٢٠٠٠٠ عدد رسیده است، ظرفیت غنی سازی ایران از ٣.٥ درصد به ٢٠ درصد ارتقا یافته است و رآکتور تحقیقاتی آب سنگین أراک کمتر از یکسال دیگر افتتاح خواهد شد.

هیچ کس نمی تواند عقربه های ساعت را به عقب برگرداند. قربانی هایی داده شده است. میزان توانایی های ما به شکل وسیعی افزایش یافته اند. دانش و تخصص های جدیدی کسب شده است. هیچ کدام از این ها را نمی توان با آرزو و یا حتی از طریق مذاکره نادیده گرفت.

امروز، دکتر روحانی و من مجددا مسئولیت مذاکره را به عهده گرفته ایم و اعتقاد ما به تعامل سازنده تغییری نکرده است. ما حاضر هستیم تضمین هایی را درباره طبیعت صرفا صلح آمیز برنامه هسته ای ایران ارائه نماییم. اقدامات پیشنهادی ما موثر و جدی هستند و تفاوت های واقعی ایجاد می کنند. با این حال ما از دستاوردهای تکنولوژیک دانشمندانمان چشم پوشی نکرده یا آن را به موضوعی بی معنی و نمایشی تبدیل نخواهیم کرد. انتظار انجام چنین کاری از ما نه دوراندیشانه است و نه به نفع اهداف عدم اشاعه خواهد بود.

ما جدیت خود را نشان داده ایم. به فاصله صد روز از آغاز مسئولیت اینجانب بعنوان مذاکره کننده هسته ای ایران، اولین توافق هسته ای در دهه گذشته با گروه ١+٥ نهایی شد. آژانس بین المللی انرژی اتمی تصدیق کرده است که ما کلیه تعهداتمان را در این توافق بطور کامل أجرا کرده ایم. به علاوه همکاری های ما با آژانس به بالاترین سطح همکاری ها در سال های اخیر رسیده است. ما آماده ایم که این مسیر را ادامه دهیم.

بسیار کوته بینانه خواهد بود اگر مجددا برخی توهمات بتوانند حرکت ما به سمت یک دستاورد تاریخی را از مسیر خود خارج کند. درهیچ زمانی بهتر از زمان حاضر نمی توان یکبار و برای همیشه بحران غیر ضروری هسته ای را خاتمه بخشید؛ چرا که شرایطی فراهم است که تمام طرف ها بتوانند دستاورد هایی داشته باشند، قبل از اینکه پنجره همکاری و واقع گرایی بسته شود. مسلم است که همواره می توان بهانه هایی یافت که توافق پیش رو را نابود سازد، توافقی که توانایی ایجاد تغییرات مهمی را در منطقه دارد. شاخص ترین این بهانه ها، توسل به افسانه «نقطه فرار» هسته ای است. برای سالها، یک گروه کوچک ولی قدرتمند از کنشگران سیاسی در آمریکا، تبلیغات بی منطقی به راه انداخته اند مبنی بر اینکه ایران طی چندماه قادر خواهد بود مواد شکاف پذیر لازم برای ساخت یک بمب اتمی را فراهم سازد.

اگرچه بهترین راه برای جلوگیری از چنین احتمال دور از ذهنی، حصول یک توافق واقع گرایانه با ایران است، با این حال بررسی و مداقه درباره این ترس موهوم، مفید و سازنده خواهد بود. حتی اگر ایران بخواهد به سمت ساخت بمب هسته ای حرکت کند، ابتدا باید تمامی بازرسان آژانس را از خاک خود اخراج نماید. سپس می بایست کل ترتیبات برنامه هسته ای ایران مجددا تغییر نماید تا قادر باشد مواد شکاف پذیر با درجه خلوص مناسب برای ساخت تسلیحات تولید نماید. در مراحل بعدی می بایست این مواد را به فلز تبدیل کند، سپس آنها را به شکل مخصوص مناسب برای بمب قالب گیری کند و همینطور مراحل بی شمار پیچیده دیگری که ویژه ساخت سلاح است را طی نماید. هیچ کدام از این قابلیت ها در ایران وجود ندارد و ایجاد آنها مستلزم شروع از نقطه صفر است. این موضوع چندین سال - و نه چندین ماه- بطول خواهد انجامید.

به علاوه، حتی زمانی که ایران زمان کافی در اختیار داشت، هرگز به ساخت بمب حتی بعنوان یک گزینه ممکن فکر نکرد. در فاصله بین سال های ٢٠٠٥ تا ٢٠١٣، یعنی زمانی که روابط ایران با غرب و آژانس در پایین ترین حد خود بود، ایران دارای زمان کافی، موانع محدودتر بین المللی، بازرسی های به نسبت آسان تر و سانتریفیوژهای کافی برای ساخت بمب بود. همینطور ایران همه هزینه ها را از طریق تحریم های سنگین و ناعادلانه پرداخت نموده بود که بسیار فراتر از تحریم هایی بودند که بر کشورهایی اعمال شدند که واقعا بمب اتمی ساخته بودند.

با وجود تمام این واقعیت ها، ما کوچکترین قدمی برای ساخت تسلیحات هسته ای بر نداشتیم. دو گزارش متوالی ارزیابی اطلاعاتی ملی آمریکا متشکل از ١٦ نهاد أمنیتی آمریکایی در سال های ٢٠٠٧ و ٢٠١٢ این موضوع را تایید می کنند.

متاسفانه عده ای در غرب، این واقعیت های مهم را با توسل به دو افسانه موهوم و خطرناک نادیده می گیرند: اینکه ایران برای دفاع از خود به بمب نیاز دارد و اینکه تنها چندماه با ساخت بمب فاصله دارد. تاسف بارتر این خواهد بود که چنین توهماتی، تفاهمی را که مطمئن ترین و أمن ترین راه برای جلوگیری از اشاعه هسته ای است، به مخاطره اندازد.

امروز ما در مذاکرات مان با ١+٥ دارای فرصتی منحصر بفرد هستیم تا اقدامات اعتمادساز بلندمدتی را آغاز کنیم که در کنار بازرسی های گسترده و ترتیبات نظارتی مربوطه، بزرگترین تضمین را ارائه دهد که برنامه های هسته ای ایران تا ابد و کاملا صلح آمیز باقی خواهد ماند. برای فایق آمدن بر موانع موجود بر سر راه این دستاورد تاریخی، باید به افق های پیش رو نگریست، ولی در عین حال از درس های گذشته غافل نشد. درک این نکته که چگونه برخی توهمات، فرصت های فراوان را از بین برده اند دارای اهمیت زیادی است و اقدام جهت جلوگیری از تکرا این توهمات ضروری است.

درحالی که به زمان تبدیل تفاهم موقت هسته ای به یک راه حل جامع نزدیک می شویم، من از همتایان خود می خواهم که در برابر اراده ما برای رفع نگرانی ها را با درک عزم راسخ مردم ایران برای گرفتن احترام به حقوق و عزت شان پاسخ دهند. قبل از هر چیز، از آنها می خواهم که اجازه ندهند که برخی توهمات، حرکت چشمگیری را که برای پایان دادن به یک بحران غیرضروری و گشودن افق های جدید آغاز شده است، از مسیر خود خارج نماید.(مهر)