بعضی ها 7 روزه تله فیلم می‌سازند

در یک ظهر بهاری میزبان امیر حسین شریفی و مرجان اشرفی زاده بودیم. هنرمندانی که در حوزه تله فیلم فعالیت زیادی داشته اند. تله فیلم «تاوان» به تهیه کنندگی شریفی به تازگی از جشنواره فیلم های پلیسی مسکو جایزه گرفته است. او همچنین تهیه کننده تله فیلم «تنهایی» نیز بود که مورد توجه قرار گرفت. همچنین تله فیلم «نامه های خیس» به کارگردانی مرجان اشرفی زاده نیز از جشنواره بین المللی فیلم کازان روسیه جایزه گرفت. با این دو هنرمند درباره مقوله تله فیلم و آسیب شناسی این حوزه سخن گفتیم.

از ابتدای شروع تولید تله فیلم روی کیفیت این گونه آثار بحث زیاد بود؛ چرا که کارهای سطحی و بی کیفیتی تولید شدند اما در حال حاضر با پدیده دیگری روبه رو هستیم. یا با کاری بی کیفیت مواجه می شویم یا با تله فیلم های خیلی خوب.متاسفانه گویا تعادل در این زمینه رعایت نشده است. نگاهتان به مقوله تولید تله فیلم چیست؟.

شریفی: تولید تله فیلم لطمه بزرگی به سینمای ایران بود، به خاطر این که وزارت ارشاد و تلویزیون سیاست های متفاوتی دارند، فیلم های سینمایی از تلویزیون پخش نمی شدند. اگر سیاست واحدی اتخاذ می شد که یک فیلم سینمایی به همان شکل که روی پرده اکران می شد روی آنتن تلویزیون می رفت هم برای بازیگر تبلیغ بود و هم برای تهیه کننده به نوعی بازگشت سرمایه بود. چون حق رایت فیلم را می فروخت. خود من بسیاری از فیلم هایم را به تلویزیون فروختم. همه فیلم هایم از تلویزیون پخش شد چون سیاست ها را می شناختم و سعی می کردم آن ها را رعایت کنم.
در ادامه راه آثار خوبی تولید شد و سپس انبوه سازی در این زمینه رخ داد که باعث شد هر کسی به این عرصه ورود کند و آثار بی کیفیتی ساخته شود.
یکی از علل موفق نشدن تله فیلم یکبار پخش شدن است. یک فیلم وقتی در سینما پخش می شود کاملاً مورد توجه قرار می گیرد. مردم آن اثر را می شناسند، اما یک تله فیلم ساعت 10 شب پخش می شود،حالابه تازگی از شبکه های تماشا و آی فیلم هم روی آنتن می رود و این مشکل در حال حل شدن است.
من پیشنهادم به عنوان تهیه کننده ای که بیش از 40 فیلم ساخته، این است که ژانر تله فیلم را جدی بگیریم. باید تله فیلم را درست ببینیم. بودجه خوبی داشته باشیم، همچنین باید عوامل حرفه ای برای ساخت تله فیلم دور هم جمع شوند تا یک اثر ارزشمند تولید شود.

اشرفی زاده: یکی از دلایل تصمیم به پخش تله فیلم، پخش آثار خارجی بود. یعنی باکس فیلم های خارجی داشتیم. فکر کردند چرا باید محصولات خارجی پخش کنیم؟ تلویزیون پیام هایی دارد که از طریق تله فیلم می تواند انتقال داده شود.
بنابراین، تصمیم گیری درباره تولید تله فیلم اتفاق خوبی بود، آن هم از طرف رسانه ای که قرار است با همه مردم در ارتباط باشد. ضرورت تولید درست احساس شد، اما فکر می کنم تله فیلم هیچ وقت جدی گرفته نمی شود و این بحث از سمت مدیران است یعنی ابتدا مدیران به تله فیلم بی توجهی کردند و سپس به گروه های تولید منتقل شد.
بودجه تله فیلم محدود است و از طرفی تبدیل شد به ممر درآمد برای کسانی که در این حوزه فعالیت می کنند. این یک لطمه خیلی جدی است چون بسیاری از تهیه کننده ها همان بودجه محدود را صرف کار نمی کنند.کمبود بودجه به اضافه ماجرای پخش به تله فیلم ضربه زد.
چرخه پخش تله فیلم درست نیست. یعنی در مرحله تولید، اختصاص بودجه،سیاست گذاری، مدیریت، مشکل وجود دارد؛ گاهی هم آثار مناسبتی که قرار نیست شعاری و یکبار مصرف باشند، به شکل سطحی ساخته می شود و ما را به هدف نمی رساند.
شما ببینید چه تعداد از تله فیلم های ما مورد توجه بودند و جایزه گرفتند. بازاری تعریف نشده که این فیلم ها بتوانند در جشنواره ها حاضر شوند و به فروش برسند.
تا وقتی این چرخه درست تعریف نشود، همینطور این فیلم به نوعی کوتوله باقی می مانند؛ چون برایشان فضای قابل رشدی تعریف نشده است.
هر دوی شما به زمان و تعداد پخش اشاره کردید. اگر قرار باشد کارهای خوبی مانند «نامه های خیس» و «تاوان» چند بار روی آنتن بروند اشکالی نیست، اما مساله این است که تعداد زیادی از تله فیلم ها ارزش یکبار پخش شدن را هم ندارند.

شریفی: یکی از مراکزی که نمی خواهم نام ببرم 60 تله فیلم غیرقابل پخش دارد. خوب چگونه این اتفاق می افتد؟
متاسفانه برای تله فیلم ارزش قائل نیستند. تله فیلم «تنهایی» که تهیه کننده اش بودم در چند کشور موفق شد. چرا این اثر دیده شد؟ چون من به عنوان تهیه کننده آن را جدی گرفتم. برخی می گویند ما 7 روزه و 12 روزه تله فیلم می سازیم. چگونه اتفاق می افتد؟
کاملاً سطحی به کار نگاه می کنند، بعد در سوپرمارکت کنار شانه تخم مرغ می گذارند و با این کارشان شان فیلمساز و.... همه را زیر سوال می برند. این ها به تله فیلم لطمه زدند.
برخی مدیران هم سطحی نگاه می کنند. به نظرم کار، کار است. اگر سطحی بگیریم که موفق نمی شویم. گذشته از این تله فیلم بودجه ثابتی ندارد. باید بدانیم چگونه برای تولیدش خرج کنیم. زمانی می شود با 80 میلیون تومان کار خوب ساخت و زمانی با 250 میلیون تومان هم نمی شود.

چرا؟
شریفی: اول باید به فیلمنامه توجه کرد. من به عنوان تهیه کننده وقتی متن را می خوانم با توجه به تعداد لوکیشن، بازیگر و... تخمین می زنم که چقدر باید برایش هزینه کرد. جالب است برخی براحتی می گویند با رقم پایین هم می شود ساخت.
خوب وقتی با رقم پایین تولید می کنید، اثر بی کیفیتی تولید می شود.مسائل مالی در تولید تله فیلم بسیار مهم است. اگر درست هزینه نشود به گروه فشار می آید. مثلاً کارگردان یا بازیگران پول خوب می گیرند، بقیه عوامل دستمزدشان کم می شود چون تهیه کننده دیگر پولی ندارد. برخی از تهیه کننده ها هم صفر کیلومتر وارد می شوند که به کار لطمه می زنند. در بازار جوراب می فروشد، می شود تهیه کننده و تله فیلم می سازد. تازه چنین فردی سرمایه گذار می آورد. من در شورای عالی تهیه کنندگان هم عضو هستم. سرمایه گذار به ما شکایت می کند که از من بودجه گرفتند ولی فیلم نمی فروشد و سرمایه من برنگشته است. این به دلیل بی کیفیتی اثر است. در تلویزیون هم برخی بخش آثار غیر قابل پخش می سازند.
بهتر است بیشتر دقت کنیم روی فیلمنامه، عوامل گروه بودجه و...

هر کسی نباید فیلم بسازد. مخالف جوان گرایی نیستم ولی یک جوان تا چند فیلم کوتاه نسازد و از یک تهیه کننده با سابقه تایید نگیرد نمی تواند کار کند. او نمی تواند با سرمایه سازمان در حالی که امتحانش را پس نداده، تله فیلم بسازد.
در شورای عالی مطرح کردیم که به ارشاد بگوییم پروانه تله فیلم ها هم توسط شورای پروانه ساخت صادر شود تا آدم ها را بشناسیم و هر کسی کار نکند. در واقع نظارت بیشتری اتفاق بیفتد. باید به کیفیت دقت کنیم.
اشرفی زاده: حالاکه بحث بودجه هست می خواهم به نکاتی اشاره کنم. نامه های خیس با بودجه پایینی ساخته شد، اما از انگیزه یک گروه جوان استفاده می کند. آن ها حاضر می شوند از حقوق خودشان بگذرند تا یک فیلم خوب بسازند که در کارنامه شان بماند؛ ولی این تجربه نمی تواند تا ابد ادامه پیدا کند یعنی وقتی می خواهیم فیلم بعدی را بسازیم مثلاً در جنوب روی لنج با برآوردی مواجه می شویم که با آن در تهران نمی شود کار آپارتمانی هم ساخت. بعد به من کارگردان می گویند تو می توانی. نمی دانم کارگردان چگونه می تواند این کار را انجام دهد. سینما یک مجموعه است و تمام اجزا باید درست کنار هم قرار بگیرند تا اثر خوبی تولید شود. تهیه کننده می گوید به شما دستمزد خوب می دهم می گویم بودجه تان چقدر است؟ دستمزد خوب به من اتفاقی را ایجاد نمی کند.اگر شما هزینه می کنید بابت این است که من انتخاب های درستی داشته باشم. وقتی شما نمی توانید هزینه آن انتخاب ها را بپردازید پس به من هم آن دستمزد را ندهید.
یکی از اشکالات تله فیلم همان طور که اشاره شد تقسیم نشدن درست بودجه است. یعنی به بازیگر دستمزد خوب می دهند و دستمزد بقیه عوامل را پایین می دهند. این مشکل هم، لطمه می زند و مانع ساخت کارهای خوب می شود.
اشرفی زاده: دقیقاً، تهیه کننده هزینه می کند که بازیگر مطرح بیاورد و آن وقت بازیگر را در لوکیشنی قرار می دهند که با قصه هیچ تناسبی ندارد یا وقتی فلان بازیگر رقم بالایی می گیرد از سر سفره دستیار فیلمبردار و... کم می شود.
اتفاقاً به نظرم تله فیلم عرصه ای است برای کشف استعدادها.هیچ ضرورتی وجود ندارد که بازیگر استار سینما در تله فیلم بازی کند، اما می توانند نیروهای مستعدی را به کار بگیرند و آن ها را خوب پرورش بدهند. بسیاری از فیلم های خوب بازیگر چهره ندارد اگر هم دارند برآوردی است که تلویزیون باید اضافه تر از میزان برآورد تعیین شده پرداخت کند.

آقای شریفی درباره فروش تله فیلم های شبکه خانگی حرف های متناقضی را شنیده ام. مثلاً در برخی موارد شنیده ام که قبل از توزیع اثر را با قیمت بالایی فروخته اند و سود کلانی برده اند و در برخی موارد هم شنیده ام که این آثار را اصلاً خوب نمی فروشند. کدام را باور کنیم؟
شریفی: اصولاً تله فیلم هایی که در شبکه خانگی توزیع می شود، سرمایه گذار دارند. موقع فروش هم به تعداد سی دی هایی که پخش می شود حساب می شود مثلاً دانه ای 1100 تومان. در واقع اینطور نیست که خیلی خوب بخرند.
الان شرکت های توزیع کننده هم سودجو شده اند مثلاً 70 یا 80 میلیون تومان می خرند یعنی با قیمت ارزان.
به نظرم سوددهی زیادی ندارد جز برخی از کارها مانند فیلم های سینمایی مطرح که کپی رایتشان را می فروشند، اما درباره تله فیلم این اتفاق نمی افتد. چون می خواهند فلان بازیگر مطرح را بیاورند و عکسش را روی جلد سی دی بگذارند، سرمایه هنگفتی می آورند. این مردم را گول زدن است. حتی شده عکس بازیگر مطرحی را می گذارند که فقط دو سکانس بازی کرده است.

همین اواخر مراتب اعتراض برخی بازیگران را داشتیم درباره سوءاستفاده از عکسشان در پوستر.

شریفی: این ها کلاهبرداری است و لطمه اش به افراد حرفه ای خورد. مردم از ما سلب اعتماد می کنند.
درباره نکته ای که خانم اشرفی زاده بیان کردند من هم موافقم. هیچ اشکالی ندارد از نیروهای جوان استفاده کنیم. در یکی از جلسه های سازمان پیشنهاد کردم، سازمان بازیگر مستعد پیدا کند و به آن ها بگوید دو سال برای من کار کنند، اما با یک قیمت معین تا این که ما با بازیگرانی که با قیمت بالادر یک فیلم بازی می کنند مواجه نشویم. بازیگری بوده که برای یک روز کار در یک تله فیلم تقاضای 150 میلیون کرده است.
تهیه کننده آماتور به ما لطمه می زند چون او می خواهد خودش را مطرح کند و با بازیگران عکس یادگاری بگیرد و پول زیاد به آن هنرپیشه می دهد. آن وقت من تهیه کننده به آن بازیگر چنین دستمزد زیادی نمی دهم.او هم قراردادش را نشان می دهد که من سر فلان طرح این مبلغ را گرفته ام. بنابراین خیلی خوب است که با چهره های جوان و مستعد کار کنیم.
گذشته از این پول باید درست تقسیم شود نه این که بازیگر دستمزد خوب بگیرد و از دستمزد تدارکات و... کم شود. من می گویم این کار را نکنید اگر فیلمنامه تان خوب باشد، عوامل پشت صحنه تان خوب باشد حتماً کار خوبی خواهید ساخت.
برخی جوان هم هستند که با بودجه و دستمزد کم کار خوب می سازند، اما مگر چند بار می توانند این کار را انجام بدهند. برای کار بعدی یاد اجاره خانه و دیگر هزینه های زندگی می افتند.
ضمناً در سینما افراد بیکار زیاد داریم و تله فیلم ها به این افراد کمک کرد.
اشرفی زاده: ای کاش از نیروها و عوامل درست استفاده می شد. اگر کار خوب ساخته شود می گویید چقدر عالی که این افراد بیکار نیستند ولی آثار بد تولید می شود و روز به روز بدتر هم می شود.
مثلاً در کاری دیدم طراح صحنه اش قبلاً دستیار تدارکات بوده است و... فقط برای این که دستمزد کم پرداخت شود افراد توانمند این حرفه کنار گذاشته شدند چون دستمزد اصلی آن ها پرداخت نمی شود. در این صورت بی امنیتی کاری ایجاد می شود.
دوستی می گفت جایی صحبت از من بود و گفتند نمی ترسید که با اشرفی زاده کار کنید که تعداد روزهای زیادی کار می کند و خرج می تراشد. گفتم سینما هزینه دارد. اگر کسی گفت اشرفی زاده هزینه بر است، معطل می کند، به کار آسیب می زند و... این نقص من است، اما به این که حاضر نشوم در هر شرایطی فیلم بسازم افتخار می کنم. امیدوارم هیچ وقت مجبور نشوم این گونه کار کنم. رقم هایی که درباره اش حرف می زنیم زیاد نیست. آنچه که در نهایت باقی می ماند اثری است که می ماند. کار خوب برای ما سرمایه است.

در پایان بحث، راهکار و پیشنهادتان برای ساخت تله فیلم های خوب چیست؟
شریفی: مساله اصلی نگاه مدیران است. مدیران باید کار خوب را تصویب کنند و از افرادی استفاده کنند که می شناسند و سابقه خوبی در کارشان دارند.در مواردی هم باید نظرشان را عوض کنند. سعی کنند بودجه های خوبی را صرف تولید آثار خوب کنند. تورم را در تصویب بودجه های تله فیلم در نظر بگیرند. نگویند شما می توانید ارزان تمام کنید. از طرفی ارشاد هم باید روی سازندگان تله فیلم های شبکه خانگی نظارت دقیق و کامل داشته باشد.
باز هم اشاره می کنم به زمان پخش. این که تله فیلم خوب را در ساعت خوبی پخش کنیم. ساعت 12 شب پخش نکنیم آن هم بدون تبلیغات. آن کارهای بی کیفیتی که خودشان هم می دانند کسی نمی بیند 2 نیمه شب پخش کنند، اما کارهای خوب را در زمان خوب پخش کنند با تبلیغات. برای کار خودشان ارزش قائل شوند.
اشرفی زاده: جامعه ای موفق می شود که جایگاه آدم ها درست باشد یعنی جایگاه آدم ها مبنا داشته باشد. بسیاری از مدیران جایگاه دارند، سواد دارند، کارنامه کاری دارند که به جایگاه آن ها شایستگی می دهد، اما وقتی کسی سر جایش نیست مشکل پیش می آید. در حرفه ما وقتی کسی جایگاهش اثبات شد، اگر کار بدی ساخت مدیر جسارت این را ندارد که به او بگوید شما کار بد ساختی و کار را به یک فرد جوان مستعد بدهد. مثلاً کار را به یک فرد شناخته شده می دهند او یک تله فیلم پرهزینه یکبار مصرف می سازد، اما باز هم کار می گیرد و این درست نیست. خب آن مدیر باید توانایی تشویق و تنبیه داشته باشد. دیگر مشکل تلویزیون بودجه است و این که دیگر توانایی پرداخت بودجه های اندک را هم ندارد و به همین دلیل پای آدم هایی به سازمان باز شده است که فقط پول دارند و اسمشان می شود تهیه کننده. سواد کار ندارند و آدم فرهنگی نیستند. مدیر چون دستش کوتاه است و پول ندارد به این آدم ها بها می دهد. این ها پرو بال می گیرند و بعد از یکی دو کار فکر می کنند تهیه کننده هستند و ببینید چه لطمه ای می زنند به فضای کار. این موضوع را هم باید حل کرد. (مریم رضازاده/ روزنامه ایران)