معماری شما را به سفر می‌برد

در گردشگری فرهنگی معماری نقشی مهم دارد زیرا معماری هر قوم و ملتی برگرفته از محیط جغرافیایی آنان بوده،‌ فرهنگ و آداب و سنن جامعه و شیوه نگرش مردم به زندگی را در خود منعکس می‌کند. بسیاری از کشورها با مهم‌ترین سازه تاریخی خود در سطح جهان شهرت دارند، برای مثال ایتالیا با برج پیزا و معماری منحصر به فرد شهر ونیز، روسیه با کاخ کرملین،‌ هند با تاج‌محل و... شناخته می‌شوند.

اساسا معماری‌ای که بر پایه زیبایی و اصول بنا شده باشد، فضای شهری و روستایی را چشم‌نواز کرده و نوعی زیبایی بصری به‌وجود می‌آورد که این موضوع آرامش و لذت خاصی در بیننده ایجاد می‌کند. ایران کشوری است با پیشینه‌ای درخشان در هنر معماری؛ بناهای باقیمانده از دوره‌های مختلف تاریخی گویای این ادعاست. اما متأسفانه آنچه ما امروز به‌عنوان میراث‌داران آن همه هنر و خلاقیت و شکوه می‌سازیم، تباه‌کننده تمام شهرت جهانی ماست که در معماری و خلق آثار، الگوی دیگر ملل بوده‌ایم. در شهرسازی و معماری امروز ما دیگر خبری از چهارباغ اصفهان که الگوی شانزه‌لیزه پاریس شد یا گنبد سلطانیه که الگوی مسجد ایاصوفیه ترکیه و کلیسای سانتاماریادل فیوره شهر فلورانس شد، نیست.

در گذشته در معماری بنا به همه چیز توجه می‌شد؛ مبحث گرمایشی و سرمایشی، جلوگیری از ورود حشرات، حفظ آرامش و خلوت و... هر آنچه در داخل و خارج بنا ساخته می‌شد، فلسفه و علت خاصی داشت، هیچ چیزی تنها بر پایه زیبایی صرف ایجاد نمی‌شده و همیشه از بیهودگی پرهیز می‌کردند.

با نگاهی به شهرها و روستاهای ایران تنها یک‌سری ساختمان‌های قد و نیم‌قد می‌بینیم که از زمین سربرآورده‌اند، در کمتر محله‌ای بتوان ساختمان‌های یکدست و یک‌ارتفاع یافت، هر ملکی براساس جواز ساختی که گرفته توانسته به ساخت و ساز بپردازد حال یکی پنج طبقه، دیگری سه طبقه. متأسفانه شهرهای ما دارای نقشه‌های از پیش طراحی‌شده نیستند. منظره شهرها بویژه کلانشهری مثل تهران به جای چشم‌نوازی، حس ترس و وحشت را در بیننده ایجاد می‌کند.

ایران کشور گوناگونی‌هاست. گوناگونی اقلیم، خاک،‌ پوشش گیاهی و جانوری، فرهنگ،‌ قوم، زبان و... تمامی این گوناگونی‌ها سبب شکل‌گیری معماری متنوع در نقاط کشور شده است؛ معماری‌ای که در هر نقطه بر پایه طبیعت و فرهنگ آن منطقه ایجاد شده و ویژگی‌ها و زیبایی‌های منحصربه‌فردی را خلق کرده است. با بازتولید معماری هر منطقه می‌توان علاوه بر حفظ و نگهداری میراث گذشتگان به زیباسازی شهرها و تنوع ساختن دوباره آنها کمک بسیاری کرد.

برخی مشکلات مانند افزایش جمعیت و کمبود زمین را بهانه‌ای برای نابودسازی معماری سنتی ایران قرار داده‌اند و سطح شهرها و روستاهای کشور را از آپارتمان‌هایی بی‌قواره و بی‌روح پوشانده‌اند. در سراسر کشور، هزینه‌های بسیار بالایی صرف ساختن آنها می‌شود و مشکلاتی چون وجود فضاهای بیهوده و بی‌دلیل، نبود حفظ انرژی، ایجاد افسردگی در ساکنان و... نیز در این آپارتمان‌ها دیده می‌شود.

مفهوم بازتولید معماری سنتی به معنای دوباره‌سازی معماری سنتی ایران بر مبنای شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و جغرافیایی حاکم بر جامعه فعلی است. این کار نیازمند تحقیقاتی وسیع و بسیار ظریف است، اما اگر درست انجام گیرد، نتایج بسیار خوبی برجا خواهد گذاشت.

طراحی شهرها براساس معماری متناسب با شرایط سیاسی، جغرافیایی و فرهنگی‌شان و هویت‌بخشی دوباره به آنان، سبب زیباسازی فضای شهرها می‌شود و علاوه بر آن‌که به مردم شهر روحیه‌ای تازه می‌بخشد، فضای شهرها را از یکدیگر متفاوت کرده، سبب تنوعی زیبا و منحصربه‌فرد برای هریک می‌شود و می‌تواند هم موج تازه‌ای از گردشگری داخلی را در کشور به حرکت درآورد و هم سبب شود بازدید گردشگران خارجی به تنها چند شهر معروف ایران محدود نشود و آنها مدت زمان بیشتری را در ایران به گشت و گذار در مناطق مختلف بپردازند.

موزه گوگنهایم ـ اسپانیا

حالا نزدیک به دو دهه است که موزه گوگنهایم یکی از مقاصد اصلی سفر گردشگران اسپانیایی است‏ نه به‌دلیل آنچه داخل موزه قرار گرفته که معماری چشم‌نواز ساختمان این موزه خود به‌تنهایی به جاذبه‌ای مهم در گردشگری اسپانیا تبدیل شده است.

این سازه یکی از تاثیرگذارترین و چشمگیرترین ساختمان‌ها با معماری مدرن در دنیاست. این بنا که دارای قطعاتی از جنس تیتانیوم و مجموعه‌ای از بلوک‌های به هم وصل شده است، توانسته با حال و هوای صنعتی شهر بیلبائو هماهنگ شده و از طرف دیگر شباهت زیادی به موزه گوگنهایم نیویورک دارد که به هنر مدرن اختصاص یافته و در آن می‌توانید آثار زیبایی از هنرمندان معاصر را بیابید؛ جالب این‌که در ساخت این موزه عجیب از هیچ پله‌ای استفاده نشده و ارتباط تمام نقاط موزه به یکدیگر از طریق راهروهای مارپیچ است.

پوتالا ـ تبت

پوتالا نام قصری است بر بلندای شهر لهاسا با اتاق‌های بسیار و نمایی بی نظیر. که البته چشم نوازی‌اش باعث شده تا یونسکو آن را در فهرست میراث خود ثبت کند.

پوتالا اقامتگاه زمستانه دالایی لاما بوده است. ساختمان عظیم 13 طبقه قصر پوتالا به چشم می‌خورد، این بنا که به سبک معابد سنتی بودائیان ساخته شده دارای صدها اتاق است. نقل است که در قرن هفتم میلادی بیش از 7000 کارگر در ساخت این قصر مشارکت داشته‌اند. این ساختمان هم‌اکنون یکی از موزه‌های دولتی چین به حساب می‌آید.

کتابخانه اسکندریه ـ مصر

اهرام ثلاثه جیزه، نمادی از گذشته و کتابخانه اسکندریه نشانی از مصر نوین است. این بنا همانند صفحه‌ای است که به‌صورت زاویه دار کار گذاشته شده باشد. به‌طور قطع می‌توان این کتابخانه را که ساخت آن در سال 2002 به اتمام رسید یکی از پدیده‌های معماری هزاره به حساب آورد.

طرح اصلی این ساختمان از کتابخانه اسکندریه که یکی از مهم‌ترین ساختمان‌های کلاسیک جهان بوده و در قرن سوم پیش از میلاد وجود داشته، اقتباس شده است. زاویه‌دار بودن ساختمان ریشه در این باور دارد که خورشیدی دیگر بر فراز دریای مدیترانه به درخشش درمی‌آید. جالب است بدانید که فضای داخلی این مجموعه قادر است بیش از هشت میلیون کتاب را در خود جای دهد.

کلیسای ساگرادا فامیلیا ـ اسپانیا

اگر علاقه‌مند به سینما باشید کلیسای ساگرادا فامیلیا شبیه حقه‌های سینمایی است! شبیه ساختمان‌های اغراق شده فیلم‌های تیم برتون است. اما این کلیسا واقعیت دارد و در ساخت آن نه از حقه که از هنر معماری استفاده شده است.

برج و باروهایی که در این کلیسا وجود دارد به دست‌های هشت پایی می‌ماند که در این ساختمان پنهان شده! ساخت ساگرادا فامیلیا از 1882 میلادی آغاز شده ولی به‌دلیل ایده آرمانگرایانه و بلندپروازی‌های طراح آن، روند ساخت و ساز بنا هنوز به پایان نرسیده است! قرار است در پایان کار کل کلیسا شامل سه سردر و 18 برج باشد که بلندترین آن به ارتفاع 170 متر نمادی از حضرت عیسی مسیح(ع) است.

این سازه یکی از مهم‌ترین نمادهای شهری بارسلونای اسپانیا به حساب می‌آید که سالانه ده‌ها هزار گردشگر را به سوی خود جذب می‌کند.

تاج محل ـ هند

شهرت تاج محل شاید بیشتر از سازه‌های معروف دیگر جهان باشد‏ سازه‌ای که عشق آن را ساخته و همین است که آن را ساختمانی عاشقانه هم نام گذاشته‌اند.

البته تاج محل میان گردشگران دنیا هم محل معروفی است و سالانه میلیون‌ها گردشگر به بازدید از این اثر بی نظیر می‌روند. تاج محل در منطقه آگرای هند و به دستور شاه جهان که از مرگ همسر دلبندش سخت متاثر شده بود، ساخته شد. گفتنی است ممتاز‌محل، همسر شاه در زمان زایمان چهاردهمین شاهزاده در سال 1631 میلادی جان به جان آفرین تسلیم کرد. در ساخت تاج محل از مرمر ناب سفید رنگ استفاده شده که جلوه‌ای خاص به این بنای تاریخی ـ عاشقانه داده است.

مسجد امام ـ اصفهان

مسجد امام اصفهان یکی از شاهکارهای معماری جهان است. شهرت این مسجد و میدان نقش جهان هم کم از دیگر سازه‌های معماری دیگر جهان نیست. معماری شگفت و چشم نواز این مسجد دل هر گردشگری را می‌برد. حالا اگر این گردشگر ایرانی باشد و از پیشینه این مسجد زیبا هم مطلع؛ لذت تماشای آن را بیشتر برده است.

این مسجد که در کنار یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های دنیا (نقش جهان) قرار گرفته، نماد مشهوری از نصف جهان است. مسجد امام یکی از عجایب معماری جهان به شمار می‌رود که تمام سطح داخلی و خارجی آن با کاشی‌های آبی رنگ زیبای ایرانی پوشیده شده است. مسجد امام که روند ساخت آن از قرن 17 میلادی آغاز شد دارای گنبدی مرکزی به ارتفاع 54 متر و ایوانی به ارتفاع 30 متر است که از نشانه‌های برتر معماری دوره صفویه به حساب می‌آید. این مسجد که با زاویه 45 درجه نسبت به میدان ساخته شده در مسیر قبله مسلمانان و روبه‌روی کعبه است. به دلیل کاشی کاری سطح خارجی بنا، در ساعات مختلف روز و با توجه بشدت نور، رنگ ساختمان قدری تفاوت می‌کند که جلوه‌ای خاصی به این سازه می‌بخشد. (ضمیمه چمدان)