عامرخان: وظیفه اصلی من سرگرم کردن تماشاچی است

«مالیات زمین» (لگان)‌ و «ستاره‌ها روی زمین» (که توسط خود وی کارگردانی شده) ازجمله این فیلم‌ها است.

«3 احمق» سال 2009 روی پرده سینماها رفت و با فروش 200 کروری خود (حدود 35 میلیون دلار)‌ تا یک سال قبل، لقب پرفروش‌ترین فیلم کل تاریخ سینمای هند را در اختیار خود داشت. قصه این فیلم (که چند روز پیش از شبکه سه سیما پخش شد)‌ درباره دو دوست است که در کالج با مشکلاتی روبه‌رو هستند و ورود یک همکلاسی تازه به نام رانچو چانچاد (با بازی عامرخان)‌ دنیای آنها را تغییر می‌دهد. عامرخان در گفت‌وگوی اینترنتی زیر درباره فعالیت‌های هنری و نوع نگاه خود به فیلم و سینما صحبت می‌کند.

قصد دارید با هر فیلم تازه‌ای یک استراتژی جدید رو کنید؟

خب، مردم و تماشاگران سینما در هند چشم‌انتظار چیزهای تازه و متفاوت هستند. آنها توقع دارند با هر فیلم تازه‌ای، چیزهای تازه‌ای به آنها ارائه شود. به همین دلیل سعی می‌کنم در هر کار تازه‌ای متفاوت از کارهای قبلی عمل کنم و قصه فیلم‌هایم حرف جدید و تازه‌ای برای تماشاگران داشته باشد. باورم این است که هر مضمون تازه و شخصیت متفاوتی که در فیلم‌هایم ارائه می‌کنم، باعث خشنودی بیشتر تماشاگران می‌شود. این مساله کمک می‌کند آنها در انتظار فیلم تازه‌ای از من باشند.

سینما در وهله نخست باید تماشاگرانش را سرگرم کند. فکر می‌کنید ستارگان سینما برای هدایت طرفداران‌شان به سمت نوع متفاوتی از سینما، وظیفه و مسئولیتی دارند؟

طبیعی است که اولین وظیفه فیلم‌ها، سرگرم‌کردن تماشاگرانشان است. مردم به سینما می‌آیند تا سرگرم شوند. اگر قرار باشد درس‌هایی درباره جامعه‌شناسی و اینجور چیزها بگیرند، می‌توانند به دانشگاه بروند و سر کلاس‌های درس بنشینند، اما در کنار آن، سینما وظایف اجتماعی هم به عهده دارد و به دلیل پرمخاطب بودن، می‌تواند به صورت غیرمستقیم مسائلی را برای بینندگانش مطرح کند. می‌دانید، سرگرمی موجود در فیلم‌های سینمایی را می‌‌توان به روش‌های متفاوتی در اختیار تماشاچی گذاشت. می‌توان با یکسری شوخی‌های پیش پا افتاده و اکشن‌های سطحی، بیننده را سرگرم کرد، اما می‌توان با بهره‌گیری از یک قصه بهتر و تکنیک برتر هم باعث سرگرمی‌اش شد. وظیفه اول و اصلی من هم سرگرم‌کردن تماشاچی است، ولی در کنار آن باورم این است که در دل این سرگرم‌کردن‌ها می‌توانم حرف‌هایی را هم مطرح کنم که مربوط به مسائل جامعه است. این مسائل کمک می‌کند جامعه به ارزش‌‌های اخلاقی بهتر و والاتری فکر کند و بچه‌های ما بتوانند با اصول بهتری آشنا شوند. باورم این است که اگر چنین کاری را انجام دهم، سرگرمی واقعی را برای تماشاگران به همراه آورده‌ام.

اجازه بدهید سوال بالا را به گونه دیگری بپرسم. تعدادی از فیلم‌های مهم و پرفروش سال‌های اخیر شما (و از جمله «3 احمق» و «رنگ و بسنتی»)‌ در کنار عنصر سرگرمی، فیلم‌هایی پیام‌دار بوده‌اند. آیا معنی بازی در این فیلم‌ها این است که قصد دارید دیگر در فیلم‌های تجاری بازی نکنید؟

خیر. فیلم‌های من باید تماشاگران خود را سرگرم کند و از وجه تجاری هم موفق باشد، اما چقدر خوب می‌شود در کنار این سرگرمی، یک پیام قوی اجتماعی هم به تماشاگران داده شود. 3 احمق این حسن را داشت که نگاه والدین هندی را به موضوع تحصیل فرزندان‌شان تغییر دهد. حتی تاثیر خیلی زیادی روی نگاه معلم‌ها به شاگردانشان داشت. بعد از نمایش عمومی این فیلم بود که پدر و مادرها از دیکته کردن به فرزندان خود در رابطه با رشته تحصیلی‌شان دست کشیدند. در حقیقت آنها رویاها و آرزوهای خود درباره‌ آینده فرزندانشان را رها کردند و به آنها اجازه دادند خودشان درباره آینده تحصیلی و کار خود تصمیم بگیرند. من فکر می‌کنم عنصر سرگرم‌سازی در این فیلم، کمک زیادی کرد تا حرف اصلی آن به دل تماشاگران بنشیند. خب، چرا ما باید این بخش و عنصر زیبا و تاثیرگذار را از فیلم حذف کنیم؟ اگر حال و هوای کمدی و سرگرم‌کننده 3 احمق نبود، تاثیر پیام آن خیلی کمتر می‌شد.

در رابطه با تلویزیون، این موضوع متفاوت می‌شود؟ ما می‌بینیم مجموعه پربیننده «سایتامو جایاته» شما بیش از حد جدی است.

بین یک فیلم سینمایی و یک برنامه تلویزیونی تفاوت‌های زیادی وجود دارد. حتی برنامه‌های تلویزیونی هم بسیار متفاوت از یکــدیـگر است. برنامه تلویزیونی من یک کار سرگرم‌کننده داستانی نیست و با موضوعات جدی و مهم روز جامعه هند سر و کار دارد. چنین برنامه‌ای ضرورتا باید جدی باشد و جایی برای شوخی در دل آن وجود ندارد. هر اپیزود این برنامه درباره یک موضوع جدی بحث می‌کند. تمام تلاشم در زمان تولید این برنامه این بود که هر اپیزود آن تا حد امکان بتواند تماشاچی را درگیر خود کند. نمی‌خواستم فقط یکسری اطلاعات ضروری اجتماعی به بینندگان بدهم. هدفم نفوذ در قلب آنها بود. در ستاره‌ها روی زمین هم هدفم ارائه یکسری اطلاعات به تماشاگران بود، ولی در سینما باید تا حد امکان ارائه اطلاعات با تلفیق عنصر سرگرمی باشد. البته یک توضیح ضروری درباره واژه سرگرمی بدهم. منظورم از سرگرمی، درگیرکردن حسی، روحی و عاطفی تماشاگر است.

در دهه 70 و حتی 80 میلادی، فیلم‌های هندی انعکاسی از جامعه و واقعیت‌های آن بودند، اما این جور فیلم‌ها را این روزها خیلی کمتر می‌بینیم. آیا جامعه امروزی هند نمی‌خواهد بیننده فیلم‌های واقع‌گرا باشد فیلم‌هایی که در ارتباط با موضوعات اجتماعی و سیاسی است؟

من فکر می‌کنم تماشاچی برای این نوع از فیلم‌ها وجود دارد. البته تعدادشان خیلی زیاد نیست، ولی همین مقدار هم مهم و باشکوه است. باورم این است که ما نیازمند زنجیره‌ای از سالن‌های سینما در سراسر کشور هستیم که فقط فیلم‌های هنری و غیرمتعارف نشان دهند. این موضوع، راه را برای تولید فیلم‌های متفاوت هموارتر می‌کند و در عین حال، تماشاگران هم می‌دانند برای دیدن آنها باید به کجا مراجعه کنند. سینمای مستقل نیازمند کمک و حمایت است. طبیعی است نمایش فیلم‌های مستقل در همان مولتی پلکس‌های نمایش‌دهنده فیلم‌های سرگرم‌ کننده باعث شکست و نابودی این نوع فیلم می‌شود.

25 سال قبل، لقب یک تازه‌وارد را در سینمای هند داشتید. در حال حاضر فکر می‌کنید می‌خواهید کجا و چه باشید؟

وقتی کار بازیگری را شروع کردم، هیچ طرح و ایده‌ای درباره آینده نداشتم و اصلا فکرش را هم نمی‌کردم به کجا خواهم رسید و اینقدر مشهور خواهم شد. این برای من حکم یک سفر هیجان‌انگیز را داشته است. طی این مدت، چیزهای خیلی زیادی یاد گرفته‌ام. خوشحالم که در 25 سال گذشته بخشی از صنعت سینمای هند بوده و به آن کمک کرده‌ام. امیدوارم در آینده هم عضو مفیدی برای این سینما باشم.

نگاه انتقادی به سیستم آموزشی

«3 احمق» ساخته راجکومار هیوانی در زمان نمایش عمومی‌اش در سال 2009، سر و صدای بسیار زیادی در هند به راه انداخت. در شرایطی که استقبال بالای تماشاگران از فیلم آن را تبدیل به پرفروش‌ترین محصول کل تاریخ صنعت سینمای هند تا آن زمان کرد، رسانه‌های گروهی هم بحث‌های اجتماعی زیادی پیرامون آن به راه انداختند.

در حقیقت، قصه سرگرم‌کننده و کمدی فیلم (که درباره تلاش سه همکلاسی برای پیدا کردن دوست قدیمی‌شان است)‌ نکته بسیار مهمی را درباره سیستم آموزشی کشور هند مطرح می‌کند.

نگاه انتقادی قصه «3 احمق» به وضع آموزشی در کشور (که هم مسئولان رسمی مدارس و دانشگاه و هم والدین را در بر می‌گرفت)‌ باعث یک نگرش کلی تازه در این سیستم قدیمی شد. بسیاری از تحلیلگران اجتماعی هم فیلم را به دلیل تاثیری که در زمینه تغییر نگاه و سیاست نسبت به وضع آموزشی هند داشت، تحسین کردند.

سازندگان «3 احمق» همزمان با نمایش عمومی آن، اعلام کردند امیدوارند نمایش چنین فیلم‌هایی کمک کند تا تغییرات در سیستم کهنه و ناکارآمد بسیاری از موضوعات اجتماعی و سیاسی صورت گیرد. عامرخان بازیگر اصلی فیلم، جوانی است که بر علیه ناکارآمدی و کمبودهای سیستم آموزشی کالج خود مبارزه می‌کند و به همین دلیل، با مسئولان کالج درگیر می‌شود. در کنار او، شخصیت‌های دیگری به نمایش درمی‌آیند که در این سیستم کهنه، امکان هنرنمایی و نمایش استعدادها و توانایی‌های خود را ندارند. قصه فیلم تا آنجا جلو می‌رود که به نمایش افسردگی‌های قشر دانشجو می‌پردازد. عامرخان یکی از تهیه‌‌کنندگان «3 احمق» هم هست. او در یک دهه اخیر، در کنار بازی در فیلم‌های سینمایی تهیه‌کننده آنها هم بوده است. فیلم‌هایی که او در شرکت فیلمسازی خود تهیه و تولید می‌کند، در کنار عنصر سرگرمی حرف‌هایی هم برای گفتن دارد و به طرح مسائل و مشکلات مردم جامعه هند می‌پردازد. (ضمیمه قاب کوچ)

هندوستان تایمز / مترجم: کیکاووس زیاری