دسترسی به وسایل پیشگیری از بارداری، آری یا نه؟

جام جم سرا:

محمداسماعیل مطلق، مدیرکل دفتر سلامت خانواده و جمعیت وزارت بهداشت معتقد است که باید برای افزایش جمعیت به صورت ریشه ای عمل کرد نه اینکه دستوری عمل کنیم.

همانطور که می دانید هفته گذشته طرح یک فوریتی برای افزایش باروری در کشور تصویب شد که مطابق یکی از مفاد آن شیوه های عقیم سازی و جلوگیری از فرزند آوری جرم محسوب می شود. مگر تاکنون افراد را مجبور به عقیم سازی یا پیشگیری می کردند که الان جرم باشد؟

خیر، ما تاکنون قانونی نداشتیم که بخواهد شیوه های پیشگیری از فرزندآوری را اجبار کند و یا مثلا وازکتومی اجباری باشد. زمانی که موضوع کنترل جمعیت مطرح شد با تبلیغ ها و برنامه هایی که بود این موضوع به فرهنگ تبدیل شد. الان هم باید برای افزایش جمعیت فرهنگ سازی کرد نه اینکه به زور متوسل شد. مثلا بررسی های سال 89 و 90 نشان می دهد که خانمها بعد از ازدواج 3.5 سال فرزند نمی آورند و فاصله دو فرزند هم بیش از 5 سال است. الان سن ازدواج خانمها 23 تا 25 سال است وقتی این فاصله 3 را هم می گذارند، طبیعتا سالهای طلایی و ایده آل باروری را از دست می دهند. ما باید کاری کنیم که این فاصله گذاری‌ها کم شود.

نظر شما در وزارت بهداشت درباره این قانون چیست؟

من بارها در این باره توضیح دادم حتی زمانی که این موضوع مطرح نبود. بعد از سخنان مقام معظم رهبری درباره افزایش جمعیت، ما سیاستهای کنترلی را کمی سخت گیرانه تر کردیم و الان هیچ هزینه ای در مراکز بهداشتی برای وازکتومی و توبکتومی داده نمی شود. بیشتر هزینه ها برای افزایش باروری است. اما به صورت دستوری با این کار مقابله نکردیم چون معتقدیم که این شیوه جواب نمی دهد. برای برخی که بارداری خطرناک است، استفاده از شیوه های جلوگیری لازم است و نباید دسترسی را کاملا ببندیم. البته طبق قانون الان که یک فوریت این طرح تصویب شده برای تدوین سیاست ها و برنامه ریزی از دستگاه های مربوطه در این باره سوال می شود و ما هم نظرات کارشناسی خود را مطرح می کنیم.

یعنی بودجه شما صرف افزایش نرخ باروری می شود؟ اما برخی مراکز دانشگاهی و بهداشتی هنوز در زمینه پیشگیری فعالیت می کنند.

این موضوع مربوط به الان نیست و اگر وسیله پیشگیری وجود دارد مربوط به قبل است. حتی برخی دانشگاه های علوم پزشکی در این زمینه به بازار بدهکار هستند. سال 91، 20 میلیارد تومان اعتبار در این بخش داشتیم اما الان کل اعتبار حدود 4 میلیارد تومان است که برای شیر مادر و آموزش قبل از ازدواج است. برخی ادعاها در این باره مطرح می شود که مثلا فلان بهرورز برای ندادن کاندوم یا قرص پیشگیری در مرکز سلامت توبیخ شده اما این ادعا اصلا صحت ندارد. باید بررسی شود که در فلان مرکز بهداشتی و درمانی بهرورز ما کاندوم یا قرص می دهد آن وقت موضوع مطرح شود تا ما هم بازرسی کنیم. البته در موارد خاص روشهای پیشگیری و وازکتومی انجام می شود. مهمتر از اینها، این است؛ مگر همه برای وازکتومی و پیشگیری به مراکز ما مراجعه می کنند که انگشت اتهام به سوی ماست؟ شما آمار بگیرید که چند نفر به ما و چند نفر به مراکز خصوصی مراجعه می کنند.

موارد خاصی که باید جلوگیری کنند چه هستند؟

گاهی زن یا مرد دچار مشکلاتی در حوزه سلامتی هستند مثلا مرد ایدز دارد یا زن بیماری لوپوس. در این صورت بچه دار شدن برای آنها خطرناک است و جان جنین یا مادر به خطر می افتد در این شرایط ما ناگزیر به کمک هستیم.ما در مراکز بهداشتی یک کمیسیون داریم تا بررسی کند که آیا امکان وازکتومی برای فرد وجود دارد یا نه. ما همین‌طوری عمل نمی کنیم اما باز هم تاکید می کنم مگر چند درصد به ما مراجعه می کنند؟ موردی بوده که کمیسیون اجازه نداده اما از طریق دیگری این کار را انجام داده است.

به نظر شما برای افزایش نرخ باروری چه باید کرد؟

من تصور می کنم موضوع افزایش جمعیت الان هم در کشور در حال اتفاق افتادن است. در گزارش سازمان ثبت احوال سال 91 ،حدود یک میلون نفر جمعیت کشور اضافه شده بود. اما آن چیزی که باعث تغییر سیاستهای جمعیتی شد این است که ارقام نشان می دهد در کشور ما 2.1 فرزند برای هر زوج در نظر گرفته شد، اما سال 90 اعلام شد که هر زن ایرانی 1.8 فرزند می آورد یعنی درواقع 3 دهم با حداقل فاصله دارد و برای همین نگران شدند. نگرانی باید این باشد که اکنون تک فرزندی فرهنگ شده است. به نظر من اگر از تک فرزندی جلوگیری کنیم این مشکل حل می شود،برای تغییر فرهنگ نیاز به زمان وجود دارد.

یعنی به نظر شما الان با بحران کاهش جمعیت مواجه نیستیم؟

من قبلا هم گفتم که کاهش جمعیت نداریم. در بدبینانه ترین مدل که سازمان بین الملل پیش بینی کرده در سال 1420 رشد جمعیت ایران منفی می شود، اما 27 سال زمان داریم. البته نرخ باروری کلی، شاخصی است که برگردان آن به گذشته آسان نیست و نیاز به فرهنگ سازی داریم. الان به طور عمومی رشد جمعیت در دنیا رو به کاهش است، البته در کشور افغانستان استثنا است . در مورد بهترین تجربه برای افزایش نرخ باروری کشور فرانسه است که وقتی نرخ باروری به زیر عدد جایگزینی رسید با مزایا و مشوق‌هایی نرخ باروری را رشد داد و حدود دو دهم فرزند توانست آن را افزایش دهد، اما نتوانست بیش از این بالا ببرد. ما باید از این تجربه ها استفاده کنیم و آنها را بومی کنیم. بنابراین مردم باید محور برنامه ها باشند نه اینکه دستوری عمل کنیم.

شما به تجربه کشورها اشاره کردید.در بررسی های شما کشوری بوده که با مجازات شیوه های پیشگیری بتواند به رشد جمعیت کمک کند؟

در رومانی در یک مقطعی دسترسی مردم را به هر وسیله جلوگیری از بارداری قطع کردند. بعد از یک مدت کوتاهی رشد جمعیت بالا رفت. اما در این میان، ماجرای سقط و قاچاق داروهای ضدبارداری هم پیش آمد یعنی داروی تقلبی را به عنوان پیشگیری به مردم می فروختند. اما این سیاست دو تا سه سال بیشتر شیوه دوام نیاورد و وقتی هم نرخ رشد جمعیت پایین آمد از میزان قبل کمتر شد. بنابراین اگر به دنبال کار دراز مدت در این زمینه هستیم باید نیاز مردم را بشناسیم و مشکلات آنها را برطرف کنیم. یعنی کار باید ریشه ای انجام شود. الان 20 درصد خانواده ها که حدود 3 میلیون نفر می شوند امکان بارداری ندارند اما بخش کمی می توانند هزینه درمان را پرداخت کنند. باید به این خانواده ها کمک کرد یا اینکه شرایط ازدواج را آسان کنیم تا 11 میلیون نفر که در آستانه ازدواج هستند حمایت شوند. اگر همین الان 10 درصد جمعیت زنانی که شرایط ازدواج دارند باردار شوند، میزان باروری کلی به 2.6 می رسد و این رقم خوبی است.

بنابراین به نظر شما به جای این همه قانون باید فرهنگ سازی کرد.

فرض را هم بر این بگیریم که وزارت بهداشت کارش را انجام داد و پیشگیری ها کم شود اما باید شرایطی ایجاد شود که فاصله فرزندآوری و فرزندان اول و دوم کم باشد. یعنی مشکلات اقتصادی مردم را کم کنیم. باید شرایط ازدواج را هم مناسب کنیم تا سن ازدواج پایین بیاد چون سن بالا برای خود مادر و جنین خطرناک است. اما تغییر رفتار و نگرش مردم زمان می برد و نمی توان گفت 5 یا 10 سال این کار شدنی است. اما هرچه برنامه ریزی اصولی تر و مدیریت تر شده باشد زودتر نتیجه می گیریم. مردم باید خودشان قبول کنند که فرزند بیاورند همانطور که متوجه شدند باید تنظیم جمعیت انجام شود.

در بودجه 93 برای برنامه های شما برای افزایش نرخ باروری نسبت به سال قبل افزایشی وجود دارد؟

هنوز بودجه 93 ابلاغ نشده است.انتظار داریم در خرداد بودجه ها بیاید تا بتوانیم برنامه ریزی کنیم.اما قطعا افزایش بودجه داریم. ما در زمینه افزایش جمعیت تلاش می کنیم و تمام دستگاهها و دانشگاهها هم برنامه هایی دارند چون ازدواج و فرزند آوری در دین و سیره ما سفارش شده است اما باید زیرساختها را هم فراهم کرد که در این زمینه تمام دستگاهها باید وارد عمل شودند و تنها مربوط به ما نیست. باید بر روی مسائلی که ممکن است بر فرزندآوری تاثیر بگذارد کار کنیم و مردم را به بارداری خواسته تشویق کنیم.(زهرا تالانی/خبرآنلاین)

*انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران بازنشر می‌شود.