جهان اسلام، یک مساله جعلی و یک پیشنهاد سازنده

این مساله دو بعد داشت، بُعد نظری و بعد سیاسی ـ اقتصادی. بعد سیاسی ـ اقتصادی این مساله مربوط است به مساله رقابت بین ایران و دیگر کشورهای منطقه بر سر مساله نفت و نیز جذب سرمایه‌ گذاری‌های خارجی در خاورمیانه و حاشیه خلیج فارس؛ رقابتی که به تحکیم قدرت سیاسی طرف پیروز می‌انجامید و اما بُعد نظری این مساله مربوط است به تفاوت‌های بین دو مذهب عمده اسلامی، تشیع و تسنن.

تقابل بین جمهوری اسلامی به مثابه یک نظام شیعی در برابر حکومت‌های سنی مذهب منطقه نظیر عربستان و امارات برخی سیاسیون منطقه و جهان را به یاد تقابل حکومت صفوی و حکومت عثمانی و اختلاف‌های خونبار بین این دو انداخت.

اما تجربه تاریخچه نظام جمهوری اسلامی و موضعگیری‌های رهبران و شخصیت‌های این نظام نشان داد این مساله و هر دو سوی نظری و سیاسی ـ اقتصادی آن، از اساس، مساله‌ای جعلی است که ایجاد آن معلول سوءتفاهم‌ها و نیز فرصت طلبی دشمنان اصلی جهان اسلام است.

امام راحل و رهبر انقلاب هر دو بارها در مواضع و بیانات خود به شبهات مطرح در زمینه بُعد نظری مساله مذکور پاسخ دادند و به مثابه پیشگامان وحدت در جهان اسلام گام‌های مهمی را در این زمینه برداشتند.

در عرصه سیاسی ـ اقتصادی نیز امروز سران کشورهای اسلامی دریافتند که ایجاد خاورمیانه آرام و دور از تنش، تلاشی است در جهت برد اقتصادی - سیاسی همه کشورهای منطقه.

یکی از چهره‌هایی که در راستای ایجاد نزدیکی و دوستی بین کشورهای اسلامی منطقه گام‌های بسیار موثری برداشت و منشأ زدودن سوءتفاهم‌ها و ایجاد اعتماد متقابل ـ بویژه بین ایران و عربستان ـ شد، آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی است.

آقای هاشمی روز دوشنبه در جریان دیدار سفیر عربستان سعودی، به طرحی که خود سال‌ها پیش برای مدیریت و زدودن اختلافات مذهبی و ممانعت از درگیری‌های افراطیون پیشنهاد داد ـ طرحی که متاسفانه عملی نشد ـ اشاره کرد.

با توجه به این‌که براساس این پیشنهاد، ملاقات و نشست بین علمای مذاهب اسلامی به شکل روندی ثابت و قاعده‌مند و مداوم صورت خواهد گرفت، اجرای آن می‌تواند تاثیر اجتناب‌ناپذیری در رفع خطر فرقه‌گرایی و افراطی‌گری مذهبی ـ که امروز از دغدغه‌های مهم رهبر معظم انقلاب و دولت است ـ داشته باشد، چه این‌که افراط‌گرایی مذهبی آشکارا ناشی از تعصب جاهلانه نسبت به باورهای مذهبی است و اگر مذاهب اسلامی به سمت گفت‌وگویی که دو سوی آن را علمای مذاهب تشکیل داده اند حرکت کنند، نتایج مفیدی برای همه مسلمانان حاصل می‌شود.

مساله جعلی اختلاف شیعه و سنی، امروز به خونبارترین معضل در خاورمیانه، از افغانستان و پاکستان گرفته تا سوریه مبدل شده است.

امروزه جهان اسلام این هزینه گزاف را نه به پای پایبندی به باورها و ارزش‌های اسلامی، بلکه به پای جهل می‌دهد. طرح گفت‌وگوی سازنده بین علمای مذاهب، می‌تواند به حذف مساله جعلی ـ ولی پرهزینه ـ جهان اسلام منجر شود.

حسین برید - جام‌جم