راهنمای کنترل حد و حدود خود و دیگران

جام جم سرا:
افراد در مراحل مختلف زندگیشان با آشنایان یا دوستانی سر و کار خواهند داشت که بعضی رفتارهای آن‌ها برایشان آزاردهنده خواهد بود. به طور مثال، همین طور که این مخاطب گرامی اشاره کرده است از زیاد صحبت کردن همکارش کلافه شده است و به آن اعتراض دارد ولی نمی‌تواند آن را بیان کند؛ بنابراین این طبیعی است که از رفتارهای دیگران ناراحت شویم ولی باید بتوانیم اعتراض یا حداقل ناراحتیمان را به آن‌ها منتقل کنیم.

استفاده از ۳ سبک رفتاری

افراد برای اعتراض به رفتارهای دیگران که برایشان آزاردهنده است، به طور ناخودآگاه ۳ نوع واکنش از خود بروز می‌دهند که هر کدام از آن‌ها یک سبک رفتاری است. در ادامه در این باره بیشتر توضیح می‌دهیم:

سبک منفعلانه: بعضی افراد در برابر رفتارهای آزاردهنده نزدیکانشان، سبک منفعلانه را بر می‌گزینند. چنین افرادی در برابر هر رفتار آزاردهنده‌ای از دیگران، هیچ واکنشی از خودشان نشان نمی‌دهند. چنین عکس العملی باعث می‌شود که طرف مقابلشان هیچ‌گاه به این نکته پی نبرد که آن‌ها از این رفتار ناراضی هستند. بنابراین در سبک منفعلانه، طرف مقابل به رفتارش ادامه خواهد داد و تغییری نخواهد کرد.

سبک پرخاشگرانه: گاهی افراد در برابر رفتارهای دیگران، با پرخاشگری و دعوا واکنش منفی نشان می‌دهند. در چنین حالتی، معمولا طرف مقابل هم با پرخاشگری برخورد می‌کند و در نتیجه تعاملات آن‌ها قطع خواهد شد. البته ممکن است در این پرخاشگری‌ها، دشمنی‌هایی ایجاد شود و دیگر هیچ‌گاه مشکلات بین دو طرف رفع نشود. همچنین باید توجه کرد که در صورت پرخاشگری و داد و فریاد کردن، طرف مقابل شنونده خوبی نخواهد بود، بنابراین این سبک به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.

سبک مقتدرانه: در این سبک، افراد عواطف و احساسات خودشان را به صورت محترمانه به طرف مقابل منتقل و ابراز می‌کنند. این سبک بسیار مناسب است و همه می‌توانند از آن استفاده کنند و با ژست خاصی مثلا با حالت چهره‌شان به طرف مقابل این مفهوم را برسانند که از رفتار آزاردهنده وی خسته شده‌اند.

حتما لازم نیست این موضوع را به زبان آورد به عنوان مثال گاهی گرفتن ژست‌هایی که نشان بدهد، رفتار طرف مقابل اجازه نمی‌دهد تا ما تمرکز کنیم و کارمان را انجام دهیم به وی می‌فهماند که صحبت‌های مداومش تمرکز ما را به هم می‌زند. طرف مقابل هم معمولا در چنین برخوردهای مودبانه‌ای، واکنش مثبت نشان می‌دهد و بدون اینکه به او بی‌احترامی شده باشد، رفتارش را تغییر می‌دهد.

آشنایی با مهارت قاطعیت

همان طور که خواندید برای برخورد با دوستان یا آشنایانی که رفتارهای آزاردهنده دارند، سبک مقتدرانه بهترین راه حل است اما بعضی افراد هم هستند که به طور کلی در بیان نظراتشان مشکل دارند. بعضی رفتارهای دیگران با اینکه آزار دهنده نیست اما اشتباه است ولی باز هم بعضی افراد نمی‌توانند نظر مخالفشان را به آن‌ها بگویند. به طور مثال شاید نتوانید در یک جمع دوستانه که افراد در حال برنامه ریزی برای سفری مشترک هستند، نظر مخالف خود را بیان کنید. اگر هم مطرح کنید توانایی به کرسی نشاندن حرف منطقیتان را ندارید. قاطعیت داشتن یک مهارت است که بعضی افراد نمی‌توانند به درستی از آن بهره ببرند. با این مهارت فرد می‌تواند صادقانه احساسات خود را بیان کند. اگر فکر می‌کنید با اظهار نظر کردن در جمع یا در رابطه با نزدیکان مشکل دارید، نگران نباشید چون قاطعیت یک مهارت است و می‌توان با راهکارهایی که در ادامه خواهید خواند، آن را تقویت کرد.

*در قدم اول فراموش نکنید که هر فردی سلیقه و علاقه خاص خود را دارد که البته قابل احترام است. به طور مثال اگر شما از رنگ قرمز خوشتان می‌آید اما همسرتان این رنگ را دوست ندارد، این مسئله تنها یک اختلاف سلیقه‌ای است و درست و نادرست درباره آن معنا ندارد. البته واضح است که شما باید در عین حال که به سلیقه دیگران احترام می‌گذارید، به سلیقه خود هم پایبند باشید. اگر از یک غذای خاص خوشتان می‌آید، این نظر و سلیقه شماست، نگذارید دیگران سلیقه شما را زیر سوال ببرند. با این حال رعایت اعتدال و تبعیت از نظر جمع درباره مسائل سلیقه‌ای بهترین راه حل است.

*سعی کنید کلمه «من» را کنار بگذارید. نشان دهید تنها به خودتان فکر نمی‌کنید. در جملاتتان تاکید را روی هدف و منطق ماجرا بگذارید تا نشان دهید نظرتان خودخواهانه نیست و به فکر جمع هم هستید.

*توقع نداشته باشید تمام جمع مطابق نظر شما رفتار کنند. برای نظر‌هایتان دلیل بیاورید. اگر گفته‌های شما به ضرر کسی تمام شد که مقابلتان نشسته است، سعی کنید با او همدلی کنید؛ برای مثال اگر نمی‌خواهید با همسرتان به سینما بروید اول به طور قاطع بگویید: «من، دوست ندارم بیایم» بعد از آن دلیل واقعی بیاورید و به طور مثال بگویید: «چون باید به پدرم که بیمار است، سر بزنم» و در آخر هم با همسرتان همدلی کنید و بگویید: «می‌دانم که شما دوست دارید امروز به سینما بروید و من از این بابت معذرت می‌خواهم. مطمئن باشید در اولین فرصت به سینما خواهیم رفت».

*اگر در نشان دادن قاطعیت در رفتار‌هایتان دقت نکنید، ممکن است به پرخاشگری تعبیر شود اما این دو تفاوت اساسی با هم دارند. کسی که قاطع است مورد احترام دیگران است و با اعتماد به نفسی که دارد می‌تواند حرف خود را بزند و حق خود را بدون ضایع کردن حق دیگران بگیرد اما انسان پرخاشگر به دیگران توجهی ندارد و فقط به خودش فکر می‌کند. شاید فرد با پرخاشگری بتواند نظر خود را به کرسی بنشاند اما دیگران را ناراحت می‌کند و تاثیر بدی بر دیگران می‌گذارد. بنابراین یک قدم مهم در مسیر داشتن قاطعیت و نظر دادن درست این است که احترام خود و دیگران را حفظ کنید.

*اگر با کسی مشکل دارید پیش از شروع بحث سعی کنید آن را فراموش کنید. عصبانی بودن و نشان دادن آن شما را غیر منطقی نشان خواهد داد و نظرات شما در این صورت قابل استناد نخواهد بود. یادتان باشد به هیچ وجه کسی را در جمع تحقیر نکنید. حرفی که طرف مقابل شما می‌زند، حتی اگر نادرست و غیرمنطقی باشد باید با آرامش درباره آن حرف بزنید و قانعش کنید.

* دیگران را قضاوت نکنید و از بحث خارج نشوید. سعی کنید تمرکزتان را روی‌‌ همان موضوعی که درباره آن صحبت می‌شود، بگذارید. از این شاخه به آن شاخه پریدن در بحث، باعث می‌شود به نتیجه مطلوب نرسید.

*دنبال برد و باخت نباشید. قرار نیست کسی در ‌‌نهایت برنده شود. شما باید تنها به دنبال حقوق منطقی خود باشید و چه بسا حق با شما نباشد.

*هیچ‌گاه دستور ندهید و نظرتان را با احترام بیان کنید. به جای استفاده از عباراتی مثل «باید»، «من می‌گویم» یا «من می‌خواهم»، از جملاتی مثل «خوشحال می‌شوم اگر...»، «لطف می‌کنید اگر...» و... استفاده کنید. (محمدرضا نوربخش - کارشناس و مشاور خانواده/خراسان)