مشکلات رابطه زناشویی در معلولان ضایعه نخاعی

جام جم سرا:

آیا مشکلات زناشویی معلولان و ناتوانان جسمی، بیشتر مربوط به آقایان است یا در بانوان نیز دیده می‌شود؟
معمولا بیشترین اختلال فعالیت زناشویی در افرادی رخ می‌دهد که دچار ضایعات نخاعی شده‌اند و معمولا مردان بیشتر از زنان به این نوع ضایعات دچار می‌شوند چون کارهای سخت و سنگین بیشتری انجام می‌دهند و بیشتر از زنان در معرض خطر قرار دارند و از طرفی یکی از مهم‌ترین علل این‌گونه ضایعات در مجروحان و جانبازان جنگ به وجود می‌آید که تقریبا همه آنان از مردان هستند.

درباره یکی از علل ناتوانی یا بهتر بگوییم اختلال فعالیت زناشویی گفتید. به جز ضایعات نخاعی علت دیگری هم وجود دارد؟ خود ضایعات نخاعی چه انواعی دارند؟
اصولا ضایعات منجر به اختلال فعالیت زناشویی را به دو قسمت عمده تقسیم می‌کنند: ضایعات محیطی‌ و مرکزی.

محیطی و مرکزی یعنی چه؟

اصول رابطه زناشویی بر اساس سلامت عروق و اعصاب حسی و حرکتی و سلامت ذهن است، یعنی ذهن تخیل می‌کند و اندام‌ها لمس می‌کنند و اعصاب حسی پیام‌ها را به طرف مغز می‌برند و پس از پردازش، اعصاب حرکتی پیام را به سوی اندام‌های تناسلی می‌برند. اختلال در هر کدام از این قسمت‌ها موجب اختلال در فعالیت زناشویی می‌شود. اعصاب، بخش محیطی محسوب می‌شوند و مغز و نخاع، بخش مرکزی. بیشترین علت اختلال فعالیت زناشویی معلولان را ضایعات محیطی تشکیل می‌دهند.

ممکن است مثال بزنید؟
برای مثال گاه افرادی که ناحیه کمرشان را به علت بیماری دیسک یا علت دیگر جراحی کرده‌اند و آسیبی در حین جراحی به آن وارد می‌شود که ممکن است یا خود تنه عصبی و یا ریشه‌ها و یا شاخه‌های آنها آسیب ببیند که دچار اختلال در فعالیت زناشویی، اختلال در کنترل دفع ادرار و مدفوع و موارد دیگر می‌شوند یا کسانی که تحت عمل جراحی پروستات برای برداشتن یا نمونه‌برداری قرار می‌گیرند ممکن است در معرض خطر باشند. افرادی مانند مجروحان و جانبازان جنگ نیز که به قطع کامل یا ناکامل نخاع ناحیه خاجی یا دنبالچه‌ای دچار می‌شوند، در معرض اختلال فعالیت زناشویی قرار دارند.

آیا افرادی که نخاع سالم دارند اما مثلا به دیابت دچار می‌شوند، ممکن است دچار این‌گونه اختلالات شوند؟
البته! چون افراد مبتلا به دیابت که بیماری‌شان بخوبی کنترل نشده‌است، به اختلال فعالیت اعصاب خودکار سمپاتیک و پاراسمپاتیک دچار می‌شوند، این موضوع موجب تحریک ناقص اندام‌های تناسلی و نرسیدن به حالت آمادگی برای انجام دادن فعالیت زناشویی (یا همان نعوظ) و در نهایت ناتوانی در برقراری ارتباط زناشویی یا ایمپوتنس می‌شود.

قبل از اینکه درباره راهکارهای درمانی بپرسم، می‌خواهم بدانم که ضایعات مرکزی چه‌قدر نقش دارند و شامل چه مواردی می‌شوند؟

ضایعات اعصاب مرکزی معمولا در ناحیه بخش‌های فوقانی کمری و نخاع ناحیه سینه‌ای و گردنی موجب اختلال در فعالیت زناشویی می‌شود. این افراد معمولا حالت اسپاستیک یا انقباض بیش از حد عضلات دارند و رفلکس‌ها یا واکنش‌های عصبی عضلانی خوب و تا حدی افزایش یافته دارند اما هماهنگی مناسبی در اندام‌های خود ندارند. مثلا در هنگام ادرار کردن یا زمان رسیدن به اوج فعالیت زناشویی، اسفنکترها یا دریچه‌های ارادی و غیرارادی‌شان به خوبی عمل نمی‌کند. البته این افراد معمولا به علت مشکلات طولانی مدت و مراقبت‌های زیاد بهداشتی و درمانی از نظر روان هم ممکن است مشکلی داشته باشند و مثلا به افسردگی در سطوح مختلف دچار باشند که این موضوع، خود به ناتوانی و اختلال فعالیت زناشویی این افراد دامن می‌زند. بیماری ام‌اس نیز نوعی ضایعه اعصاب مرکزی است که موجب اختلال در فعالیت زناشویی به علت ناتوانی در آماده شدن برای فعالیت در 50 درصد افراد می‌شود.

برای درمان آنها چه باید کرد؟
مهم‌ترین بخش همین است. در درجه اول باید به وضعیت بهداشت جسم و روان این افراد توجه کرد چون به علت ناتوانی در حرکت، مشکل رعایت موارد بهداشت فردی وجود دارد. از طرفی به علتی که گفتم، مسایل روان باید در نظر گرفته شود تا انگیزه بیشتری در ارتباط زناشویی به وجود آید. این دو مورد خود نقش موثری در رفع اختلالات زناشویی بازی می‌کنند.

آیا این افراد حتما به نازایی دچار می‌شوند یا می‌توانند فرزند داشته باشند؟
درصدی از این بیماران ممکن است نازا باشند اما ما بیمارانی هم داشته‌ایم که تمام ریشه‌های نخاعی ناحیه خاجی آنها آسیب دیده بود و با همین درمان‌ها بچه‌دار شدند. درنهایت می‌توان از روش آی‌وی‌اف هم برای گروهی که بچه‌دار نمی‌شوند، استفاده کرد.

درمان؛ انواع و اقسام

قبل از دارودرمانی باید شیوه تخیل صحیح را به این بیماران یاد داد؛چون بخشی از یک فعالیت زناشویی، بخش تخیل است. پس از این مرحله می‌رسیم به مرحله تحریک. در مرحله تحریک در صورتی که ضایعه نخاعی، ناکامل باشد و بخشی از ارتباط عصبی باقی‌مانده باشد، داروهایی مانند سیلدنافیل و تادالافیل موثر است. برای کسانی که به قطع کامل نخاع دچار شده‌اند، می‌توان از وسایلی مانندپروتز یا دستگاه‌های مصنوعی و دستگاه‌های مکنده جریان خون آلت و در موارد قطع نخاع ناحیه خاجی، می‌توان از وسایل کاشتنی که تحریک الکتریکی ایجاد می‌کنند، بهره برد.

برای این افراد می‌توان از داروی اکسی‌بوتینین که محرک سیستم پاراسمپاتیک است و داروی سیلدنافیل و تادالافیل که باز‌کننده عروق خونی است و موجب پرخون شدن آلت و در نهایت سبب نعوظ می‌شود، استفاده کرد. همچنین برای این افراد آموزش تخیل و استفاده از وسایل کمکی برای بیمارانی با مشکلات شدیدتر نیز کاربرد دارد. رعایت بهداشت و از همه مهم‌تر، پرداختن به مشکلات روان این افراد باید در صدر همه برنامه‌ها قرار گیرد.|سلامت