سرنوشت مبهم دارو پس از حذف ارز مرجع

خیلی‌ها که از پشت پرده‌ها بی‌خبرند احتمالا خیال می‌کنند این روزها مهم‌ترین خبر در حوزه بهداشت و درمان، خداحافظی سوت و کور احمد شیبانی، رئیس سازمان غذا و دارو از وزارت بهداشت است، اما آنها که از پشت پرده‌ها خبر دارند، می‌دانند خبرهای مهم دیگری در راه است.

رفتن شیبانی از سازمان غذا و دارو گرچه از این جنبه که وزیر بهداشت جدید در فرصت کوتاه باقیمانده از وزارتش بخش زیادی از فعالیت‌هایش را صرف عزل و نصب مدیران می‌کند، مهم است اما اهمیتش به اندازه خبر کوتاهی که در روزهای پایانی سال منتشر شد و در شلوغی نو شدن سال، کسی آن را جدی نگرفت، مهم نبود.

در این خبر رئیس وقت سازمان غذا و دارو اعلام کرد که ارز مرجع فقط مشمول مواد موثر، اصلی و فعال در تولید داروها می‌شود و مواد کمکی، افزودنی و بسته‌بندی دارو مشمول ارز مبادله‌ای خواهد شد، اما به مردم اطمینان داد که این تغییر قیمت آن‌قدر نیست که از توان بیماران خارج باشد.

خبر اما تحلیل نشد و حتی خیلی از روزنامه‌ها و رسانه‌ها این نقل‌قول کوتاه را هم منتشر نکردند، در حالی که این خبر، زنگ خطری بود که باید مردم و بسیاری از فعالان حوزه سلامت را به فکر می‌انداخت و به آنها می‌فهماند که احتمالا حرف‌های شیبانی به این معناست که ارز مرجع دارو حذف شده است و او سعی دارد با گفتن این که ارز مرجع برای مواد اولیه دارو باقی می‌ماند به مردم قوت قلب دهد، در حالی که در جلسه‌ای که بهمن سال گذشته با موضوع «تامین نیاز دارویی کشور» به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور برگزار شده، برای حذف کامل ارز مرجع دارو تصمیم گرفته شده است.

از سوی دیگر حتی اگر حرف‌های رئیس وقت سازمان غذا و دارو حقیقت داشت و تصمیم بر این بود که صرفا مواد اولیه داروها با ارز مرجع خریداری شود و بقیه داروها با ارز مبادله‌ای، همچنان افزایش قیمت ناگهانی داروها مساله‌ای غیرقابل اجتناب است زیرا بر اساس گزارش‌های ارائه شده از وزیر بهداشت قبلی، هم‌اکنون 40 درصد هزینه‌ها در چرخه نظام سلامت به تهیه و تولید دارو اختصاص دارد که فقط 10 تا 15 درصد این هزینه‌ها به تهیه مواد اولیه دارو‌ها اختصاص دارد و باقیمانده مخصوص خرید داروهایی است که با فناوری بالا تولید می‌شود، یعنی حتی اگر قرار باشد ارز مرجع برای خرید مواد اولیه دارویی باقی بماند به هر حال برای 85 تا 90 درصد داروهای بسیار ضروری خارجی، حذف شده است.

مردم حق دارند بدانند

براساس همان شنیده‌ها در جلسه‌ای که در سیزدهم بهمن 91 برگزار شد و در آن وزیر دادگستری، سرپرست وزارت بهداشت، نماینده مردم کرمانشاه در مجلس شورای اسلامی، رئیس ستاد اجرایی فرمان امام، رئیس جمعیت هلال احمر، مدیرعامل شستا و شرکت دارویی غدیر و یاسین و نماینده‌ای از گروه تولید ملی حضور داشتند.

درباره مشکلاتی مانند بازار سیاه دارو، مشکلات گمرک، نحوه توزیع دارو، تعیین استاندارد دارو برای واردات، امکان و توان واردات شرکت‌های دارویی، استانداردهای قابل قبول واردات، نوع و تعداد داروهای مورد نیاز کشور و نرخ‌گذاری آنها صحبت و سرانجام شش تصمیم اتخاد شد که در سومین بند نوشته شده است: «مقرر شد واردات دارو با ارز غیر مرجع انجام شود (غیر از موارد خیلی ضروری)»

این تصمیم در حالی گرفته شد که در همان زمان جام‌جم برای پیگیری صحت شایعاتی درباره حذف ارز مرجع دارو با مسئولان مختلفی از جمله اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفت‌وگو کرد که همه آنها بدون استثنا این ماجرا را منکر شدند و حتی حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفت که این خبر دروغ محض است و نمایندگان به شکل مستمر با رئیس‌جمهور جلسه دارند و اگر این موضوع صحت داشت، حتما رئیس‌جمهور آنها را در جریان قرار می‌داد.

حالا اما شهریاری یکی از کسانی است که در کمال ناباوری تائید می‌کند که مساله حذف ارز مرجع برای دارو جدی است، زیرا در بودجه پیشنهادی دولت برای سال 92 که تقدیم مجلس شده است نیز پیشنهاد جایگزین کردن ارز مبادله‌ای به جای ارز مرجع قید شده است.

شهریاری که نخستین بار با شنیدن شایعه این خبر گفته بود از نظر منطقی، چنین اقدامی ممکن نیست چون اقشار محروم جامعه یعنی همان‌هایی که انقلاب قصد حمایت از آنها را داشت، آسیب می‌بینند، حالا در گفت‌وگو با جام‌جم درباره این که استفاده از ارز مبادله‌ای برای خرید دارو قیمت آن را چند برابر می‌کند، می‌گوید: مهم نیست مردم دارو را با چه قیمتی بخرند، مهم این است که بار افزایش قیمت را بیمه‌ها بپردازند و ما در مجلس به دنبال راهی هستیم که این مابه‌التفاوت به طور کلی از سوی بیمه‌ها پرداخت شود تا مردم فشاری را متحمل نشوند.

گفته‌های رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نشان می‌دهد که او دیگر در برابر تصمیم جایگزین شدن ارز مبادله‌ای به جای ارز مرجع برای خرید دارو، تسلیم شده است و دیگر مثل گذشته بر دروغ بودن این خبر تاکید نمی‌کند!

با حذف ارز مرجع چه اتفاقی می‌افتد؟

نکته اصلی در این باره این است که در آن مصوبه اشاره شده است که از این پس ارز غیرمرجع به داروها اختصاص پیدا می‌کند و مشخص نشده است که منظور از ارز غیرمرجع، ارز آزاد است یا مبادله‌ای.

محمد عبدزاده، مدیرکل پیشین دفتر نظارت و ارزیابی دارو و مواد مخدر در وزارت بهداشت، درباره تفاوت این که دارو با ارز آزاد تامین شود یا مبادله‌ای، توضیح می‌دهد: در صورت خرید دارو با ارز مبادله‌ای، قیمت آن دست‌کم 2.5 برابر می‌شود؛ اما اگربا ارز آزاد تامین شود بسیار بیشتر از این مقدار خواهد شد و اصلا قابل تخمین زدن نیست؛ زیرا ‌نرخ ارز آزاد روزانه تغییر می‌کند.

این کارشناس، نظر رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس را برای آن که فشار مالی حاصل از تغییر قیمت دارو را به جای مردم متوجه بیمه‌ها کند، ناممکن می‌داند و می‌گوید: بیمه‌ها اکنون هم بشدت مقروض هستند، به طوری که نمی‌توانند بدهی‌هایشان را به مراکز درمانی و داروخانه‌ها بپردازند و به این ترتیب باز هم فشار مالی افزایش قیمت شدید داروها متوجه مردم خواهد شد.

سودجویان دست به کار شدند

همچنین گفته می‌شود ‌اکنون برخی شرکت‌های دارویی سودجو از جلسه‌ای که در بهمن‌ماه برگزار شد، باخبر شده‌اند و به‌همین علت داروهای شان را در اختیار داروخانه‌های مرجع و بزرگ قرار نمی‌دهند تا بتوانند داروهایی را که پیشتر با قیمت ارز مرجع خریداری کرده‌اند، در ماه‌های آینده به قیمت ارز مبادلاتی یا آزاد به داروخانه‌ها بفروشند.

نتیجه‌گیری از همه این گفته‌ها چندان دشوار نیست و در صورت اجرایی شدن تصمیمی که در بهمن سال گذشته گرفته شده است و با توجه به این که در ماه‌های پایانی سال گذشته بانک مرکزی ارز مرجع ناچیزی برای خرید دارو در اختیار وزارت بهداشت گذاشت، چند برابر شدن قیمت دارو در ماه‌های آینده حتمی است.

ارز تک‌نرخی و یارانه دارو

در سخنان دیروز، ممبینی، معاون بودجه معاونت برنامه‌ریزی رئیس‌جمهور در خصوص تصمیم دولت برای تک‌نرخی کردن ارز، این موضوع مورد تاکید قرار گرفته است که اگر ارز مرجع حذف و ا رز مبادله‌ای با قیمت معین در سال 92 اجرایی شود، دولت برای واردات کالاهای گروه 1 و 2 که دارو نیز جزو آنها به‌شمار می‌رود، یارانه مابه‌التفاوت پرداخت می‌کند.

در این صورت می‌توان امیدوار بود اتفاقی که ممکن است این نگرانی‌ها را محقق سازد، نیفتد.

مریم یوشی‌زاده / گروه جامعه