کرمان ؛ بهشت معادن، جهنم معدنچیان

در این میان گاهی بخش دولتی و پیمانکاران خصوصی مقصرشناخته شده و گاهی عدم رعایت نکات ایمنی توسط کارگرانی که در آن معدن سانحه‌دیده کار می‌کردند عامل اصلی حادثه عنوان شده است.

در سال گذشته نیز حادثه معدن اشکلی هجدک در شهرستان راور رخ داد که طی آن به دلیل ریزش ناگهانی زغال 4 معدنچی در اعماق معدن جان باختند حادثه‌ای که باعث شد کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی نسبت به وقوع آن واکنش نشان دهد و خواستار پاسخگویی وزارت صنایع و معادن شود. سیدمهدی صادق عضو این کمیسیون، حادثه معدن هجدک را حادثه‌ای ناگوار دانست که باید هر چه سریع‌تر ریشه‌یابی و تمهیدات لازم برای جلوگیری از اتفاقات مشابه در نظر گرفته شود. چند ماه پس از وقوع این حادثه شرکت زغال‌سنگ کرمان مقصر اصلی معرفی شد تا این بار مقصر اصلی وقوع یک حادثه دیگر منجر به فوت در معادن زغال‌سنگ کرمان یک شرکت دولتی باشد.

مدیرعامل شرکت زغال‌سنگ کرمان درباره دلایل وقوع حوادث متعدد در حوزه تحت مسوولیت خود معتقد است: به دلیل این که معادن زیرزمینی بیشترین ضریب حوادث را در دنیا دارند، بیشترین تلفات انسانی نیز مربوط به آنهاست و وقوع این حوادث نیز یا ریشه انسانی دارد یا ناشی از اتفاقاتی پیش‌بینی نشده است که در معادن رخ می‌دهد. سیدمسعود حسینی با اشاره به این که ضریب وقوع حوادث منجر به فوت در معادن زغال‌سنگ کرمان در سال 89 نسبت به سال 88، 25 درصد کاهش داشته، درباره اقدامات شرکت زغال‌سنگ برای بالا بردن ایمنی در معادن به «جام‌جم» می‌گوید: شرکت زغال‌سنگ در سال 89 حدود یک میلیارد تومان صرف خرید لوازم و تجهیزات ایمنی کرد تا ضریب وقوع حوادث را پایین و ضریب ایمنی را بالا ببرد و همچنین با استفاده از کارشناسان داخلی و خارجی با برگزاری دوره‌های آموزشی مسائل ایمنی را به کارکنان آموزش می‌دهد. وی با اشاره به این که بعد از حادثه معدن باب نیز و وزارت صنایع و معادن تسهیلات بانکی بلندمدت با بهره پایین را به شرکت‌های پیمانکار بخش خصوصی زغال‌سنگ برای خرید تجهیزات ایمنی مانند خودنجات، کلاه، چوب و سایر تجهیزات اعطا کرده است، می‌افزاید: حدود 8 معدن در شرکت زغال‌سنگ در اختیار بخش خصوصی است و این بخش حدود 50 درصد از زغال‌سنگ خام تولیدی شرکت زغال‌سنگ کرمان را به خود اختصاص داده است.

مدیرعامل شرکت زغال‌سنگ کرمان یکی از دلایل وقوع حوادث متعدد در معادن زغال‌سنگ را بالا بودن ضریب اشتباه توسط عوامل انسانی عنوان می‌کند و می‌افزاید: گاهی در وقوع حوادث متعدد یک اشتباه چندین بار تکرار می‌شود که این ضریب تکرار در بخش دولتی خیلی بیشتر از بخش خصوصی است. حسینی دراین باره تصریح می‌کند: در بخش دولتی به دلیل محدویت‌هایی که وجود دارد شرکت زغال‌سنگ نمی‌تواند با افرادی که ضریب تکرار اشتباهاتشان زیاد است برخورد کند و فقط مجبور است آنها را جریمه مالی کند ولی در بخش خصوصی با وقوع یک حادثه به دلیل اشتباه یک کارگر، آن فرد اخراج می‌شود تا درس عبرتی برای دیگران شود.

نماینده ‌های کوهبنان و زرند در مجلس شورای اسلامی که بخش اعظم معادن زغال‌سنگ کرمان در حوزه نمایندگی وی است با ابراز نگرانی از وقوع حوادث و تلفات انسانی در معادن زغال‌سنگ، به لزوم تغییر برخی از سیاستگذاری‌ها در بخش معادن اشاره می‌کند و می‌گوید: ما در مجلس برای جلوگیری از این حوادث به تشکیل هیات تحقیق و تفحص در مورد حوادث متعدد زغال‌سنگ متوسل شده‌ایم و خواستار این هستیم تا دولت به عنوان متولی، سیاستگذار و ناظر بر امور صنعتی و معدنی، سیاستگذاری‌های خاصی را برای بالا بردن ایمنی درمعادن و واگذاری آنها اعمال کند. حسین امیری با اشاره به این که بیشتر اتفاقات رخ داده در معادن زغال‌سنگ متعلق به بخش خصوصی است و باید در انتخاب پیمانکاران این بخش دقت بیشتری صورت گیرد، می‌افزاید: انعقاد قرارداد با بخش خصوصی برای واگذاری معادن زغال‌سنگ باید براساس شرایط معدن و توانایی‌های پیمانکار باشد و کارگرانی که باید در اعماق معدن کار کنند نیز با تجهیزات ایمنی و حساب شده انتخاب شوند. وی با انتقاد شدید از روند کنونی فعالیت معادن زغال‌سنگ کرمان می‌افزاید: متاسفانه طی چند سال گذشته در کمتر جای دنیا برای تولید کمتر از یک میلیون تن زغال، ده‌ها نفر جان خود را از دست داده‌اند.

مکانیزه نبودن استخراج زغال سنگ و سنتی بودن روش‌های کنونی استخراج یکی از عوامل اصلی وقوع حوادث و افزایش تلفات انسانی در معادن زغال‌سنگ کرمان است به گونه‌ای که رئیس سازمان کار و امور اجتماعی استان کرمان می گوید ساختار معادن زغال‌سنگ کرمان در 50 سال پیش برنامه‌ریزی و طراحی شده و نبود طرح‌های جدید در استخراج زغال باعث پایین آمدن ضریب ایمنی و افزایش تلفات شده است. سیدجواد منصوری با اشاره به این که در معادن زغال‌سنگ کرمان مسیر حفره‌های گاز از قبل شناسایی نمی‌شوند و به این دلیل بر اثر فعالیت و اصابت مته پیکورها با مسیرهای گازی در معادن انفجار رخ می‌دهد، می‌گوید: به همین دلیل سعی شده با بالا بردن نکات ایمنی در این زمینه و تجهیز کارگاه‌ها توسط شرکت زغال‌سنگ به علائم هشداردهنده گاز متان، از وقوع و تکرار این حوادث جلوگیری شود. وی می‌افزاید: وزارت کار و امور اجتماعی برای جلوگیری از این حوادث اقدام به تشکیل مراکز بهداشت و حفاظت فنی کرده و طی سه سال گذشته کارگران زغال سنگ حدود 250 هزار نفر ساعت در این مراکز نکات ایمنی را آموزش دیده‌اند. وی با بیان این که ماموران بازرسی سازمان کارو امور اجتماعی هر 15 روز یک بار بدون اطلاع قبلی از معادن زغال‌سنگ بازرسی می‌کنند و در صورت وجود نواقص به پیمانکاران تذکر داده می‌شود، می‌افزاید: طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته قبل از واگذاری معادن به بخش خصوصی، پیمانکاران باید برای اجرای برنامه‌های ایمنی به اداره کار مراجعه کنند و بدون تأییدیه سازمان کار، معادن نباید به آنها واگذار شود.

رئیس سازمان صنایع و معادن استان کرمان نیز با اشاره به این که به دلیل قطر لایه زغال و قرار گرفتن معدن در بستر گسل‌ها امکان مکانیزه کردن معادن زغال‌سنگ کرمان وجود ندارد، می‌گوید: در معادن کرمان فقط می‌توان توسط نیروی انسانی و با چکش های هیدرولیک( پیکور) زغال‌سنگ را استخراج کرد. محمد عابدی‌نژاد دلیل بالا بودن آمار وقوع حوادث در معادن کرمان را حجم بالای استخراج ذخایر معدنی در این استان عنوان می‌کند و با اشاره به این که در استان کرمان سالانه 146 میلیون تن انواع مواد معدنی استخراج می‌شود، می‌افزاید: در معادن کرمان 20 هزار نفر مشغول به کار هستند لذا بالا بودن آمار تلفات انسانی در این بخش طبیعی است.

حکمت قاسم‌خانی / جام‌جم کرمان