گردوغبار نفس بلوط ها را به شماره انداخته است

به گزارش مهر، جنگل های ایران یکی از منحصر به فرد ترین اکوسیستم های جهان به شمار می روند. تنها هفت درصد از وسعت ایران رویشگاه جنگلی و درختی است و در این بین سرانه فضای سبز برای هر ایرانی کمتر از 0.2 هکتار است. این در حالی است میانگین سرانه فضای سبز در جهان بر هر نفر 0.8 هکتار است.

ناحیه رویشی زاگرس که 11 استان کشور را در خود جای داده است نیز میزبان یکی از ارزشمندترین گونه های درختی جهان به شمار می آید. جنگل های بلوط از منتهی الیه شمال غربی ایران (پیرانشهر واقع در آذربایجان غربی) آغاز و سپس غرب و جنوب غرب ایران (میان جنگل در جنوب شیراز) را طی می کنند.

این در حالی است که استان لرستان به عنوان بام طبیعت ایران میزبان یکی از غنی ترین رویشگاه های اصلی گونه منحصر به فرد بلوط در غرب کشور است که از لحاظ وسعت جنگل بعد از استان های فارس و خراسان جنوبی در رده سوم کشور قرار گرفته است.

همچنین جنگل های استان لرستان در بین استانهای زاگرس نشین بعد از استان فارس در رده دوم قرار دارد.در سال های اخیر جنگل های زاگرس تهدیدات بسیاری را تجربه کرده و در این بین بخش عظیمی از وسعت این جنگل های ارزشمند از دست رفته اند. استان لرستان نیز از گزند آسیب ها در امان نمانده و متاسفانه تخریب های خرد و کلان بسیاری را تجربه کرده است.

به خطر افتادن جنگل های لرستان تاثیرات پیچیده ای روی اکوسیستم زاگرس دارد

اگر امروز جنگل های استان لرستان و کل رویشگاه جنگلی زاگرس با تخریب ها و تهدیدات بی شماری دست و پنجه نرم می کنند، حاصل یک مجموعه از عوامل مختلف است. مجموعه ای که امروز فشارهای زیادی را بر روی جنگل های لرستان وارد ساخته است.

جنگل های بلوط استان لرستان در قلب منطقه زاگرس قرار گرفته اند و به اعتقاد کارشناسان به خطر افتادن آنها می تواند تاثیرات بسیار پیچیده ای بر روی کل اکوسیستم ناحیه زاگرس در پی داشته باشد. کارشناسان محیط زیست معتقدند که حفظ جنگل ها در هر منطقه می تواند به حفظ منابع آبی همان منطقه و حتی تامین آب سایر مناطق منجر شود.

هجوم ریزگردهای عربی ضربه مهلک به بلوط های زاگرس

یکی از مشکلاتی که در سال های اخیر بیشترین ضربه را به جنگل های زاگرس وارد ساخته هجوم بی سابقه ریزگردهای عربی بوده است. ذرات معلقی که در پنج سال گذشته با تداوم ورود به ناحیه زاگرس، نفس کشیدن را برای درختان بلوط سخت کرده و مهلک ترین ضربه را به حیات این گونه ارزشمند وارد ساخته اند.

از سوی دیگر امروز با تغییرات اقلیمی رخ داده در کشورمان و استان لرستان ما شاهد روند افزایشی تخریب ها در سطح جنگل های بلوط هستیم. تغییرات اقلیمی موضوعی است که امروزه در تمامی نقاط جهان به چشم آمده و متاسفانه تاثیرات بسیار منفی را بر روی اقتصاد جهان گذاشته است.

اقلیم زاگرس در سال های اخیر دستخوش تغییرات بسیاری شده و این یکی از مهمترین دلایل عقب نشینی جنگلهای زاگرس است. به اعتقاد کارشناسان محیط زیست در سال های اخیر در نحوه بارش ها در استان لرستان تغییرات گسترده ای به وجود آمده و اکثر ریزش های جوی به صورت رگبارهای تند و کوتاه مبدل شده است. این امر موجب می شود که آب باران به سرعت از دسترس خارج شده و منابع آب مورد نیاز ریشه های بلوط تامین نشود.

کارشناسان: خشکسالی های اخیر فراتر از حد تصور عمل کردند

همچنین مشکل دیگری که درختان بلوط و جنگل های لرستان با آن مواجه هستند خشکسالی است. خشکسالی موضوعی است که همیشه در کشور ما مطرح بوده است چرا که ایران سرزمینی خشک و نیمه خشک است و به همین علت همواره با خشکسالی های متعددی روبه رو بوده است.

این در حالی است که خشکسالی های اخیر در کشورمان فراتر از حد تصور کارشناسان عمل کرده اند بطوریکه این خشکسالی ها در کنار تغییرات کاملا محسوس آب و هوایی بر روی رویشگاه های اصلی بلوط تاثیرات قابل توجه ای را بر جای نهاده اند.

در کنار مواردی که در بالا به آنها اشاره شد باید به تاثیر جوامع محلی بر روی جنگل های بلوط نیز اشاره کرد. چرای بی رویه دام معضلی است که همواره مناطق جنگلی و مرتعی استان با آن درگیر بوده و ضربه های مهلکی را نیز به طبیعت زاگرس وارد کرده است.

در کنار چرای بی رویه دام باید به موضوع تغییر کاربری جنگل ها به زمین های کشاورزی نیز اشاره کرد. متاسفانه این گونه کشاورزی که از آن به کشاورزی ناپایدار یاد می شود با زدن شخم عمیق به ریشه درختان بلوط آسیب وارد کرده و در واقع قدرت زادآوری را از بلوط می گیرد.

درختان بلوط منحصر به فرد زاگرس ذغال می شوند!

در این راستا موضوع ذغال گیری از درختان بلوط نیز تاثیرات بسیار منفی را بر روی وسعت جنگلهای استان بر جای نهاده است.در کنار این موضوع باید به حفظ جنگل نشین ها نیز اشاره کرد. جنگل نشین ها باید در مناطق خود باقی بمانند اما باید سوخت آنها تامین شده و از لحاظ مالی نیز مورد حمایت دستگاه های اجرایی و نظارتی قرار بگیرند. تنها اینگونه است که می توان از تخریب قسمتی از جنگلهای استان جلوگیری کرد. اگر امروز جنگل نشین احساس کند که درختان منطقه جزئی از اموال اوست دیگر به روند تخریب جنگل ادامه نداده و حتی برای احیا آنها نیز عمل می کند.

کارشناسان معتقدند که در حال حاضر 18 تا 20 درصد اندوخته گیاهی زاگرس خشک شده و یا در حال خشک شدن است و وسعت جنگل های استان های زاگرس نشین نیز هر روز کمتر می شود.

فرزاد ویسانلو که دارای دکترای تخصصی در رشته منابع طبیعی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد است در مورد مخاطرات پیش روی جنگل های لرستان سخنان قابل تاملی دارد.

چرای بی رویه دام جنگل های بلوط لرستان را نابود کرد

وی اظهار داشت: به نظر می رسد که چرای بی رویه دام در جنگل های بلوط زاگرس بیشتر از دیگر موارد به این جنگل ها صدمه زده است چرا که دام ها، نهال های تازه را «سَرچَر» می کنند و نهال دچار صدمه شده و شخصیت درختی خود را از دست می دهد و به بوته تبدیل می شود.

این استاد دانشگاه افزود: جمع آوری بذر بلوط و چوب آن به منظور تهیه هیزم برای خانوارهای روستایی، گیاهان دارویی، قارچ و استفاده از هوموس جنگل نیز از جمله مواردی است که منجر به تخریب جنگل های لرستان شده است.

یک کارشناس محیط زیست: وضعیت بلوط ها اصلا خوب نیست!

ویسانلو معتقد است که در حال حاضر وضعیت جنگل های لرستان و زاگرس مناسب نیست و سیر قهقرایی را دنبال می کنند، یادآور شد: این امر موجب شده که هم اکنون این جنگل ها در بسیاری از مناطق تبدیل به مراتع مشجر شده اند و نمی توان آنها را دیگر جنگل نامید، لذا خشکسالی نیز بیش از پیش، بر بدنه اکوسیستم صدمه وارد می کند. اگر اکوسیستم جنگلی صدمه ندیده باشد، خشکسالی صدمه آنچنانی به آن وارد نخواهد کرد.

وی یادآور شد: با این اوصاف چون زادآوری بلوط در بسیاری از مناطق زاگرس و لرستان متوقف شده است و بذر بلوط نیز توسط بومیان منطقه استفاده می شود، یا اینکه خاک از لحاظ باروری توان خود را برای زادآوری بلوط از دست داده است روند کنونی تخریب جنگلهای بلوط زاگرس نگران کننده است.

این کارشناس محیط زیست همچنین به تاثیرات تغییرات اقلیمی بر حیات جنگل های زاگرس اشاره کرد و گفت: چون اکوسیستم های جنگلی زاگرس تخریب شده اند، اکوسیستم توان مقابله با تغییرات شدید اقلیمی را ندارد و احتمال صدمه به اکوسیستم وجود دارد.

همه ذینفعان برای درمان مشکل جنگل ها دور یک میز جمع شوند

ویسانلو در پاسخ به سوالی مبنی بر ارائه راهکار در این زمینه نیز گفت: باید افراد ذی نفع منطقه را دور یک میز جمع کرد و صحبت های تک تک این افراد را شنید؛ افراد ذینفع، مانند ادارات نیرو، مسئولین خطوط لوله های گاز و نفت، ادارات راهداری و ترابری، شکارچیان، ماهیگیران، پرورش دهندگان ماهی، روستاییان داخل و بیرون جنگل، ادارات منابع طبیعی، ادارات جهاد کشاورزی و هر فرد یا افرادی که به نوعی در ارتباط با جنگلها هستند، باید نظر داده و نظر آنان نیز تأمین شود.

وی اضافه کرد: در حال حاضر، اکثر کشورهایی که در حفاظت و احیای جنگل ها موفق بوده اند، مانند هندوستان، اندونزی، کنیا، ترکیه و... از همین حرکت استفاده کرده اند.

این استاد دانشگاه با یادآوری اینکه باید روستاییان را تامین کنیم تا به سراغ تهیه هیزم از جنگل یا چراندن دام در جنگل ها نروند، بیان داشت: به عقیده من چرای دام و تهیه هیزم از جنگل هرچه زودتر باید متوقف شود و این امر تنها زمانی اتفاق می افتد که روستاییان منطقه از سوخت جایگزین برخوردار باشند و درضمن، علوفه مورد نیاز آنها را برای چراندن دام حتی با اختصاص یارانه، تأمین شود تا این ثروت عظیم ملی را حفظ کنیم.

به هر روی گذشتگان ما همواره در کنار درختان پر ثمر بلوط به کشت و کار پرداخته و هیچ گاه با مشکلات امروزی ما مواجه نشده بودند، زیرا آنان خودشان را با قوانین موجود در زاگرس تطبیق داده بودند و بنا بر توان منطقه استفاده های لازم را می بردند اما امروز ما با چشمانی بسته بزرگترین تخریب ها را بر روی ارزشمندترین زیستگاه بشر در جهان تحمیل می کنیم و به طور قطع آیندگان مارا به خاطر این غفلت نخواهند بخشید.