لرستان سرزمین ناشناخته مفرغ‌ها

 به گزارش واحد مرکزی خبر، اشیای مفرغی به دست آمده از لرستان به علت داشتن شکل‌های بدیع و نقش‌های سحرانگیز، افزون بر این که نشان از غنای فرهنگی و فن پیشرفته صنعت ریخته گری در هزاره‌های پیش از میلاد در این منطقه دارد، از دیرباز توجه باستان شناسان جهان را به خود جلب کرده است.

کارشناسان میراث فرهنگی می‌گویند؛ وقتی که در سال 1930 در بازارهای عتیقه فروشی داخل و خارج کشور، تعدادی اشیای مفرغی دست به دست شد، نام لرستان بر سر زبانها افتاد، زیرا منشا این اشیای عتیقه لرستان بود.

کارشناسان درباره قدمت مفرغ‌های لرستان دیدگاه‌های مختلفی دارند؛ چنان که برخی آن را مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد و برخی دیگر به هزاره اول پیش از میلاد می‌دانند.

بر مبنای حفاری‌های علمی که به سرپرستی لویی واندنبرگ (باستان‌شناس بلژیکی) و رومان گیریشمن(باستان‌شناس فرانسوی) صورت گرفته است، اشیای مفرغی سبک لری را به سال‌های 1000 تا 650 قبل از میلاد نسبت می‌دهند، پس از آن باستان شناسان و کاوشگران حرفه‌ای به خصوص اروپاییان که از طریق روستائیان و فروشندگانی که اشیای مفرغی را در قبور می‌یافتند، از این اشیا آگاه وبه سرعت راهی سرزمین لرستان شدند و با کاوشهای خود ابزار و وسایل بسیاری همچون، پلاکها، سنجاقِ سر، گردنبند، دستبند، طلسم، مُهر، ظروف پذیرایی، تبر، خنجر، شمشیر و وسایل دیگر را کشف و تعداد زیادی از آنها را به خارج از کشور منتقل کردند.

این اشیا که از کوهستانها، معابد و محوطه‌های باستانی مناطق شمالی لرستان (نواحی کوهدشت، الشتر، چگنی و نورآباد) به دست آمده است، زینت بخش موزه‌های تاریخی دنیا شده و در عرصه جهان، ارزش و اعتبار ویژه‌ای کسب کرده است.

حسن پور باستان شناس لرستانی با بیان این که در موزه لوور فرانسه یک تالار فقط به مفرغ‌های لرستان اختصاص داده شده است، تصریح می‌کند: موزه‌های شیکاگو، فیلادلفیا و متروپولیتن نیز چنین ویژگی‌هایی دارند.

یکی از کارشناس میراث فرهنگی لرستان نیز می‌گوید: مجموعه اشیای مفرغی موجود در موزه ملی ایران مربوط به لرستان به علت کثرت و تنوع یکی از کاملترین و ارزشمندترین مجموعه‌های دنیا محسوب می‌شود.

پورزرین می‌افزاید: در موزه ملی ایران هزار شی مفرغی متعلق به لرستان و در موزه‌های خارجی نیز هزار شی مفرغی دیگر از این استان وجود دارد که مجموع این 2 هزار شیء را باستان شناسان خارجی به دست آورده‌اند.

او ادامه می‌دهد: این اشیا را مردمی که در هنر ریخته‌گری و قالب ریزی استاد بودند ساخته و پرداخته اند و نقش‌های زیبا و بدیعی که در آنها به کار رفته گویای نوع زندگی، آداب و رسوم، باورها و به طور کلی معرف تمدن شگرف، پیچیده و مترقی ساکنان اولیه سرزمین لرستان است.

اهمیت هنر مفرغ کاری لرستان انتقال هنر و سنن اجدادی، انتقال مفاهیم و موضوعات مشترک مذهبی و بیان قانونمندی‌هایی است که برای همه اقوام سوارکار، جنگاور و کشاورز دنیای قدیم به نحوی تحسین برانگیز، دلنشین، پسندیده و ستودنی بوده است.

اهمیت مفرغ استان لرستان به اندازه‌ای است که گریشمن باستان شناس فرانسوی در کتاب به جستجوی سیلک صفحه 72 جلد دوم، هنر حقیقی ایران را هنر لرستان می‌داند گرچه به جز لرستان، اشیای مفرغی فراوانی در جنوب خزر، قفقاز و اروپا به دست آمده است ولی این اشیا به لحاظ فنی و هنری به هیچ وجه با مفرغ‌های یافت شده در لرستان قابل مقایسه نیست.

اندره گدار باستان شناس و مهندس معمار فرانسوی در کتاب خود برنز لرستان هنر آسیا تاکید می‌کند: هرگز قطعه‌ای نظیر مفرغ‌های لرستان در سرزمین بین‌‌‌‌النهرین به دست نیامده است.

رحمدل رئیس سازمان میراث فرهنگی لرستان درباره ظرافت مفرغ لرستان می‌گوید: فن ساخت و ترکیب درصد فلزات به کار رفته در آلیاژ مفرغ لرستان نظیر مس، قلع، روی، آرسنیک و سرب به همراه اشکال به تصویر کشیده شده در آنها نشانگر ویژگیهای هنر هنرمندان هزاره‌های گذشته این دیار است.

کارشناسان، مفرغ‌های لرستان را به دسته‌های مختلفی طبقه بندی کرده اند که از آن جمله می‌توان به اشیای تزئینی شامل آینه، سنجاق قفلی، انگشتر، دستبند و گردن بند و وسایل روزه مره زندگی نظیرکاسه آبخوری، فنجان، ابزار سوارکاری مانند یراق، افسار و دهنه، لوازم جنگی مانند انواع زوبین، خنجر، سرنیزه و همچنین مجسمه‌های کوچک و بزرگ گاو، گوزن، آهو و اسب اشاره کرد.

هنر مردمان قدیم این دیار امروز نیز علاقه مندان خاص خود را دارد و اگر به صورت زیبا، شکیل و منسجم در معرض دید همگان قرار گیرد، همه با هنر و خلاقیت نیاکان خود بیشتر آشنا می‌شوند وبه آنها افتخار می‌کنند.

عزیزی از کارشناسان میراث فرهنگی می‌گوید: با وجودی که لرستان سرزمین مفرغ هاست اما هنوز مفرغ‌های این استان برای بیشتر هموطنان ناشناخته است.

این درحالی است که ساخت موزه اختصاصی برای مفرغ لرستان از مصوبات دور دوم سفر استانی دولت به لرستان به دلیل آزاد نشدن حریم قلعه فلک الافلاک، هنوز محقق نشده است.

رئیس سازمان میراث فرهنگی لرستان می‌گوید: در سفر دوم هیات دولت به استان در سال 1387 مصوب شد پنج باب موزه باستان شناسی، دفاع مقدس، مردم شناسی، مفرغ‌ها و سکه در قلعه فلک‌الافلاک ساخته شود، اما تا به حال مشکلاتی نظیر آزاد نشدن حریم قلعه، مانع از ایجاد این موزه‌ها شده است.

رحمدل با بیان این که حریم قلعه فلک الافلاک در اختیار ارگانهای دولتی است، می‌افزاید: دانشگاه لرستان که بیشترین بخش حریم قلعه را در اختیار دارد، تخلیه کرده و قول داده است که تا پایان بهمن امسال باقی حریم را نیز آزاد کند.

احمدی مدیر روابط عمومی دانشگاه لرستان هم تصریح می‌کند: به علت اهمیت آزادسازی حریم قلعه، در چهار سال گذشته بیش از 80 درصد تاسیسات و ساختمان‌های دانشگاه لرستان به مکان جدید آن در منطقه کمالوند انتقال یافته است.

لرستان، امپراتوری عصر مفرغ با وجود داشتن هزاران جاذبه تاریخی و طبیعی به عللی مانند نداشتن موزه مرتبط و همچنین مشکلاتی همچون کمبود اعتبار مالی، معرفی نشدن جاذبه‌ها و کمبود اقامتگاه‌های مطلوب، شرایط مناسبی برای جذب گردشگر ندارد.

با وجود این، برپایی موزه مفرغ‌های لرستان می‌تواند گامی مهم در راستای معرفی این هنر ارزشمند و توسعه گردشگری محسوب شود که صد البته همگرایی و وفاق بیشتر مسوولان را لازم دارد.