عصاره سلامت در دانه‌های گیاهی

محققان در بررسی‌های جدید دریافتهاند مقدار زیاد مواد آنتی‌اکسیدان، موسوم به رزوراترول در هسته انگور و برخی میوه‌ها و گیاهان دیگر می‌تواند با تنظیم متابولیسم بدن در کاهش ریسک ابتلا به بسیاری از بیماری‌های مزمن نقش فوق‌العاده‌ای ایفا کند.

طی سال‌های اخیر از دستاوردهای محققان بیمارستان قلب شهید رجایی تهران و کارشناسان مراکز تحقیقاتی مختلف جهان صد‌ها مقاله علمی و پزشکی درباره خواص این ماده منتشر شده است که همگی آنها حاکی از اثرات این ترکیب بر بیماری‌هایی چون آترواسکلروز، امراض قلبی، بیماری‌های گردش خون، آرتروز (ورم و آماس مفاصل)، سرطان، آلزایمر،دیابت و بیماری‌های سیستم دفاعی و کنترل بدن هستند.

رزوراترول نوعی ترکیب شیمیایی از دسته آنتی‌اکسیدان‌های موسوم به ترکیبات پلی‌فنولیک و یک عامل پلی فنلی یافت شده در 70 گونه گیاهی رایج از جمله انگورها،‌ کاج، اکالیپتوس، زنبق، شاه توت و بادام زمینی و به‌طور کلی توت‌ها از گونه Vaccinum شامل زغال اخته‌ها و تمشک‌های وحشی است.

این عامل در پوست ترکیبات یاد شده با غلظت بالاتری موجود بوده و متاثر از پرورش گیاه تولید‌کننده میوه در نقاط مختلف جغرافیایی و همچنین عفونت‌های قارچی میوه دارای مقادیر متفاوتی است. در واقع تولید این ماده در گیاه تحت تاثیر فاکتورهای مختلف در مراحل متفاوت رشد قرار می‌گیرد.

نقش فوق‌العاده رزوراترول در حفظ، بقا و شادابی گیاهان موجب شده است تحقیقات و مطالعات بسیاری درباره این ماده انجام شود و کاربری آن در حوزه سلامت انسانی و پیشگیری از بیماری‌های مزمن و مقابله با پیش‌روندگی آنها،مورد توجه جامعه پزشکی قرار گیرد.

اساس نامگذاری این ترکیب ابتدا در مطالعات سم‌شناسی بررسی شد. به این ترتیب که مطالعه‌ای در موسسه تحقیقاتی سلامت NIEHS با به‌کارگیری نوع خاصی از رژیم غذایی حاوی مقادیر رزوراترول، این ترکیب را دارای توانایی بالقوه در سم زدایی از بدن انسان ارزیابی کرد و از سال 2001 چندین کمپانی داروسازی به تولید شکل خالص این ماده در قالب رزوین (RESVIN) اقدام کردند.

اساس این مطالعات بر پاسخگویی به پرسشی بنا نهاده شده که سال‌ها در ادبیات پزشکی به French Paradox مشهور شده است.

تعارض فرانسوی مبتنی بر آنالیز آمار مرگ و میر ناشی از بیماری‌های کرونری قلب در بین مردم فرانسه است که علی رغم به‌کارگیری رژیم‌های غنی از اسیدهای چرب اشباع شده، انواع پنیرهای چرب، کره و همچنین استعمال دخانیات و باتوجه به میزان شیوع بالای کم تحرکی، مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی از سطوح نسبتا پایینی برخوردار است.

براساس کشف موسوم به تعارض فرانسوی رزوراترول موجود در انگور قرمز در فرانسه که مصرف فراوانی دارد، دارای خواص پلی‌فنولیک و آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی شناخته شده است.

مطالعات تکمیلی در بیمارستان قلب شهید رجایی تهران در سال گذشته نیز از نقش معنادار رزوراترول در کاهش ریسک ابتلا به تصلب شرایین در بیماران مبتلا به چربی خون حکایت دارد.

در این مطالعه به منظور تعیین اثرات رزوراترول موجود در انگور قرمز بر چربی‌های خون و کاهش ابتلا به بیماری‌های قلبی، استراتژی استفاده از ابزاری که به‌طور مستقیم تاثیر نوع تغذیه به‌کار رفته را به عنوان یک روش تکمیلی بر فعل و انفعالات پیچیده چربی‌ها، اکسیداسیون چربی و چسبندگی گرده‌های خونی بیان کند، مورد توجه قرار گرفت و در نهایت با در نظر گرفتن مواد موجود در انگور و تغذیه بررسی شده، تصمیم گرفته شده از رزوین به عنوان مکمل دارویی حاوی رزوراترول استفاده شود.

طبق نظر تولید‌کننده، این ماده محتوی حدود 3 تا 5 کیلو پوست خشک انگور قرمز، پلی فنول‌ها، ویتامین‌های C و alginate E ، سدیم، ژلاتین polyglutamate ، پتاسیم و کلراید و عاری از چربی است. فواید رزوراترول در این مطالعه، روی بیمارانی که طبق نظر متخصصان دارای تظاهرات ابتلا به تصلب شرائین بودند، بیانگر نقش معنا دار رزوراترول در کاهش کلسترول بد خون وتری گلیسیرید است و این به معنای کاهش خطر ابتلا به آترواسکلروز یا سخت شدن دیواره رگ‌های خونی است.

سایر تحقیقات انجام شده توانایی این عامل را در محافظت بدن ازآترواسکلروز، فعالیت شدید آنتی‌اکسیدانی و تعدیل کردن آپولیپوپروتئین‌های کبدی، سنتز لیپید، مهار تجمع پلاکتی و تولید ایکوزانوئیدها توسط پلاکت‌ها و نوتروفیل‌های انسانی نشان داده است که اساسا به خاطر تاثیرات آنتی‌اکسیدانی آن در مهار اکسید شدن کلسترول LDL و آلفا توکوفرول است.

از سوی دیگر این موضوع از آنجا اهمیت دارد که براساس مطالعات بالینی، افراد دیابتی بیشتر از افراد غیر دیابتی، مستعد ابتلا به بیماری‌های قلبی هستند به نحوی که بیماران دیابتی 2 تا 4 برابر بیشتر از دیگران دچار بیماری‌های قلبی ‌ عروقی می‌شوند و حدود 75 درصد موارد مرگ بیماران دیابتی به دلیل بیماری‌های قلبی عروقی صورت می‌گیرد. در مبتلایان به دیابت، اختلالات چربی خون بیشتر از افراد عادی دیده می‌شود. همراهی چربی خون بالا و دیابت موجب تنگی شریان‌ها (آترواسکلروز) و بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود، از این رو به همه دیابتی‌ها توصیه می‌شود علاوه بر کنترل قند خون، مراقب چربی خون خود نیز باشند. البته برای تشخیص بالا بودن چربی خون، اندازه‌گیری 2 نوع چربی خونی یعنی کلسترول و تری گلیسیرید ضروری است که گاهی توسط همان دستگاه تست قند خون خانگی (گلوکومتر) میسر است و در این میان رزوراترول قادر است با کاهش کلسترول بد خون و نیز تری‌گلیسرید، کمک زیادی به کاهش چربی خون و ریسک ابتلا به سخت شدن دیواره رگ‌های خونی کند.

مهار واکنش‌های التهابی در مغز

همچنین در چند بررسی اپیدمیولوژیک، کاهش شیوع نوعی از آلزایمر را با مصرف رزوراترول مرتبط دانسته‌اند، چرا که خواص و فعالیت نوروپروتکتیو (محافظت‌کننده سیستم عصبی) در این خصوص محرز بوده است. بتازگی تحقیقات نشان داده‌اند که رزوراترول دارای یک مکانیسم جدید در جمع‌آوری و تنظیف رادیکال‌های آزاد است و این نوع خاص مکانیسم صرفا در محافظت از مغز عمل می‌کند. با توجه به تحقیقات به عمل آمده در زمینه آلزایمر ظاهرا آزاد شدن یک عامل نابهنجار از مغز مبتلایان آلزایمر به نام بتاآمیلوئید در مغز استرس ایجاد می‌کند و رادیکال‌های آزاد منجر به این عارضه می‌شوند.

اخیرا متخصصان چینی رزوراترول را در کنترل تومورهای موجود در ضایعات مغزی و نخاعی بسیار موثر توصیف کرده‌اند و توانایی ضد التهابی آن را قابل مقایسه با داروی استروئیدی پردینزون می‌دانند که معمولا در این عارضه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

واما رزوراترول با مکانیسم خاصی مانع چرخه سلولی و تبدیل سلول به دو سلول مجزا می‌شود و به این ترتیب از رشد سلول‌های سرطانی ممانعت به عمل می‌آورد. براساس تحقیقات رنگدانه آنتوسیانین این گونه خاص انگور نیز از بقیه بیشتر است. آنتوسیانین عامل رنگ ارغوانی و سیاه انگور بوده و فعالیت آنتی‌اکسیدانی قوی و اثرات ضد‌سرطانی فراوانی از جمله مهار سنتز DNA در سلول‌های سرطانی سینه از خود نشان داده است. در عین حال عملکرد به آن بعنوان یک عامل درگیر‌کننده برای گیرنده‌های استروژنی در پیشگیری از رشد سلول‌های سرطان سینه در زنان معرفی شده است. مطابق تحقیقات چاپ شده خصوصا دانشکده پزشکی‌ هاروارد فهرست سرطان‌های مهار شده به وسیله رزوراترول به شرح ذیل است: سرطان کولون، نوروبلاستوما، انواع سرطان سینه، انواع سرطان پروستات، انواع لوسمی، متاستازدهنده به پوست، استخوان، پانکراس، تخمدان، ملانوما، کبد، ریه، معده، دهانه رحم و تیروئید.

از خواص دیگر این ترکیب استثنایی می‌توان به تاثیر آن در کاهش کلسترول و فشار خون و در عین حال مبارزه در برابر ویروس اشاره کرد. ضمن آن‌که می‌تواند به عنوان عاملی برای تعادل قندخون مورد استفاده قرار گیرد. محققان امیدوارند با کشف نقش حیاتی این ترکیب در کاهش کلسترول بد خون و تقلیل چربی خون، رزوراترول بتواند در درمان مبتلایان به دیابت نیز موثر واقع شود؛ چرا که تحقیقات آزمایشگاهی بر حیوانات علاوه بر کاهش علائم و نشانه‌های بیماری دیابت توانسته است تاثیر ناشی از مصرف مقادیر زیاد غذاهای چرب را نیزخنثی کند و این برای بیماران دیابتی که از مشکل چربی خون رنج می‌برند، بسیار مفید خواهد بود. از سوی دیگر مطالعات نشان می‌دهد رزوراترول می‌تواند به کاهش سطح انسولین در موش‌ها هنگام تزریق به مغز، زمانی که این حیوانات از یک رژیم غذایی پرچربی استفاده می‌کنند، کمک کند. در واقع هنگامی که فعالیت‌ها مستقیما داخل مغز به انجام برسد، رزوراترول یک‌سری پروتئین تولید می‌کند که در برابر دیابت مقابله می‌کنند.

علی‌اکبر حسینی