شهریه‌ مدارس دولتی، نیازمند قانونمندی

رسانه‌های جمعی در تابستان هر سال فصل ثبت‌نام از تخلفات پی در پی مدیران مدارس خبر می‌دهند که خانواده‌ها را مجبور می‌کنند هنگام ثبت‌نام وجوهی را بابت «هزینه‌ مدارس» یا بهانه‌های دیگر بپردازند، اما روند دریافت وجه از والدین دانش‌آموزان طی سال تحصیلی نیز بارها رخ می‌دهد.

مدیران مدارس به دلایلی مانند کاهش سرانه دانش‌آموزی یا دیر پرداخت شدن آن به حساب مدارس ، می‌گویند ‌ناچارند هزینه‌های مدارس را از جیب والدین تامین کنند و این در حالی است که مسوولان وزارت آموزش و پرورش نیز در طول سال نسبت به این موضوع مهر سکوت بر لب می‌زنند.

شهریه‌های پنهانی در مدارس دولتی

سال‌هاست معاونان و مدیران کل آموزش و پرورش ادعا می‌کنند دریافت شهریه هنگام ثبت‌نام به استثنای وجوه بیمه، کتاب‌های درسی، سنجش سلامت نوآموزان و صدور شناسنامه سلامت ممنوع یا غیرمجاز است. این در حالی است که طی سال تحصیلی وجوهی به تناوب از والدین طلب می‌شود که میزان آن به مشکلات مدرسه و سلیقه مدیران وابسته است.

اصغر سلامتیان، پدر دو دانش‌آموز اول راهنمایی است که می‌گوید: «برای تعمیر نیمکت مدرسه که باعث شد مانتوی دخترانم نخ‌کش شود، هر نفر 10 هزار تومان پرداخت کردیم که یک تکه تخته بر نیمکت با میخ نصب شد، در حالی که جامیزی‌ها و کل نیمکت کثیف و غیربهداشتی و کهنه است.»

وی درباره اجباری یا اختیاری بودن پرداخت این وجه می‌گوید: «وقتی فرزندانم در کلاس راحت نیستند و با لباس پاره به خانه می‌آیند و مجبورند غرولند مدیر و ناظم را تحمل کنند، چاره‌ای جز پرداخت وجه مورد نظر را نداریم»!

م.سلیمی هم مادر یکی از دانش‌آموز کلاس پنجم ابتدایی است که می‌گوید: «بسیاری از اوقات کارنامه نیم‌ترم بچه‌ها را تا زمانی که وجهی به حساب مدرسه واریز نشود به والدین نمی‌دهند. بتازگی هم میزان وجه توسط مدیران تعیین می‌شود که تابع هیچ قانون و ضابطه‌ای نیست؛ از سوی دیگر ما هیچ تغییری در وضعیت مدارس نمی‌بینیم و معلوم نیست این وجوه کجا مصرف می‌شود؟»

پنجره باز، راهی برای تامین هزینه مدارس

مدت‌ها از اجرای طرح پنجره باز در مدارس راهنمایی می‌گذرد که هدف آن تنفس دانش‌آموزان و افزایش کارآمدی آنان در مطالعه مطالب درسی بود؛ این پنجره‌ها اکنون راهی برای تامین هزینه مدارس و اجباری شدن پرداخت‌ها شده است. به گفته یکی از والدین، روز پنجشنبه هر هفته فرزندانش با پنجره بازی روبه‌رو می‌شوند که به کلاس ریاضی اختصاص یافته و والدین مجبورند 18 هزار تومان بابت آن بپردازند.

او می‌گوید: در پنجره باز همان معلم که طی هفته به بچه‌ها ریاضیات درس می‌دهد، سر کلاس حاضر می‌شود و ما ناچاریم این پول را بپردازیم، اما هنوز نمی‌دانیم علت اجرای این طرح چیست؟

فروش اجباری کتاب‌‌های کمک‌ درسی

در بعضی مدارس، مسوولان برای تامین هزینه‌های مدرسه ناچار شده‌اند به راهکارهای کسب درآمد متوسل شوند. در یکی از مدارس منطقه 4 تهران، دانش‌آموزان ناچار شده‌اند 3 کتاب کمک درسی قرآن را با پرداخت 10 هزار تومان تهیه کنند که بعد از دریافت کتاب، بهای پشت جلد کتاب بسیار کمتر از 10 هزار تومان بود. مادر یکی از دانش‌آموزان پیشنهاد می‌کند: «آموزش و پرورش با مردم روراست باشد و بگوید که والدین مجبورند هزینه مدرسه را بپردازند و تا وقتی این وجوه اجباری پرداخت نشود، دانش‌آموزان حق تحصیل ندارند. فکر می‌کنم این کار بهتر است تا چنین هزینه‌هایی به ما تحمیل شود.»

در واقع مسوولان آموزش و پرورش هم برای علنی شدن این کمک‌ها بی‌میل نیستند، چرا که سال تحصیلی گذشته، قائم مقام وقت وزیر آموزش و پرورش اعلام کرد: «طبق دستورالعمل این وزارتخانه، مدارس باید از طریق اعتبارات و مشارکت‌های مردمی اداره شود. اما این دستورالعمل که منتظر تایید نهایی علی‌احمدی وزیر وقت بود، با واکنش نمایندگان مجلس روبه‌رو شد که این دستورالعمل دولت را مغایر با اصول 30 و 31 قانون اساسی مبنی بر آموزش رایگان همه شهروندان ایرانی تا پایان دوره متوسطه دانستند و دریافت وجه اجباری از والدین را ممنوع اعلام کردند.»

30 هزار میلیارد ریال کسری بودجه

کسری بودجه 3000 میلیارد تومانی وزارت آموزش و پرورش با این که گفته می‌شود سرانه دانش‌آموزی امسال به 28 هزار تومان افزایش یافته، واقعیتی است که مانع اختصاص این سرانه در موعد مقرر به مدارس می‌شود.

به گفته یکی از مدیران دبیرستان‌های تهران که اصرار می‌کند نامش درج نشود، سرانه دانش‌آموزی با توجه به هزینه‌های یک مدرسه بسیار اندک است که آن هم ممکن است دیر به مدارس برسد. او اضافه می‌کند: آموزش و پرورش هم تمایلی ندارد والدین را تحت فشار قرار دهد و بارها به ما تاکید می‌کند از والدین اجباری، پولی دریافت نشود. اما می‌‌داند که بدون مشارکت مردم، مدارس دولتی نمی‌توانند هزینه‌هایشان را تامین کنند.

ساماندهی شهریه‌ها در مدارس دولتی

این مساله که والدین ناچارند هزینه مدارس را تامین کنند، به واقعیتی تبدیل شده است که با وجود انکار وزارت آموزش و پرورش، حتی خانواده‌‌های کم‌درآمد در آن مشارکت می‌کنند. این مدیر دبیرستان بر ضابطه‌مند شدن پرداخت‌های مردمی به حساب مدارس تاکید می‌کند و می‌گوید: همه می‌دانند که هزینه‌هایی مثل تعمیرات، سوخت، آب، برق و تلفن و مخارج پیش‌بینی نشده باید از سوی والدین تامین شوند. پس بهتر است وزیر جدید آموزش و پرورش با مجلس رایزنی و آنها را متقاعد کند که با توجه به کسری بودجه شدید این وزارتخانه، مبالغی را به عنوان کمک یا مشارکت والدین از مردم طلب کنند تا احتمال دریافت‌های سلیقه‌ای کاهش یابد.

حال که زنگ تحول در مدارس نواخته شده و وزیر جدید فعالیت خود را آغاز کرده است، تغییر رویکرد آموزش و پرورش نسبت به هزینه‌های مدارس، یکی از راه‌های ایجاد تحول تلقی می‌شود اما پیش از آن باید یک موضوع حل شود و آن بازنگری در اصول 30 و 31 قانون اساسی است که همچنان بر تحصیل رایگان مردم در دوره آموزش عمومی تاکید دارد؛ قانونی که این روزها به دلیل اجبار و الزام مدارس عملا به فراموشی سپرده شده است.

خبرنگار جام‌جم تلاش کرد، در این زمینه‌ با محمدرضا حاجی‌بابایی، وزیر آموزش و پرورش و نیز رئیس انجمن اولیا و مربیان گفتگو کند، اما چنین امکانی میسر نشد. امیدواریم چاپ این گزارش، زمینه پاسخگویی آنان را فراهم کند.

کتایون مصری