دست چپ یا دست راست؟

بسیاری از والدین و مربیان مساله چپ‌دستی کودکان را با دیدی منفی تلقی کرده و گمان می‌کنند در وضع و شرایطی قرار دارند که حتما مجبور به بدخطی می‌باشند و همچنین عد‌ه‌ای تصور کرده‌اند که با دست چپ نمی‌توان تند کار کرد یا با این دست مهارتی یا موفقیت درخشانی را به دست نمی‌آورند. امروزه هم هنوز در بعضی از جوامع غیرنرمال بودن چپ‌دستی را تایید می‌کنند.

در صورتی که در تاریخ بسیاری از بزرگان و افراد مشهور مثل لئوناردو داوینچی، میکل‌آنژ، پاگانی‌تی، روبرت شوان و ابن خلدون چپ‌دست بودند.

برخی معلمان و والدین فکر می‌کنند چپ‌دستی باعث کندی در تحصیل و عقب ماندگی می‌شود به همین جهت فرزند را مورد توبیخ قرار داده و برای ممانعت از این کار او را وادار به نوشتن با دست راست می‌کنند. اصولا در خلقت آفرینش اعضای بدن به صورت قرینه‌اند، اما آدمی در به‌کارگیری آنها یکسان عمل نمی‌کند. از نظر علمی چپ‌دستی امری عادی و طبیعی است. اگر سرزنش و فشار را از دانش‌آموزان بردارند، خواهید دید که عده چپ‌دستان چقدر زیادند. در ایران آماری نداریم ولی در برخی از کشورها رقم چپ‌دستی گاهی تا 88 درصد افزایش داشته است.

در فرآیند مراحل رشد کودک در 2 سالگی با مداد روی کاغذ خط‌خطی می‌کند و در 3 سالگی قادر است یک دایره رسم نماید و در 4 سالگی برای رسم آدمک یک دایره و در داخل آن دو چشم و یک دهان می‌گذارد و دو خط به دایره که نشانه دو دست ودو خط از پایین دایره وصل می‌کند که پاها را نشان می‌دهد و هر چه بزرگ‌تر می‌شود به جزییات آدمک توجه کرده و آن را نقاشی می‌کند.

در این مراحل هر دفعه کودک با یک دست کار می‌کند، اما کم‌کم یک طرف بدن غالب می‌شود که معمولا در حدود 6 سالگی کودک تمایل کامل خود را به یکی از دست‌ها نشان می‌دهد و یک طرف بدن برتر می‌شود. چپ دستان بزرگسال که مجبورشان کرده‌اند که از دست راست استفاده نمایند گاهی از اوقات از هر دو حالت چپ دستی و راست دستی را به کار می‌برند. کودک اگر نتواند دستی را بر دست دیگر برتری دهد ممکن است دچار لکنت زبان  احساس کمتری  اشکالات در خواندن و نوشتن و املاء پیدا نماید و توان او در سرعت کم می‌شود.

در تحقیقی در امریکا، نشان داد چپ دستی در کودکانی که نارس به دنیا آمده‌اند بیشتر است تا در کودکان کامل و رسیده از نظر عصبی فرمان‌های اصلی و اساسی در فرد راست دست از نیمکره چپ صادر می‌شود و در چپ دستان نیمکره راست فعالیت دارند و غالب است. ولی با تحقیقات و مطالعات اخیر در زمینه اعصاب و مغز موید این نکته هستند که موضوع به این سادگی هم نیست در فرد چپ دست باید از فعالیت هر دو نیمکره مغز استفاده کند.
در این نیمکره‌های مغزی نواحی عصبی مربوط به فعالیت‌های مختلف پهن‌تر و وسیع‌تر و در ضمن نامشخص‌تر هستند. بنابراین هر یک از ما با ساختمان مغزی خاصی متولد می‌شویم که ما را در گروه راست دستان یا چپ دستان قرار می‌دهد. پس در سال‌های اول زندگی،‌کودک را باید به حال خود بگذاریم و حرکات او را محدود نکنم. در تحقیقی که توسط یک محقق انگلیسی صورت گرفت، این نتایج به دست آمد:

1 -  در خانواده‌ای که والدین هر دو راست‌دست بوده‌اند بچه‌ها 1/2 درصد چپ‌دستی را نشان دادند.

2 - در خانواده‌هایی که هر دو والدین چپ دست بوده‌اند نسبت کودکان چپ دست به 46 درصد رسیده است و این تحقیق وراثت را ثابت می‌نماید. خانواده‌‌ها نباید مساله چپ دستی را آنقدر بزرگ و مهم جلوه دهند که در کودک اضطراب به وجود آید بنابراین چپ دستی را باید به عنوان یک واقعیت در نظر گرفت نه نقص و عیب. چپ دستان با دشواری‌هایی مواجه هستند؟ در مدارس صندلی‌های تک نفره برای راست دستان ساخته شده و دانش‌آموزان چپ دست برای نوشتن مجبور هستند کمر و تنه خود را تقریبا 90 درجه بچرخانند که بعد از مدتی باعث خستگی و درد در ناحیه کمر می‌شود وکاهش دقت و تمرکز دانش‌آموز را در پی دارد.

بهتر است مسوولان مدارس صندلی‌هایی مخصوص چپ دستی برای این افراد تهیه نمایند و در هر کلاس دانش‌آموزان چپ‌دست را شناسایی کرده و در مواقع امتحان از آن استفاده نمایند. در مدارسی که در کلاس‌‌ها نیمکت گذاشته شد به چپ دستان به خاطر شرایط بدنی مجبور هستند اوراق امتحانی را پخش کنند در بعضی از مواقع مراقبین امتحان شاگرد را متهم به تقلب می‌‌نمایند. برای رفع این مشکل بهتر است این شاگردان در ردیف‌های آخر کلاس قرار گیرند.

3- در مواقع عادی آموزش جا دارد یک فرد راست دست و یک فرد چپ دست در یک نیمکت جا گیرند تا مزاحمت برای نفر سوم ایجاد ننمایند.

4- به هر میزان سطح تحصیلات والدین بالاتر باشد و نظر مثبت به افراد چپ دست داشته باشند فرزندان آنان از نظر موفقیت در تحصیل در درجه بالاتری قرار می‌گیرند و از اعتماد به ذهن بیشتری برخوردار هستند. در پایان جا دارد رسانه‌ها در این مهم، فرهنگ‌سازی و آموزش بیشتری را همت گمارند.

مهشید ترابیان‌