پرواز تخیل کودکان در آسمان هنر

از دهه ۱۳۸۰، این جشنواره هرسال به‌طور منظم در همدان برگزار می‌شود و البته نمادی است از فرهنگ غنی این شهر کهن. بیست‌وچهارمین دوره با تأکید بر «بازی،قصه وتئاتر» افتتاح شد وپس ازآن همدان به‌عنوان «اولین پایتخت فرهنگی ایران» (ازسال۱۳۸۰)،میزبانی دائمی جشنواره رابه عهده گرفت. به‌‌رغم وجود چالش‌هایی مانند همه‌گیری کرونا جشنواره ادامه پیدا کرد و بیست‌ونهمین دوره آن نیز با شعار «تئاتر، گفت‌وگوی بدون مرز» از ۱۱ تا ۱۷آبان درهمدان برگزار شد و شامل بخش‌های مسابقه کودک، خردسال، ملل (با حضور آثاری از عراق، روسیه و ...) و نقالی بود. این جشنواره حالا به سی‌امین دوره برگزاری خود نزدیک می‌شود و قرار است از ۱۴ تا ۲۰ آذر با شعار «کودک امروز، روایت تازه، صحنه فردا» و همراهی گروه‌های تئاتری داخلی و خارجی به دبیری آزاده انصاری برگزار شود. برگزاری این جشنواره با نزدیک به ۳۰ سال سابقه انگیزه‌ای شد تا با آزاده انصاری، دبیر این رویداد فرهنگی، چگونگی و کم‌وکیف آن صحبت کنیم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.

۲۹ دوره از جشنواره تئاتر کودک و نوجوان گذشته است. این جشنواره درطول این سال‌ها چه فرازونشیب‌هایی را پشت سر گذاشته تا به جایگاه کنونی رسیده و امسال چه رویکردی برای تئاتر کودکان در نظر گرفته شده است؟
در طول ۲۹دوره برگزاری، جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک‌ونوجوان فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته است؛ از سال‌های نخست که بیشتر با رویکردی آموزشی و معرفی گروه‌های فعال درحوزه تئاتر کودک آغاز به کار کرد، تا دوره‌هایی که نگاه پژوهشی، بین‌المللی وگسترش تعاملات فرهنگی درآن پررنگ‌تر شد.دراین مسیر، گاه محدودیت امکانات و شرایط اجتماعی یا اقتصادی، برکیفیت واستمرارجشنواره تأثیر گذاشت، اما شورو اشتیاق هنرمندان حوزه تئاتر کودک‌ونوجوان همواره باعث شد چراغ این رویداد روشن بماند. امسال اما تلاش کرده‌ایم با نگاهی تازه و آینده‌نگر، شعار «کودک امروز، قصه‌ تازه،صحنه‌ فردا»را مبنا قراردهیم؛ یعنی توجه به جهان امروز کودک،روایت‌های نو وخلاقانه وبهره‌گیری اززبان‌های تازه‌ نمایشی ازجمله تئاتر تعاملی،عروسکی ومحیطی واستفاده ازظرفیت‌های تکنولوژیک امروز.رویکرد وتمرکز امسال جشنواره برآموزش، تبادل فرهنگی، پرورش تخیل و مشارکت کودکان در فرآیند اجراست. در این رویکرد، صحنه نه‌تنها محل اجرا، بلکه فضای بازی، گفت‌وگو و رشد نیز هست.
 
با توجه به این‌که امسال با جنگ ۱۲‌روزه مواجه بودیم، آیا در جشنواره تئاتر کودک‌و‌نوجوان نمایش‌هایی وجود دارند که این موضوع را به شکلی ظریف، انسانی و غیرمستقیم به کودکان منتقل کنند؟
امسال، درشرایطی که جهان کودکان نیزازاخبار واضطراب جنگ بی‌نصیب نمانده،تلاش کرده‌ایم در انتخاب آثار جشنواره نگاهی مسئولانه و ظریف داشته باشیم. ما رنج را بازتولید نمی‌کنیم، بلکه به آن پاسخی انسانی می‌دهیم. درچارچوب دو رویکرد اصلی‌مان یعنی «شادی حق بچه‌هاست» و «وطن خانه‌ ماست»، به‌دنبال آثاری هستیم که شادی را نه به‌عنوان غفلت از واقعیت، بلکه به‌عنوان نیرویی برای ترمیم، همدلی و امید به آینده ببینند. نمایش‌هایی که به‌صورت استعاری و شاعرانه به مفاهیمی مانند ازدست‌دادن، پایداری، دوستی و بازسازی خانه به مثابه‌ وطن می‌پردازند، برای ما اهمیت ویژه‌ای دارند. منظورمان نمایش‌هایی نیست که کودک را غمگین کنند، بلکه آثاری است که او را به فکر وادارند؛ تا از دل بازی، نور و خیال، معنای صلح، مهربانی، وطن‌دوستی و حس تعلق را کشف کند. درواقع می‌کوشیم جشنواره امسال، با وجود همه‌ دشواری‌های بیرونی، یادآور این باشد که صحنه‌ تئاتر همچنان خانه‌ ماست؛ جایی برای با هم بودن، برای بازسازی امید و برای یادآوری این‌که شادی، حتی در روزهای سخت، حق مسلم کودکان است.
 
با توجه به پیشرفت فناوری و این‌که کودکان و خردسالان امروزی به‌طور گسترده در فضای مجازی حضور دارند و با بارش محتواهای مختلف دست‌وپنجه نرم می‌کنند، آیا در این جشنواره بخش یا کارگاهی وجود دارد که به آسیب‌شناسی استفاده کودکان از فضای مجازی بپردازد و همزمان مزایا و معایب آن را بررسی کند؟
موضوع حضور کودکان در فضای مجازی برای ما صرفا یک نگرانی نیست، بلکه فرصتی برای شناخت دنیای امروز آنهاست. کودکان امروزدراین فضا زندگی، بازی وحتی خیال‌پردازی می‌کنند،بنابراین، لازم است بدانیم بیشتر چه چیزهایی علاقه‌مندند وچه محتوایی برای‌شان جذاب است.در همین راستا، در سمیناری تخصصی که اطلاعات آن در آینده اعلام خواهد شد،به بررسی،تحلیل رفتار وعلایق کودکان درفضای مجازی خواهیم پرداخت.هدف مااین است که از خلال این پژوهش،تصویرروشن‌تری ازذهن ودغدغه‌های کودک امروز به‌دست‌آوریم تا زبان تئاتروهنر کودک بتواند به او نزدیک‌تر شود.یابخش مسابقه ‌مقاله‌نویسی ــ که جزوبخش‌های جدید جشنواره است ــ ناظربر این رویکرد است. خوشبختانه تاکنون، چکیده مقالات بسیار خوبی به دبیرخانه رسیده که مارا درپیگیری این رویکرد پژوهشی وعلمی هرچه مصمم‌تر کرده‌است.
 
با توجه به این‌که شما به‌عنوان مسئول و دبیر جشنواره فعالیت می‌کنید، تا چه حد بر کیفیت آثار نمایشی که قرار است برای کودکان اجرا شوند تمرکز داشته‌اید و چه تعداد آثار در هر بخش به شما رسیده است؟
در این دوره از جشنواره کیفیت آثار برای ما اولویت اصلی است. تلاش کرده‌ایم نگاه کمی را فدای کیفیت نکنیم و هر اثری که به مرحله نهایی می‌رسد، بتواند از نظر محتوایی، هنری و ارتباط با دنیای کودک‌ونوجوان قابل دفاع و تأثیرگذار باشد. البته جشنواره برآیند اجراهای عمومی و آثار تولیدشده در سال است و نمی‌تواند صددرصد کیفیت را تضمین کند. ولی سعی کرده‌ایم با لحاظ معیارها و شاخص‌های کیفی در همه‌ بخش‌ها و همه‌ مراحل به درصد بیشتری از کیفیت برسیم. دریافت پروپوزال یا پیشنهاد پژوهشی در بعضی بخش‌ها دلیل این مدعاست.در همین راستا، شورای انتخاب آثار با دقت بسیار و از میان متخصصان دانشگاهی و فعالان شناخته‌شده تئاتر کودک‌ونوجوان تشکیل شده تا فرآیند داوری و گزینش، به‌طور کامل تخصصی و عادلانه انجام شود. تاکنون آثار زیادی از سراسر کشور به دبیرخانه رسیده و پس از بررسی، بخشی از آنها برای حضور در جشنواره انتخاب شده‌اند. آمار نهایی آثار پذیرفته‌شده به‌زودی اعلام خواهد شد، اما آنچه برای ما اهمیت دارد، نه‌فقط تعداد، بلکه کیفیت و تأثیرگذاری واقعی آثار بر مخاطب کودک است.
 
آیا درجشنواره نشست یا پنلی برگزار می‌شود و در این نشست‌ها چه موضوعاتی بررسی یا مطرح خواهند شد؟ همچنین، کارگردانانی که در این جشنواره حضور دارند تا چه حد با ذهنیت کودکان امروز هماهنگ و همسو هستند؟
همان‌طور که درپاسخ سؤال پیشین هم گفتم، ما قبل از شروع جشنواره با همکاری یکی از دانشگاه‌های هنری،یک سمینار پژوهشی  ــ علمی با حضور اساتید و پژوهشگران این حوزه برگزار خواهیم کرد که سخنرانی‌ها و پنل‌های علمی متعدد با موضوعات ارائه‌شده در فراخوان برای آن تعریف شده است. در ضمن در حال رایزنی برای طراحی چند کارگاه‌ آموزشی هم هستیم.

تعداد آثار پذیرفته‌شده درهربخش جشنواره به تفکیک
تا ۲۵مهرسال‌جاری برای سی‌امین دوره‌جشنواره تئاترکودک‌ونوجوان همدان هنوزفهرست کامل آثارصحنه‌ای (کودک‌ و نوجوان) و نمایشنامه‌نویسی اعلام نشده، اما دبیرخانه آثار منتخب بخش‌های پژوهش، خردسال و«دیگر گونه‌های اجرایی» را معرفی کرده است. در ادامه، به تفکیک، تعداد آثار پذیرفته‌شده هر بخش ارائه می‌شود. این آثار براساس بررسی شوراهای انتخاب مربوطه انتخاب شده‌ و برخی به مراحل بعدی (مانند ارسال متن کامل یا فیلم) راه‌یافته‌اند. در بخش پژوهش (مقالات منتخب) که بر محورهایی مانند نظریات روزآمد، آموزش تئاتر و نقش آن در بحران‌های اجتماعی تمرکز دارد، ۱۳مقاله از سوی شورای انتخاب(متشکل ازعطاالله کوپال و فرهاد امینی) پذیرفته شده‌اند.دربخش خردسال (پروپوزال‌های پذیرفته‌شده) که رقابتی است و برنمایش‌های مناسب سنین ۳ تا۶سال تمرکز دارد، از۵۶ پروپوزال ارسالی، ۱۵ اثر توسط شورای انتخاب ــ متشکل از فهیمه میرزاحسین، الکا هدایت و نیما بیگلریان ــ به مرحله بعد راه یافتند.
این گروه‌ها باید فیلم کامل نمایش را ارسال کنند. در بخش دیگر گونه‌های اجرایی طرح‌ها و ایده‌های پذیرفته‌شده نیز پس از تأیید، برای داوری نهایی ارسال می‌شوند. از میان آثار ارسالی، شورای انتخاب (سامان خلیلیان و سینا ییلاق‌بیگی) ۱۱ طرح را پذیرفته است. این بخش شامل نمایش‌های نوآورانه مانند عروسکی، فیزیکی یا چندرسانه‌ای است. در بخش نمایشنامه‌نویسی در شاخه‌های حرفه‌ای و دانش‌آموزی، آثار باید با اولویت‌های جشنواره همخوانی داشته باشند و مهلت ارسال‌ نیز تمدید شده است.