بازارهای جهانی در انتظار محصولات خراسانی

خراسان‌رضوی با تکیه بر محصولات استراتژیک کشاورزی مانند زعفران و پسته،صنایع باارزش وصنایع‌دستی اصیل، پتانسیل تبدیل شدن به یک کشور ــ استان تجاری را دارد.تحقق این امرمستلزم تدوین راهبردهای بلندمدت،رفع موانع داخلی و بهره‌گیری از دیپلماسی اقتصادی فعال است تا نام خراسان‌رضوی به‌عنوان نمادی از کیفیت و اصالت در بازارهای جهانی بیشتر شنیده شود.این‌استان‌دارای یک ‌میلیون هکتارسطح زیرکشت انواع‌محصولات زراعی‌وباغی آبی‌ودیم باهشت‌میلیون تن انواع محصولات است.جایی که مقام نخست کشور در تولید زعفران، رتبه دوم در تولید پسته، رتبه سوم در تولید انار و رتبه چهارم کشور در تولید انگور را به خود اختصاص داده است.مقام‌های خراسان‌رضوی در تولید انواع محصولات، مهر تاییدی بر توانمندی‌های این استان است. رتبه نخست کشور درتولید زیره ومقام نخست در تولید گوشت قرمز، رتبه دوم در تولید تخم‌مرغ، مقام سوم در تولید شیر و مقام چهارم در تولید گوشت مرغ نشان ازجایگاه این استان در حوزه کشاورزی و دام و طیور است. بخش کشاورزی خراسان‌رضوی با سهم ۴۰درصدی از کل ارزش تولید ناخالص این استان به‌عنوان یکی از پایه‌های اقتصادی و حیاتی این منطقه محسوب می‌شود که هر سال در بخش‌های زراعی، دامی و باغی نه فقط رشد و افزایش بهره‌وری را تجربه می‌کند بلکه سهمی بسیار در تامین و تولید محصولات مورد نیاز سایر استان‌ها نیز دارد.
   
به نام ایران به کام دیگران
در حالی‌که ایران با تولید بیش از ۹۰ درصد زعفران جهان، سلطان بلامنازع این بازار است، زعفران استان خراسان‌رضوی که با‌کیفیت‌ترین محصول محسوب می‌شود، نتوانسته جایگاه شایسته خود در بازارهای جهانی را به‌دست آورد.براساس آمارهای رسمی، تولید زعفران استان خراسان‌رضوی بین ۲۶۰ تا ۲۸۰ تن است. این استان با در اختیار داشتن بیش از ۷۶ درصد از اراضی زیر کشت زعفران کشور، قطب بی‌چون وچرا وقلب تپنده این صنعت در ایران محسوب می‌شود و کشورمان هم با تولید سالانه ۴۵۰ تا ۴۷۰ تن، سهمی ۹۰ تا ۹۵ درصدی از تولید جهانی را در اختیار دارد. با این‌حال یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، فروش زعفران ایران به نام دیگر کشورهاست. برای مثال اسپانیا که تولید سالانه آن کمتر از یک تن است، بیش از ۵۰ تن زعفران صادر می‌کند که منشأ اصلی بسیاری از آنها ایران است. این عمل باعث می‌شود اعتبار و ارزش برند نزد مصرف‌کننده نهایی به کشور بسته‌بندی‌کننده تعلق گیرد، نه ایران. از طرف دیگر، قاچاق ماهانه ۱۰ تن زعفران از کشور، یکی از عوامل اصلی بی‌ثباتی بازار است. این امر به‌دلیل سیاست‌های بازگشت ارز و تفاوت نرخ ارز رسمی با بازار آزاد، رونق یافته و باعث شده زعفران قاچاق با قیمتی تا ۳۰ درصد ارزان‌تر از قیمت تمام‌شده برای کشاورز، به بازارهای جهانی عرضه شود و رقابت را برای صادرکنندگان قانونی غیرممکن کند.
   
توقف محموله‌ها در گمرکات
زعفران خراسان رضوی، این میراث ارزشمند ملی، در آستانه یک انتخاب تاریخی قرار دارد. ادامه روند فعلی می‌تواند به‌تدریج به فراموشی و از دست دادن بازارهای جهانی بینجامد. با این‌حال، با عزم ملی، مدیریت یکپارچه و اجرای راهکارهای عملی، این ظرفیت بی‌نظیر می‌تواند نه فقط به جایگاه واقعی خود در جهان دست یابد، بلکه نقش خود را به‌عنوان موتور محرک اقتصادی برای استان و کشور ایفا کند. رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌رضوی به جام جم می‌گوید: فرسودگی تجهیزات آزمایشگاهی در گمرکات ایران باعث شده که برخی محموله‌های صادراتی با استانداردهای بین‌المللی مطابقت نداشته باشد. مواردی از توقف محموله‌های زعفران درگمرک کشورهایی مانندچین به‌دلیل مغایرت کیفی گزارش شده که اعتبار صادرکنندگان ایرانی را خدشه‌دار کرده است. 
دکتر مجید جعفری ادامه می‌دهد: بخش عمده‌ای از تولید زعفران ایران همچنان به روش سنتی و در مزارع کوچک خانوادگی که عمدتا زیر یک هکتار هستند، انجام می‌شود. این پراکندگی و نبود مکانیزاسیون، منجر به کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌ها شده و در نهایت، نوسانات فراوان قیمت در بازار داخلی را به‌دنبال دارد، به‌گونه‌ای‌که صادرکننده حتی نمی‌تواند برای یک هفته به خریدار خارجی قیمت ثابتی اعلام کند.

هدف‌گذاری برای آینده
به گفته استاندار خراسان‌رضوی، صادرات فقط خروج کالا نیست، بلکه موتور محرکه اقتصاد است.غلامحسین مظفری می‌گوید: خراسان‌رضوی با تراز تجاری مثبت ۶۳۶ میلیون دلاری در پنج ماهه سال ۱۴۰۴، نقش مستقیم خود در تقویت اقتصاد ملی را نشان داده است. ارزش هر تن از صادرات این استان به‌طور متوسط ۶۵۰ دلار است که بیش از دو برابر میانگین ملی (۳۲۰ دلار) است. این مسئول، صادرات را زنجیره انتهایی و مهم تمام اقدامات اقتصادی معرفی کرده و هدفگذاری برای رشد ۲۰ درصدی در سال آینده را کاملا دست‌یافتنی می‌داند. جایگاه خراسان‌رضوی در اقتصاد کشور کاملا مشخص است اما برای تثبیت آن در اقتصاد جهانی، راهبردهای کلیدی نیاز است که باید از چالش‌ها گذر کند. متاسفانه هنوز هم زعفران و زرشک و بسیاری از محصولات دیگر ایرانی نتوانسته‌اند با برند و بسته‌بندی مشخصی وارد بازارهای جهانی بشوند. یعنی ایجاد هویت برند قوی برای محصولاتی مانند زعفران و پسته، همراه با بسته‌بندی متناسب با استانداردهای جهانی برای جذب مشتریان و افزایش ارزش افزوده کاملا ضروری است. نادر دهقان، کارشناس اقتصادی معتقد است که توسعه زنجیره ارزش و فناوری‌های نوین می‌تواند شرایط را از تولید تا فروش بهبود ببخشد. این کارشناس اقتصادی به جام‌جم می‌گوید: سرمایه‌گذاری روی فرآوری محصولات خام مانند تبدیل زعفران به فرآورده‌های با‌ارزش‌تر برای جلوگیری از خام‌فروشی و افزایش سودآوری هم به سود کشاورز است و هم برای صادرکننده جذاب است. دهقان، دیپلماسی اقتصادی و توسعه بازار را از ضروریات می‌داند و ادامه می‌دهد: اعزام هیأت‌های تجاری به کشورهای هدف و تمرکز بر بازارهای منطقه اوراسیا، آفریقا و خلیج‌فارس برای گسترش دایره مقاصد صادراتی باید در دستور کار باشد؛ ضمن این‌که مشکلاتی مانند سیاست‌های ارزی نادرست، دشواری در نقل و انتقالات مالی بین‌المللی و هزینه بالای حضور در نمایشگاه‌های خارجی از موانع اصلی پیش‌روی صادرکنندگان به‌شمار می‌آید که باید با همراهی دولتمردان مرتفع شود.