از آنجا که حدود ۴۰درصد اراضی زراعی کشور به کشت دیم اختصاص دارد و امنیت غذایی با محصولات این بخش تامین می‌شود، آغاز سال آبی کم‌بارش، خبر خوبی برای کشاورزان نیست و باید تدابیری ازجمله استفاده از بذرهای مقاوم با هر اقلیم که بازدهی مناسبی به همراه دارند در دستورکار قرار گیرد.
براساس آمار وزارت جهادکشاورزی، از مجموع ۱۶.۵میلیون هکتارمساحت اراضی کشاورزی کشور، حدود ۸۹درصد به اراضی زراعی اختصاص دارد. از مجموع اراضی زراعی نیز ۵۹درصد به کشت‌آبی و ۴۱درصد به کشت دیم مربوط می‌شود.همین آمار نشان می‌دهد استان‌های کردستان با حدود ۶۷۹هزار هکتار، آذربایجان‌شرقی با ۶۴۲هزار هکتار و کرمانشاه با تقریبا ۵۶۹هزار هکتار بیشترین سطح زراعت دیم را در اختیار دارند که ۶۷درصد سهم گندم، ۱۸درصد سهم جو، ۹درصد سهم نخود، حدود ۲درصد سهم عدس و بقیه هم مربوط به سایر محصولات است.
فائو و پیش‌بینی خشکسالی
ایران در حال سپری‌کردن یک بحران کم‌آبی در منطقه است و آن‌طور که پیش‌بینی‌های فائو نشان می‌دهد احتمالا تا سال ۲۰۳۰ چندین استان غربی کشور دچار خشکسالی می‌شوند.هرچند سال‌هاست که در مورد استفاده از شیوه‌های نادرست آبیاری و محصولات پرمصرف هشدار داده می‌شود و این موضوع موجب هدررفت بیش از ۷۰درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی شده است، اما هنوز به تصمیم عاجل و موثری در این زمینه نرسیده‌ایم.طرح‌هایی به‌طور متناوب مطرح می‌شوند، اما روند اجرای آنها به‌صورت بسیار کند و لاک‌پشتی پیش می‌رود. بااین‌حال کارشناسان تاکید می‌کنند که اصلاح الگوی کشت و توسعه کشت دیم باید به یک اجبار تبدیل شود.وقتی به استان‌هایی که بیشترین سهم زراعت دیم را به خود اختصاص داده‌اند نگاه می‌کنیم و گزارش‌های فائو را در کنار آن قرار می‌دهیم، مشخص می‌شود با کاهش بارش‌ها و ادامه‌دار شدن خشکسالی‌ها امکان ازبین‌رفتن کشت دیم در کشور بسیار زیاد است. اتفاقی که امنیت غذایی را به خطر انداخته و از هم‌اکنون مسئولان باید به فکر تدابیری درست و کارآمد باشند.
مشکلات جدی در تأمین منابع آبی
کاهش بارش، نگرانی در مورد تأمین آب شرب، آب کشاورزی، ذخایر آبی و مدیریت تأمین آب را تشدید کرده است. در این میان با توجه به این‌که بیش از شش‌میلیون هکتار از اراضی کشاورزی دیم است، بر اثر کاهش بارش و خشکسالی، کاهش تولید در بخش دیم و به‌ویژه تولید گندم پیش‌بینی شده است.کاهش بارش‌ها، توزیع زمانی و مکانی نامناسب بارندگی، افزایش میانگین نسبی دما و افزایش تبخیر، بخشی از تبعات نسبتا گسترده خشکسالی هستند که حدود چهارمیلیون هکتار از اراضی کشاورزی در ۲۴ استان را تحت تاثیر قرارداده‌اند. بنابراین پیش‌بینی افت محصولات باغی و زراعی در این سطح از اراضی اشتباه نیست.نگاهی به گزارش‌های سازمان هواشناسی نشان می‌دهد در سال زراعی جاری، کاهش قابل‌توجه بارندگی‌ها به یکی از چالش‌های اساسی کشاورزی ایران تبدیل شده است. طبق این گزارش‌ها، مجموع بارش پاییز امسال به ۳۴.۳میلی‌متر رسیده که نسبت به بلندمدت ۴۶.۷درصد و نسبت به سال گذشته ۴.۵درصد کاهش داشته است.این کاهش بارش، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک، تأثیرات منفی بر تولید محصولات کشاورزی گذاشته و کشاورزان را با مشکلات جدی در تأمین منابع آبی مواجه کرده است.
علم در خدمت صنعت کشاورزی
گندم یکی از محصولات اساسی کشاورزی ایران است که در تأمین امنیت غذایی کشور نقش حیاتی ایفا می‌کند. طبق گزارش‌ها، در سال زراعی جاری، با توجه به کاهش بارندگی‌ها، کشت این محصول تحت تأثیر قرار گرفته و کشاورزان را برای سیراب‌کردن زمین‌های‌شان با مشکلات زیادی مواجه کرده است.این وضعیت می‌تواند به کاهش عملکرد و تولید گندم در برخی استانها منجر شود و تهدیدی برای تأمین نیاز داخلی کشور به‌شمار آید. با این تفاسیر، مطالعات و پژوهش‌های خوبی در جهت معرفی بذرهای مقاوم با هر اقلیم با بازدهی مناسب صورت گرفته که می‌تواند کمک‌حال روزهای سخت کم‌آبی باشد.چندی قبل رئیس موسسه تحقیقات کشاورزی دیم با اشاره به سهم رو به رشد کشت دیم در امنیت غذایی کشور گفته بود که پژوهش‌ها اثربخش بوده و با وجود تمام مشکلات، طی سال زراعی جاری وباهمکاری تمام متولیان بیش از ۹.۵میلیون تن محصول در دیمزارها تولید شده است. ضمن این‌که شاهد افزایش تولید در محصولات زراعی دیم ازجمله گندم، جو،نخود، عدس،گیاهان علوفه‌ای ودانه‌های روغنی هستیم.
مظفر روستایی ادامه داد: این موسسه تاکنون ۱۱۹رقم بذر به دیم‌کاران معرفی کرده که پایه‌های اولیه این ارقام در موسسه، ایستگاه‌های تحقیقاتی و توسط شرکت‌های دانش‌بنیان و بخش خصوصی تکثیر می‌شود و در اختیار بهره‌برداران قرار می‌گیرد.
به گفته این مسئول، معرفی ارقام زمستانه و مقاوم به سرما برای کشت پاییزه و ایجاد پایگاه‌های نوآوری به‌منظور توسعه ضریب دانش فنی در عرصه‌ها از دیگر فعالیت‌های این موسسه است.
