در نشست نقد و بررسی «عایده» مطرح شد
شهید در عالم خواب از نگارش کتابش خبر داده بود
نشست نقد و بررسی کتاب «عایده» کاری از نشر سوره‌مهر با حضور جمعی از اهالی کتاب در کافه سمیه حوزه‌هنری برگزار شد. در این نشست که با اجرا و کارشناسی میثم رشیدی‌مهرآبادی برگزار شد، محبوبه‌‌سادات رضوی‌نیا (نویسنده) و محمد قاسمی‌پور (منتقد و مدرس ادبیات شفاهی) نیز حضور داشتند.
راه هزار ساله را یک‌شبه طی کرد
رضوی‌نیا در ابتدای صحبت‌هایش با اشاره به این موضوع که سعی کرده مقدمه‌ای جامع و کامل برای عایده بنویسد، گفت: کتاب مسیر پرفراز‌و‌نشیبی را پشت‌سر گذاشت. زمانی که پیشنهاد نگارش کتاب به من رسید، مهم‌ترین چالش من در اولین برخورد با این موضوع این بود که یک شهید ۱۷ ساله چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد که من بتوانم درباره زندگی‌اش یک کتاب بنویسم. وقتی به لبنان رفتم و با مادر شهید صحبت کردم، این چالش تبدیل به یک آشنایی جامع شد و متوجه شدم عقبه‌ای که شهید علی اسماعیل دارد به خاطر مادر اوست. خاص بودن و کراماتی که علی در ۱۷ سالگی به آن رسیده بود در واقع راه هزار ساله‌ای بود که او یک‌شبه طی کرد.
راوی کتاب در کلام، شجاع است
رضوی‌نیا در‌خصوص راوی کتاب، عایده سرور، بیان کرد: عایده برای من خاص است. او راوی خوبی است که در کلام شجاع و از زیاده‌گویی پرهیز می‌کند و لب‌کلام را می‌گوید. این خصلت‌ها مرا در مسیر نوشتن بسیار کمک کرد.
او افزود: قرار بود سفر عایده به مشهد و گرفتن مصاحبه‌ها یک هفته طول بکشد. در این یک هفته او در هتل بود و من صبح‌ها برای گرفتن گفتوگوها پیش او می‌رفتم. بعد از گذشت یک هفته و پایان زمان حضور عایده در مشهد، بعد از بررسی گفتوگوها متوجه شدم مصاحبه‌ها کافی نیستند. با هم‌فکری راوی به این نتیجه رسیدیم که خیلی چیزها باید به کتاب اضافه شود و لازم است روی برخی مطالب تمرکز بیشتری شود. به همین دلیل من عایده را به خانه‌ام دعوت کردم و در طول ۳۴روز گفتوگوها را ادامه دادیم. او در این مدت سه‌بار بلیت گرفت و لغو کرد، چون فکر می‌کردیم که گفتوگوها تمام می‌شود اما این اتفاق نمی‌افتاد. ترجمه اولیه را به محمدجواد مهدی‌زاده سپردم اما ترجمه مصاحبه‌های تکمیلی را خودم انجام دادم. ترجمه و تنظیم گفت‌وگوهای تکمیلی بسیار زمانبر بود و حاصل ساعت‌ها گفت‌وگوی من و عایده بود.
به‌دلایل امنیتی نام برخی افراد را تغییر دادم
نویسنده اثر افزود: خیلی علاقه‌مند بودم که کتاب علاوه بر معرفی و شناخت شهدای حزب‌ا...، مجموعه‌ای کامل از لبنان‌شناسی و معرفی سبک زندگی در لبنان هم باشد. این جزئیات همان جزئیاتی بود که من در۳۴روز و درضمن تعامل با عایده به آن رسیدم.
رضوی‌نیا درباره این‌که در فرآیند تهیه و تدوین کتاب مجبور به حذف یا سانسور مطلبی بوده یا نه، گفت: با سانسور ویژه‌ای مواجه نبودم فقط به‌دلایل امنیتی نام برخی افراد یا مکان‌ها را تغییر دادم.
عایده یک سبک زندگی است
او در پاسخ به این‌که چرا این مادر شهید را انتخاب کرده است، اظهار کرد: فکر می‌کنم این نظر و کرامت خود شهید بود. مدتی بود عایده از کم‌توجهی به شهیدش در لبنان گلایه داشت، به‌همین دلیل پیشنهاد سخنرانی در روز ملی شهید در لبنان را رد کرده بود. همان شب علی به خوابش می‌آید و می‌گوید: به‌زودی یک نفر از ایران کتاب من را می‌نویسد. در ابتدای کتاب هم از کرامات شهید گفته‌ام و خودم نیز بارها در حین نگارش کتاب عطر وجودی او را حس کردم.
در ادامه نویسنده کتاب عایده بیان کرد: به نظر من عایده یک سبک زندگی است؛ سبک زندگی نماینده حزب‌ا... . کسی که از کودکی مسیر خانواده‌اش را نمی‌پسندد و راهش را تغییر می‌دهد. عایده نماینده مام‌وطن است. عایده لبنان است که سرگذشت لبنان را در سرگذشت او می‌بینیم. راوی در جایی از کتاب می‌گوید من عاشق چیزهایی هستم که به زمین تعلق دارد. این جمله ممکن است به ظاهر ساده باشد اما پشت آن معنای عمیقی وجود دارد. این زمین به معنای وطن و خاک است. این تعابیر برای مجاهدانی که در راه نجات سرزمین‌شان می‌جنگند، ملموس‌تر است.
ارتباط مؤثر بین نویسنده و راوی، سرنوشت کتاب را تغییر داد
سپس محمد قاسمی‌پور، منتقد و مدرس ادبیات شفاهی پیرامون ادبیات شفاهی و کارکرد آن گفت: با توجه به شناختی که از رضوی‌نیا دارم، می‌دانم که خیلی زود به حیطه ادبیات شفاهی پا نگذاشته. چون در دهه گذشته زمینه کاری او رمان و داستان بوده و بعدا به ثبت و ضبط خاطرات شفاهی علاقه‌مند شد.
قاسمی‌پور ادامه داد: یکی از اصول نگارش خاطرات شفاهی ایجاد ارتباط مؤثر بین راوی و مصاحبه‌کننده است. من در ملاقاتی که با عایده داشتم، متوجه شدم که این ارتباط مؤثر بین او و رضوی‌نیا شکل گرفته است. با توجه به این‌که هم راوی خانم بود و هم مصاحبه‌کننده، زبان‌دانی مصاحبه‌کننده باب همدلی را بیشتر فراهم کرد؛ ضمن این‌که از لحاظ دیدگاه‌ها و باورهای اندیشگان نویسنده و راوی فضای نزدیکی به هم دارند. زیارت‌های مشترک، عبادت‌های مشترک و صحبت‌های مشترک، مسافت جغرافیایی و تفاوت فرهنگی را بین نویسنده و راوی کاملا از بین برده است. همین انس و نزدیکی صاحب‌خاطره با نویسنده، سرنوشت کتاب را تغییر داده است.
نگاه جامع به زندگی
محمد قاسمی‌پور: جهان‌نگری راوی لبنانی با جهانگری ما ایرانی‌ها متفاوت است. در این کتاب ویژگی‌های فرهنگی لبنان را هم درک کردیم. در فرهنگ لبنان به‌واسطه سال‌ها سیطره اروپا به‌ویژه فرانسه نوعی صراحت و بی‌تعارفی وجود دارد که در فرهنگ ما وجود ندارد. در جایی از کتاب راوی بی‌پرده بیان می‌کند که مادرش حجاب نداشته و با داشتن حجاب هم مخالف بوده اما در عین‌حال او از عشقش به پدر و مادرش نیز صحبت می‌کند که این عشق و احترام در آموزه‌های دینی ما وجود دارد. یکی دیگر از ویژگی‌های کتاب، نگاه جامعی است که به زندگی دارد. مثلا در جایی عایده می‌گوید که به پیتزا علاقه‌مند است و از بیان آن باکی ندارد یا در جایی می‌گوید در زمان بلوغ علی به‌دلیل تغییر خلقیاتش، از او فاصله گرفته بود.هم شخصیت درونی و هم دنیای ذهنی عایده و هم شخصیت بیرونی، رفتارها و عملکرد اجتماعی او در کتاب خوب درآمده است. وقتی می‌گوییم در روایت شخصیت‌پردازی نداریم، مصاحبه‌کننده موظف است با پردازش و سؤال‌های متفاوت به پردازش شخصیت راوی بپردازد. با حساسیت، کنجکاوی و پرسش‌های درستی که رضوی‌نیا داشته، شخصیت اصلی راوی به‌درستی نشان داده شده است. راوی دنیای ذهنی بسیار فعالی دارد. برای مثال خاطره‌ای را تعریف می‌کرد و هم‌زمان درباره آنچه که در درون خودش در رابطه با آن اتفاق می‌گذشته هم توضیح می‌دهد.
حزب‌ا... قطعا پیروز خواهد شد
در این نشست، رضوی‌نیا با برقراری تماس تصویری با عایده سرور امکان گفت و‌گوی او با حضار را فراهم کرد.عایده در ابتدای صحبت‌هایش با قدردانی از برگزاری این نشست وتوجه به شهدای لبنان گفت:من ازحضور شما در این جلسه سپاسگزارم. شما کسانی هستید که با قلم‌تان راه مقاومت را ادامه می‌دهید و این جلسه هم در راستای همین کار است. مناطق جنوبی لبنان به صورت دائم بمباران و خانه‌ها با خاک یکسان می‌شود و از آنها به جز سنگ و آجر چیزی باقی نمی‌ماند. اما مسأله ما سنگ و آجر نیست. ما به‌زودی خانه‌های جدیدی می‌سازیم حتی بهتر از قبلی‌ها. حزب‌ا... قطعا پیروز خواهد شد و راه امام حسین(ع) را ادامه خواهیم داد.
رضوی‌نیا در ابتدای صحبت‌هایش با اشاره به این موضوع که سعی کرده مقدمه‌ای جامع و کامل برای عایده بنویسد، گفت: کتاب مسیر پرفراز‌و‌نشیبی را پشت‌سر گذاشت. زمانی که پیشنهاد نگارش کتاب به من رسید، مهم‌ترین چالش من در اولین برخورد با این موضوع این بود که یک شهید ۱۷ ساله چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد که من بتوانم درباره زندگی‌اش یک کتاب بنویسم. وقتی به لبنان رفتم و با مادر شهید صحبت کردم، این چالش تبدیل به یک آشنایی جامع شد و متوجه شدم عقبه‌ای که شهید علی اسماعیل دارد به خاطر مادر اوست. خاص بودن و کراماتی که علی در ۱۷ سالگی به آن رسیده بود در واقع راه هزار ساله‌ای بود که او یک‌شبه طی کرد.
راوی کتاب در کلام، شجاع است
رضوی‌نیا در‌خصوص راوی کتاب، عایده سرور، بیان کرد: عایده برای من خاص است. او راوی خوبی است که در کلام شجاع و از زیاده‌گویی پرهیز می‌کند و لب‌کلام را می‌گوید. این خصلت‌ها مرا در مسیر نوشتن بسیار کمک کرد.
او افزود: قرار بود سفر عایده به مشهد و گرفتن مصاحبه‌ها یک هفته طول بکشد. در این یک هفته او در هتل بود و من صبح‌ها برای گرفتن گفتوگوها پیش او می‌رفتم. بعد از گذشت یک هفته و پایان زمان حضور عایده در مشهد، بعد از بررسی گفتوگوها متوجه شدم مصاحبه‌ها کافی نیستند. با هم‌فکری راوی به این نتیجه رسیدیم که خیلی چیزها باید به کتاب اضافه شود و لازم است روی برخی مطالب تمرکز بیشتری شود. به همین دلیل من عایده را به خانه‌ام دعوت کردم و در طول ۳۴روز گفتوگوها را ادامه دادیم. او در این مدت سه‌بار بلیت گرفت و لغو کرد، چون فکر می‌کردیم که گفتوگوها تمام می‌شود اما این اتفاق نمی‌افتاد. ترجمه اولیه را به محمدجواد مهدی‌زاده سپردم اما ترجمه مصاحبه‌های تکمیلی را خودم انجام دادم. ترجمه و تنظیم گفت‌وگوهای تکمیلی بسیار زمانبر بود و حاصل ساعت‌ها گفت‌وگوی من و عایده بود.
به‌دلایل امنیتی نام برخی افراد را تغییر دادم
نویسنده اثر افزود: خیلی علاقه‌مند بودم که کتاب علاوه بر معرفی و شناخت شهدای حزب‌ا...، مجموعه‌ای کامل از لبنان‌شناسی و معرفی سبک زندگی در لبنان هم باشد. این جزئیات همان جزئیاتی بود که من در۳۴روز و درضمن تعامل با عایده به آن رسیدم.
رضوی‌نیا درباره این‌که در فرآیند تهیه و تدوین کتاب مجبور به حذف یا سانسور مطلبی بوده یا نه، گفت: با سانسور ویژه‌ای مواجه نبودم فقط به‌دلایل امنیتی نام برخی افراد یا مکان‌ها را تغییر دادم.
عایده یک سبک زندگی است
او در پاسخ به این‌که چرا این مادر شهید را انتخاب کرده است، اظهار کرد: فکر می‌کنم این نظر و کرامت خود شهید بود. مدتی بود عایده از کم‌توجهی به شهیدش در لبنان گلایه داشت، به‌همین دلیل پیشنهاد سخنرانی در روز ملی شهید در لبنان را رد کرده بود. همان شب علی به خوابش می‌آید و می‌گوید: به‌زودی یک نفر از ایران کتاب من را می‌نویسد. در ابتدای کتاب هم از کرامات شهید گفته‌ام و خودم نیز بارها در حین نگارش کتاب عطر وجودی او را حس کردم.
در ادامه نویسنده کتاب عایده بیان کرد: به نظر من عایده یک سبک زندگی است؛ سبک زندگی نماینده حزب‌ا... . کسی که از کودکی مسیر خانواده‌اش را نمی‌پسندد و راهش را تغییر می‌دهد. عایده نماینده مام‌وطن است. عایده لبنان است که سرگذشت لبنان را در سرگذشت او می‌بینیم. راوی در جایی از کتاب می‌گوید من عاشق چیزهایی هستم که به زمین تعلق دارد. این جمله ممکن است به ظاهر ساده باشد اما پشت آن معنای عمیقی وجود دارد. این زمین به معنای وطن و خاک است. این تعابیر برای مجاهدانی که در راه نجات سرزمین‌شان می‌جنگند، ملموس‌تر است.
ارتباط مؤثر بین نویسنده و راوی، سرنوشت کتاب را تغییر داد
سپس محمد قاسمی‌پور، منتقد و مدرس ادبیات شفاهی پیرامون ادبیات شفاهی و کارکرد آن گفت: با توجه به شناختی که از رضوی‌نیا دارم، می‌دانم که خیلی زود به حیطه ادبیات شفاهی پا نگذاشته. چون در دهه گذشته زمینه کاری او رمان و داستان بوده و بعدا به ثبت و ضبط خاطرات شفاهی علاقه‌مند شد.
قاسمی‌پور ادامه داد: یکی از اصول نگارش خاطرات شفاهی ایجاد ارتباط مؤثر بین راوی و مصاحبه‌کننده است. من در ملاقاتی که با عایده داشتم، متوجه شدم که این ارتباط مؤثر بین او و رضوی‌نیا شکل گرفته است. با توجه به این‌که هم راوی خانم بود و هم مصاحبه‌کننده، زبان‌دانی مصاحبه‌کننده باب همدلی را بیشتر فراهم کرد؛ ضمن این‌که از لحاظ دیدگاه‌ها و باورهای اندیشگان نویسنده و راوی فضای نزدیکی به هم دارند. زیارت‌های مشترک، عبادت‌های مشترک و صحبت‌های مشترک، مسافت جغرافیایی و تفاوت فرهنگی را بین نویسنده و راوی کاملا از بین برده است. همین انس و نزدیکی صاحب‌خاطره با نویسنده، سرنوشت کتاب را تغییر داده است.
نگاه جامع به زندگی
محمد قاسمی‌پور: جهان‌نگری راوی لبنانی با جهانگری ما ایرانی‌ها متفاوت است. در این کتاب ویژگی‌های فرهنگی لبنان را هم درک کردیم. در فرهنگ لبنان به‌واسطه سال‌ها سیطره اروپا به‌ویژه فرانسه نوعی صراحت و بی‌تعارفی وجود دارد که در فرهنگ ما وجود ندارد. در جایی از کتاب راوی بی‌پرده بیان می‌کند که مادرش حجاب نداشته و با داشتن حجاب هم مخالف بوده اما در عین‌حال او از عشقش به پدر و مادرش نیز صحبت می‌کند که این عشق و احترام در آموزه‌های دینی ما وجود دارد. یکی دیگر از ویژگی‌های کتاب، نگاه جامعی است که به زندگی دارد. مثلا در جایی عایده می‌گوید که به پیتزا علاقه‌مند است و از بیان آن باکی ندارد یا در جایی می‌گوید در زمان بلوغ علی به‌دلیل تغییر خلقیاتش، از او فاصله گرفته بود.هم شخصیت درونی و هم دنیای ذهنی عایده و هم شخصیت بیرونی، رفتارها و عملکرد اجتماعی او در کتاب خوب درآمده است. وقتی می‌گوییم در روایت شخصیت‌پردازی نداریم، مصاحبه‌کننده موظف است با پردازش و سؤال‌های متفاوت به پردازش شخصیت راوی بپردازد. با حساسیت، کنجکاوی و پرسش‌های درستی که رضوی‌نیا داشته، شخصیت اصلی راوی به‌درستی نشان داده شده است. راوی دنیای ذهنی بسیار فعالی دارد. برای مثال خاطره‌ای را تعریف می‌کرد و هم‌زمان درباره آنچه که در درون خودش در رابطه با آن اتفاق می‌گذشته هم توضیح می‌دهد.
حزب‌ا... قطعا پیروز خواهد شد
در این نشست، رضوی‌نیا با برقراری تماس تصویری با عایده سرور امکان گفت و‌گوی او با حضار را فراهم کرد.عایده در ابتدای صحبت‌هایش با قدردانی از برگزاری این نشست وتوجه به شهدای لبنان گفت:من ازحضور شما در این جلسه سپاسگزارم. شما کسانی هستید که با قلم‌تان راه مقاومت را ادامه می‌دهید و این جلسه هم در راستای همین کار است. مناطق جنوبی لبنان به صورت دائم بمباران و خانه‌ها با خاک یکسان می‌شود و از آنها به جز سنگ و آجر چیزی باقی نمی‌ماند. اما مسأله ما سنگ و آجر نیست. ما به‌زودی خانه‌های جدیدی می‌سازیم حتی بهتر از قبلی‌ها. حزب‌ا... قطعا پیروز خواهد شد و راه امام حسین(ع) را ادامه خواهیم داد.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
جنگ تبلیغاتی رژیم صهیونیستی و تکرار حرف‌های بدون پشتوانه
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سناریوی رژیم صهیونیستی برای تحریک ترامپ
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
