روشنگری سینمایی در برابر سینمای روشنفکری

اهل فن عقیده دارند که نام این درام پرتنش در فهرست نهایی اعضای آکادمی اسکار در این رشته وارد خواهد شد و از زمین صفر یکی از آثاری خواهد بود که در دور آخر رقابت‌های اسکاری، برای دریافت جایزه بهترین فیلم بین‌المللی نامزد خواهد شد. باور تحلیلگران این است که انتخاب مذکور باعث می‌شود تا مصائب و مشکلات ملت فلسطین در صدر اخبار قرار گرفته و جنگ نابرابر ۱۱ ماه اخیر ارتش اسرائیل علیه مردم بی‌دفاع غزه، دوباره در مرکز عموم توجهات قرار قرار گیرد.
 
راویان حقیقت و وظیفه صنعت سینما
مستند تکان‌دهنده از زمین صفر شامل ۲۲ فیلم کوتاه از فیلمسازان مختلف فلسطینی است که با قرارگرفتن در کنار یکدیگر تلاش دارند نگاهی جامع به مسائل کرانه‌باختری و نوار غزه در یک سال اخیر داشته باشند و مردم جهان را با آنچه که ارتش اشغالگر اسرائیل طی نزدیک به یک‌سال گذشته بر سراهالی غزه آورده، آشناتر کنند. فیلمسازانی که این فیلم‌های کوتاه را ساخته و کارگردانی کرده‌اند، همگی در داخل غزه حضور داشته و از نزدیک اتفاقات تلخ این مکان را با دوربین‌هایشان ثبت کرده‌اند. رشید مشاراوی، فیلمساز فلسطینی که در تمام مدت جنگ غزه در کنار هموطنان خود بوده، این ۲۲ فیلم کوتاه را جمع‌آوری و در قالب اثری بلند تهیه کرده است. او در گفت‌وگوهای مختلفی در رابطه با شیوه تولید این مستند و مراحل سختی که طی کرده صحبت می‌کند و از وظیفه صنعت سینما در قبال مسائل و مشکلات انسان‌ها حرف می‌زند.
 
سینمای روشنفکری نه؛ سینمای روشنگری
مشاراوی با تاکید روی این نکته که در غزه به دنیا آمده و بزرگ شده، می‌گوید: «به‌عنوان کارگردان و تهیه‌کننده، تعداد زیادی فیلم در غزه ساخته و تولید کرده‌ام. طبیعی است که نسبت به مکانی که در آن به دنیا آمده و بزرگ شده‌ام، احساس مسئولیت می‌کنم و نمی‌توانم در خصوص اتفاقاتی که در آن رخ می‌دهد بی‌تفاوت باشم. این بار زمانی که دیدم اوضاع چگونه دارد پیش می‌رود به خودم گفتم نه، من قصد ندارم فیلم دیگری بسازم. به‌جای‌آن می‌خواهم در مقام یک فیلمساز فلسطینی این شانس و فرصت را به بقیه هنرمندان و فیلمسازان فلسطینی ساکن در غزه بدهم که آنچه را در این مکان می‌بینند با دوربین‌هایشان ضبط کرده و با بقیه مردم دنیا به اشتراک بگذارند. احساس می‌کردم باید به بقیه جوان‌ها هم این امکان را داد که با دوربین‌هایشان سخن بگویند و فجایعی را که در شهر اتفاق می‌افتد، در معرض دید و قضاوت عموم مردم دنیا بگذارند.»
 
صدای عدالت‌خواهانه
این هنرمند متعهد فلسطینی، به این نکته اشاره می‌کند که زمان ساخت فیلمی درباره غزه و مصائب اهالی آن، باید سراغ آن چیزهایی رفت که در شبکه‌های تلویزیونی و در اخبار روزمره نشان داده نمی‌شود: «ایده اصلی‌ام این بود که این فیلمسازان جوان باید روی آن دسته از چیزهایی تمرکز کنند که تاکنون گفته نشده و بازگوکننده داستان‌های شخصی افرادی باشند که در جنگی نابرابر گیر افتاده‌اند. تاکیدم این بود که این داستان‌ها به شکلی هنرمندانه تعریف شوند و شبیه گزارش‌های رسانه‌ای نباشند. باتوجه به این‌که  قرار است  این مستند را عموم تماشاگران حرفه‌ای سینما تماشا و قضاوت کنند، باید از نقطه‌نظر تکنیکی هم  کاری حرفه‌ای و با کیفیت ارائه می‌شد. قصد داشتم همراه با تعریف ستمی که بر فلسطینیان می‌رود، به آموزش فیلمسازان جوان بومی هم بپردازم تا آنها به هنرمندان بهتری تبدیل شوند و بتوانند در آینده با ساخته‌های‌ خود از مظلومیت ملت‌شان دفاع بهتری کنند و از این طریق، نمایندگان خوبی برای بیان دردها و آلام آنها باشند. زمانی که شما فیلم‌هایی با کیفیت بالاتر و برتر تولید می‌کنید، حتما بینندگان بین‌المللی بیشتری خواهید داشت و این کمک می‌کند، صدای عدالت‌خواهانه شما در سطح وسیع‌تری شنیده شود.»
 
فیلمسازی زیر سانسور شدید صهیونیست‌ها
مشاراوی فیلمش را با همکاری و مشارکت چند تهیه‌کننده مستقل و ضد‌صهیونیست فرانسوی تهیه کرده است. تولید از زمین صفر برای این فیلمساز حکم یک کابوس لجستیکی و تدارکاتی را داشت. از یک‌طرف، کار فیلمبرداری در شرایط سخت جنگی و تجاوزات ارتش اسرائیل، سخت و ناممکن و از طرف دیگر، ارسال آنها به خارج از نوار غزه با مشکلات و دردسرهای متعددی همراه بود. این فیلمساز می‌گوید: «واقعا خارج‌کردن راش‌های فیلمبرداری‌شده از داخل غزه به بیرون از آن، از مشکلات اصلی ما بود. نظامیان اسرائیلی همه‌چیز را چک و هرچیزی را که به نظرشان مشکوک و دردسرساز  می‌رسید، ضبط و توقیف می‌کردند؛ طبیعی است، فیلم‌هایی که جنایات آنها را به نمایش می‌گذاشت، از اصلی‌ترین موارد توقیفی بود. از سوی دیگر، بحث نوع ارتباط‌گیری با فیلمسازانی بود که باید فیلم‌هایشان را در یک منطقه جنگی فیلمبرداری کرده و به دست من می‌رساندند. با وجود  امکاناتی مثل شبکه‌های اجتماعی و اینترنت، قطع مداوم برق راه ارتباط‌گیری را با مشکل روبه‌رو می‌کرد؛ وقتی موبایلتان شارژ نداشته باشد، شما نمی‌توانید کاری انجام دهید. اسرائیلی‌ها با قطع مداوم برق، اخلال زیادی در فعالیت ما ایجاد می‌کردند. زمان‌هایی داشتیم که ۲۴ ساعته کار می‌کردیم و نمی‌خوابیدیم تا بتوانیم از فرصتی که عدم قطع برق در اختیارمان گذاشته، استفاده کنیم. در‌عین‌حال، ارتباط‌گیری با یکدیگر در شیوه‌های مختلف باید به‌گونه‌ای انجام می‌شد که توجه محافل اطلاعاتی اسرائیل را به خود جلب نکند و آنها متوجه این نشوند که ما در حال انجام چه کاری هستیم.»
 
سینمای کنش و تحرک
مشاراوی این ۲۲ فیلم کوتاه و مجزا را فقط طی یک هفته کار سخت و مداوم تدوین کرد تا بتواند زحمات همکاران خود را زودتر آماده نمایش کند تا جهانیان بتوانند نگاه متفاوتی به جنایات ارتش اسرائیل در غزه داشته باشند: «واقعیت این است که نماهای این فیلم‌ها با دوربین‌های متفاوتی گرفته شده بود که چشم‌اندازها و صحنه‌های متفاوت و مختلفی را به نمایش می‌گذاشتند. کنارهم قرار دادن هنرمندانه این فضاهای متفاوت کار چندان ساده‌ای نبود. از زمین صفر از آن دسته فیلم‌هایی است که ارتباط خاصی با آن دارم. سینما برایم اهمیت ویژه و زیادی دارد. من کار فیلمسازی را ۳۰ سال قبل از سرزمین‌های اشغال‌شده شروع کردم. نیاز داشتم تا سینما را از اسرائیلی‌های اشغالگر ایمن نگه دارم. برای من سینما نوعی واکنش نیست، بلکه به‌نظر من سینما باید کنشمند و فعال هم باشد. ما فلسطینی‌ها یک ملت هستیم. ما تاریخ، زبان، فرهنگ، موسیقی، غذا و رنگ داریم. چیزهای بسیار زیادی داریم که متعلق به ماست. همه اینها چیزهایی هستند که دلیلی قوی برای ساختن فیلم و سینما به حساب می‌آیند.»

آیا وتوی آمریکایی اسکار را بی‌اعتبار می‌کند؟
در۱۱ماه گذشته خیلی از رویدادهای سینمایی تحت تاثیر آزادی ملت فلسطین قرارگرفت و از دل همین رویدادها چهره جنایتکار رژیم صهیونیستی بیشترشناخته شد. جشنواره‌های برلین، کن،لوکارنو،ونیز،اسکارو...همگی دریازده ماه گذشته به صحنه‌ای از آزادیخواهی سینماگران در حمایت از مردم غزه بدل شدندوصدای مظلومیت ملت فلسطین درمیان زرق‌وبرق جشنواره‌های غربی طنین‌انداز شد. حالا پس از آن‌که جنایت‌های رژیم صهیونیستی کماکان ادامه دارد نسل جدیدی از فیلمسازان زیر بمباران گسترده صهیونیست‌ها مشغول فیلمسازی هستند و تلاش می‌کنند با آثارشان در رویدادهای سینمایی حاضر و صدای ملت مظلوم‌شان را به گوش جهانیان برساند. با این وجود سیاسیون آمریکایی که حامی همیشگی رژیم صهیونیستی هستند در تلاشند از حضور جهانی فیلم‌های فلسطینی جلوگیری کنند. از همین رو چندی پیش جوایز امی که به تولیدات تلویزیونی می‌پردازد با حذف «من، بیسان اهل غزه هستم و هنوز زنده‌ام» نقاب از چهره دروغین صهیونیست‌ها و آمریکایی‌ها که خود را مدافع حقوق‌بشر و آزادی‌بیان معرفی می‌کنند، ‌برداشت. نهادی که جوایز امی را سازماندهی می‌کند، چندی پیش اعلام کرد نامزدی این مستند در بخش جوایز خبری و مستند امی لغو شده زیرا نمی‌تواند گزارش‌های این مستندساز را که این روزها در غزه است، تأیید ‌کند. برهمین اساس فیلمسازان فلسطینی ازجمله الیا سلیمان و فرح نابلسی با امضای نامه‌ای سرگشاده نسبت به موضع «غیرانسانی و نژادپرستانه» هالیوود درخصوص فلسطینی‌ها اعتراض کرده و از «همکاران بین‌المللی در صنعت سینما» خواستند در این مورد اعتراض کنند. در این نامه که در ورایتی منتشر شد، آمده است: «ما قدرت تصویر و سینما را به‌خوبی درک می‌کنیم و برای مدت‌های طولانی از رفتار غیرانسانی و نژادپرستانه که برخی در صنعت سرگرمی غرب نسبت به مردم ما نشان می‌دهند، حتی در این سخت‌ترین زمان‌ها، خشمگین هستیم.»  در بخش دیگری از این بیانیه آمده: «ما هنوز باید با تبلیغات نژادپرستانه ضدفلسطینی و عموما ضدعرب که در رسانه‌های سرگرمی غربی بسیار رایج است، مبارزه کنیم و آنها را به‌شدت به چالش بکشیم. این وضعیت باید همین حالا پایان یابد.» در این نامه آمده است: «تلاش برای سانسور صدای بیسان آخرین تلاش سرکوبگرانه برای محروم کردن فلسطینیان از حق بازپس‌گیری روایت ما، اشتراک‌گذاری تاریخ ما و در این مورد جلب‌توجه به جنایاتی است که در حق ما رخ می‌دهد.» گزارش‌های خبری بیسان عوده که روایتی واقعی و لحظه‌به‌لحظه از مردم غزه است هر روز توسط این زن خبرنگار در رسانه‌های اجتماعی منتشر می‌شود و نشان می‌دهد بمباران رژیم‌صهیونیستی چگونه به کشته‌شدن کودکان و زنان بی‌دفاع منجر می‌شود. این گزارش‌های خبری که تاکنون بازخورد قابل توجهی در جهان داشته، توانسته اوج شقاوت اسرائیلی‌ها را به جهانیان نشان دهد. مستند من اهل غزه هستم و هنوز زنده‌ام پیش از این به ‌جهت جسارت کارگردان در به‌تصویرکشیدن جنایت و همچنین روایتی صادق از یک منطقه جنگی که به آگاهی جهانی منجر شده، نامزد جوایز امی شد که حالا با لابی‌گری صهیونیست‌ها و آمریکایی‌ها از این رویداد کنار گذاشته شده است. با وجود مورد توجه قرار گرفتن فیلم «از زمین صفر» و معرفی آن به اسکار به نظر می‌رسد چنین سناریویی هم برای این فیلم محتمل باشد و باید منتظر ماند و دید آیا آمریکایی‌ها برند خودساخته‌شان اسکار را با وتوی «از زمین صفر» بی‌آبرو می‌کنند؟