سینما؛ راوی درد فلسطین

یکی ازفیلم‌هایی که دررابطه با آوارگی ملت فلسطین درجشنواره فیلم ونیز امسال به نمایش درآمد،«تعطیلات خوش» نام دارد؛  فیلمی که مورد توجه منتقدان نیز در این جشنواره قرارگرفت وبه‌زودی اکران آن آغاز خواهد شد.این درام پرتنش اجتماعی، اولین ساخته بلند سینمایی سازنده‌اش اسکندرکوپتی است که مدت‌ها تلاش داشت تابتواندآن ‌رابرای نمایش درسالن‌های سینما آماده کند.این فیلمساز فلسطینی پیش از این درسال۲۰۰۹ فیلم کوتاه تحسین‌شده «آجامی» را به‌صورت مشترک با یکی ازدوستانش کارگردانی کرده بود که با تحسین منتقدان بین‌المللی روبه‌رو شد و در جشنواره‌های مختلف جهانی موفق به کسب جوایزی شد.
   
روزگار سخت در حیفا
داستان تعطیلات خوش، زندگی خانواده‌ای معمولی را تعریف می‌کند که در حیفا روزگار می‌گذرانند و با مشکلات مربوط به تجاوز و سرکوب رژیم اشغالگر روبه‌رو هستند. این داستان در کنار نمایش سختی‌ها و اجحافاتی که به این خانواده فلسطینی می‌شود، سعی دارد به بیان این نکته مهم بپردازد که چگونه فرهنگ و سنت‌های فلسطینی توسط سیاست‌های ارتجاعی دولتمردان اسرائیلی در حال نابودی و محو شدن هستند. با وجود تمام فشارها و دشواری‌ها، اعضای خانواده تلاش دارند فلسطینی بمانند و از فرهنگ و آداب و رسوم و مذهب خود دفاع کنند.فیلمسازبرای بیان بهتر وروان‌تر داستان خود،زبانی درام راانتخاب کرده که می‌تواندتاثیری دوچندانبر تماشاگران خود داشته باشد. کوپتی استفاده از این روش را به‌عنوان سبک و متد کاری‌اش معرفی می‌کند و عقیده دارد به این وسیله بهتر می‌تواند پیام انسانی و اجتماعی خویش را منتقل کند.
   
تفرقه‌اندازی به روش صهیونیستی
این هنرمند با بیان این نکته که همه فلسطینی‌ها رنجشی در دل دارند و از بسیاری اتفاقات تلخ ناخشنود و دل‌آزرده هستند، جست‌و‌جو برای پیدا کردن داستان فیلمش را نیز ناشی ازیکی ازهمین رنجش‌ها می‌داند.به گفته کوپتی؛ «دردوران نوجوانی‌ام شاهد گفت‌وگویی بین بزرگ‌ترهایم بودم که به‌شدت باعث دل‌آزردگی‌ام شد و جرقه داستان تعطیلات خوش از همان جا زده شد.یکی از اقوام خانم ما در حال صحبت با فرزندش بود و به او گفت: «هیچ‌وقت اجازه نده یه خانم به تو بگه چه کار کنی یا چه کار نکنی!» او این نصیحت را در ارتباط با همسرپسرش داشت انجام می‌داد.این پارادوکس مرامتوجه این نکته کرد که هنوز ریشه‌های عمیق پدرسالارانه در فرهنگ ما موجود است و اسرائیلی‌ها با عنایت به نکاتی از این دست، به‌دنبال چندپاره‌کردن ملت فلسطین هستند تا بتوانند بر آنها تسلط پیدا کنند.مستبدان زمانی می‌توانند بریک ملت غلبه کنندکه بتوانندتفکرات جدایی‌طلبانه رابین آنها رواج دهند وبادرپیش گرفتن سیاست «تفرقه‌ بینداز و فرمانروایی کن»مردم را ازهم جدا کنند.جدایی وتفرقه بین اقوام،راه و زمینه را برای تسلط زورگویان فراهم می‌کند.»
   
چهار داستان متفاوت
تعطیلات خوش داستانش را در چهار بخش متفاوت و مجزا به تصویر می‌کشد اما زمان رخداد داستان‌ها یکی است. هر داستان بر یک کاراکتر قوی و بی‌نظیر تکیه دارد. زمانی که این کاراکترها مورد توجه و تمرکز قرار می‌گیرند، تماشاگران درگیر ماجراجویی آنها شده و فصلی از تاریخ ملت فلسطین را از نزدیک نظاره می‌کنند.بااین حال،دقیقا درزمانی که هریک ازاین کاراکترها باید تصمیم‌گیری نهایی کرده و راه‌حل را به بیننده ارائه دهند، کارگردان تماشاگران را به سمت کاراکتر بعدی می‌برد تا ماجراهای او را به تصویر بکشد. به گفته کارگردان؛ «این تغییر شیفت و زاویه نگاه عمدی است و کمک می‌کند تا بیننده همچنان با داستان همراه بماند و خودش هم در رابطه با نکاتی که در این داستان بیان و تعریف شده به تفکر بپردازد. نخواستم تماشاچی منفعل بوده و فقط نقش یک نظاره‌گر را داشته باشد. هدفم کشاندن او به متن ماجرا و کسب یک دید عمیق بود. همچنان که ما از یک نقطه‌نظر به نقطه‌نظر دیگری می‌رویم، حوادثی که شاهدشان هستیم از یک منظر متفاوت مفهوم ضدصهیونیستی خود را منتقل می‌کنند.»
   
استفاده از مردم عادی
اسکندر کوپتی برای واقعی‌ترشدن داستان تعطیلات خوش وحفظ جنبه‌های رئالیستی کار، از وجود غیرحرفه‌ای‌ها برای نقش‌های اصلی بهره گرفته است: «این کار کمک بسیار زیادی می‌کند تا جنبه واقع‌گرایانه ماجرا حفظ شود. تماشاچی روی پرده آدم‌هایی را می‌بیند که بسیار شبیه همان مردم رنج‌دیده‌ای هستند که هرروز درشبکه‌های خبری می‌بیند وبه این باور می‌رسد که آنها همه یکی و یکسان هستند. درعین حال،این انتخاب، رئالیسم موجود درداستان فیلم را افزایش می‌دهد.در این حالت همراهی و همدردی بیننده با کاراکترها افزایش می‌یابد. بازیگران من تاریخ خصوصی وناگفته کاراکترهای داستان راخیلی خوب درک می‌کردندو در بازی‌شان تصنعی وجود ندارد. آنها آنچه را که جلوی دوربین بازی می‌کنند، با گوشت و پوست خود در زندگی روزمره‌شان تجربه کرده‌اند و می‌دانستند درباره کدام دشمن دارند حرف می‌زنند.حتی بسیاری از آنها تجربیات شخصی‌شان از برخورد با ماموران اسرائیلی را در دل بازی‌هایشان ترکیب کرده و از این تجربیات استفاده می‌کنند.»
   
مبارزه تا پایان اشغال
کوپتی که با زحمت زیاد توانست سکانس‌های فیلمش را در مناطق تحت اشغال فیلمبرداری کند، زمان تدوین حدود ۲۰۰‌ساعت فیلم ضبط‌شده داشت. به همین خاطر کارتدوین فیلم نزدیک به ۱۵ماه طول کشید.دوربین‌های دیجیتالی جدید کار او را در زمان فیلمبرداری بسیار راحت‌تر کرده بود و به همین دلیل، او قصد دارد بلافاصله به سراغ سوژه‌های دیگرش برود: «تا زمانی که اشغال وجود دارد و نیروهای نظامی خاک ما را تحت کنترل خود دارند و جنگی نابرابر را به ما تحمیل می‌کنند، فعالیت‌های فیلمسازی من و همکارانم قطع نخواهد شد. ما در جبهه هنر وتصویر به این مبارزه ادامه می‌دهیم و با فیلم‌هایی که می‌سازیم، حقانیت ملت فلسطین و تلاش مردم آن برای کسب استقلال و آزادی را به تصویر می‌کشیم. این بسیارمهم است که تماشاگران سینما درگوشه‌وکنارجهان بدانند بر سر ملت فلسطین چه آمده و آنها از تاریخ دور تاکنون با چه رنج‌ها ومصائبی روبه‌رو بوده‌اند.مزیت فیلم‌ها این است که این درد و رنج‌ها را به شکلی کاملا عریان در معرض دید و قضاوت وجدان جمعی جهانیان قرار می‌دهد و از آنها می‌خواهد که در برابر این همه ظلم و ستم و سرکوب سکوت‌نکنند.»

شبح همیشه حاضر ارتش اسرائیل 
فیلم «تعطیلات خوش» کوپتی زندگی مجموعه‌ای از شخصیت‌های عرب و یهودی را دنبال می‌کند تا پرتره‌ای چندوجهی از زندگی در حیفای اشغالی را جمع‌آوری کند.کوپتی و تیم کوهن، فیلمبردار، در این فیلم تلاش دارند که هر تعامل بازیگران را با صمیمیت از نزدیک فیلمبرداری کنند تا بازی‌های ظریف و قدرتمند بازیگران راکه بسیاری ازآنها اولین تجربه سینمایی خود راپشت سر می‌گذارند، بزرگ کنند. در حقیقت این فیلم یک گردهمایی خانوادگی پیچیده را در مرکز داستانی خود طرح و گسترش می‌دهد و راوی بخشی از زندگی چهار عضو یک خانواده عرب می‌شود که چندین صحنه معمولی و دلپذیر را با هم به اشتراک می‌گذارند، اما رازهایشان از یکدیگر، از فرهنگ بزرگ‌تری از سکوت، شرم و فشارهای اجتماعی گسترده در حیفای اشغال‌شده حکایت دارد.فیلم از تصادف دختر خانواده آغاز می‌شود که به همین بهانه خانواده دور هم جمع می‌شوند. فریدا یا «فیفی» فقط یک آسیب جزئی دیده اما داستان فیلم به موضوع مرگ یا زندگی کشیده می‌شود و زندگی و آینده شخصیت‌ها یکی‌یکی در کانون توجه قرارمی‌گیرد.اولین داستان درمورد برادر میانسال فریدا، رامی است و مشکلات او با همسرش درباره تولد ناخواسته فرزندشان راپی می‌گیرد.برای رامی، عواقب این خط داستانی به‌طور فزاینده‌ای شدیدتر می‌شود وتاحد اتهامات نادرست وتهاجمات نژادپرستانه افزایش می‌یابد.روایت فیلم از این خانواده به داستان بعدی که یکی دیگر ازآنهاست، منتقل می‌شود.مثلا رامی، درحالی که مشکلات خود را مخفی نگه می‌دارد، سعی می‌کند به پدرش فواد کمک کند تا بدهی مالی خود راجبران کند که متعاقبا برمادرش حنان واردمی‌کند.حنان هم می‌خواهد مطمئن شود که عروسی دختر بزرگ‌ترش لیلا در حیفای اشغال‌شده بدون مشکل برگزارمی‌شودو...فیلم «تعطیلات خوش» بر اساس تعاریف اجتماعی متفاوت بین نسل‌های مردان و زنان عرب است. با این حال، پس‌زمینه فرهنگی بزرگ‌تر فیلم تصویری از فلسطین با آداب و سنن آنها را روایت می‌کند. متأسفانه، نژادپرستی ظریفی که شخصیت‌های فلسطینی با آن روبه‌رو می‌شوند، به یک عنصر عادی زندگی آنها تبدیل شده است. اگرچه کوپتی مستقیما با ساختارهای نظامی که به این تنش‌ها کمک می‌کنند، مقابله نمی‌کند، اما ارتش اسرائیل را یک شبح همیشه‌حاضر در روابط اجتماعی خانواده، به‌ویژه در صحنه‌های پیرامون آموزش نشان می‌دهد.