بی برنامگی بارش را بحران می‌کند

هر‌چند سال‌هاست از عدم مدیریت بحران، فقدان سازو‌کار آبخیزداری، دستکاری در طبیعت و از میان بردن رودخانه‌ها و مسیل‌ها صحبت می‌شود اما هنوز گوش شنوایی پیدا نشده که با بررسی شرایط موجود و از بین بردن کم‌کاری‌ها و کاستی‌ها، اجازه ندهد ترنم باران به غصه و درد بزرگ سیلاب تبدیل شود.
با این‌که تا چند روز دیگر تابستان داغ ایران آغاز خواهد شد اما امسال برخلاف سال‌های گذشته هنوز هم بسیاری از شهرها و استان‌ها شاهد بارش باران و هوای خنک شبانه است.بر همین اساس کارشناسان سازمان هواشناسی با بیان این‌که در سه روز آینده هم برخی مناطق کشور وزش باد و گردوخاک دارد، نسبت به وقوع سیلاب در۱۱استان کشور هشدار داده‌اند اما چرا هر بار با احتمال ریزش باران باید هشداری برای وقوع سیل داده شود؟در کلامی ساده‌تر باید گفت، با این‌که ایران با خشکسالی‌های مداومی روبه‌رو بوده اما بارش‌ها هم خیلی خبر خوبی به همراه نداشته است و فقط نسبت به نوع و شدت بارش‌ها رنگ هشدارها تغییر می‌کند.به‌عنوان مثال سازمان هواشناسی به خاطر شدت بارش‌های روز جمعه در زنجان، مازندران، قزوین، البرز، تهران، همدان، مرکزی، غرب اصفهان، آذربایجان‌غربی، اصفهان، سمنان و گلستان، برای این مناطق هشدار سطح نارنجی صادر کرد.
     
انسان‌ها عامل بروز سیلاب‌ها 
امروزه به‌دلیل دخالت‌های بی‌رویه در بسیاری نقاط که قبلا سیل نمی‌آمده، طغیان‌های بزرگی مشاهده می‌شود. فعالیت بشر به چند صورت احتمال وقوع سیل را افزایش می‌دهد؛ از آن جمله می‌توان به ساختمان‌سازی در دشت سیلابی رود که مستلزم اشغال بخش‌هایی از آن است و باعث کاهش ظرفیت طبیعی رود می‌شود، اشاره کرد. به این ترتیب محدوده‌ای از دشت سیلابی که در زمان طغیان زیر آب می‌رود، گسترده‌تر می‌شود.شهرسازی‌ها وحذف گیاهان باعث کاهش مقدار آب نفوذی و افزایش آب سطحی می‌شود. حجم زیاد آب از یک‌طرف بربزرگی طغیان می‌افزاید وازطرفی با افزایش فرسایش،رسوباتی به وجود می‌آورد که با برجای گذاشتن آنها ظرفیت بستر اصلی رود کاهش می‌یابد. موارد پیش گفته معمولا تاثیر تدریجی دارد، ولی سیل‌های ناگهانی و فاجعه‌آمیز اغلب بر اثر تخریب سدها و بندها، ایجاد می‌شود.بی‌توجهی به مدیریت آب‌های روان و نبود برنامه‌ای مشخص برای حفظ و استفاده از نزولات آسمانی،موجب شده تاباران‌های شدید با اشک ولبخند همراه باشد.ولی درکنارتمام این اتفاق‌ها،چند روزی است که کارشناسان حوزه تغییر اقلیم و محیط‌زیست درباره این بارش‌ها به نکاتی پیرامون تغییرات جدید آب‌و‌هوایی اشاره کرده‌اند، از جمله این که بیشتر آنها معتقدند، این بارش‌ها، «بارش‌های حدی» است.گزارش‌هانشان می‌دهد افزایش۱۵۰درصدی بالاترازنرمال بارش‌ها به پرشدگی بخشی از سدها و تالاب‌ها منجر شده‌است، البته کارشناسان و متخصصان حوزه تغییر اقلیم، افزایش بارش‌های سیل‌آسا را نتیجه تغییر اقلیم و گرمایش زمین می‌دانند و می‌گویند، بارش‌های حدی احتمالا تا سال ۲۰۴۰ ادامه می‌یابد.
     
۱۵۰‌درصد بالاتر از نرمال
آگاهی از پیش‌بینی‌ها درباره آینده تغییرات اقلیمی و افزایش بارش‌ها می‌تواند درنوع ومیزان تصمیم‌گیری‌ها تاثیر مستقیمی داشته باشد اما قبل از آن، گذری بر آمار بارش‌ها و مقایسه آن باوضعیت گذشته،مهرتاییدی بر تغییر اقلیم است.چند روز پیش بود که سازمان هواشناسی اعلام کرد: «تا صبح بیست‌وسوم اردیبهشت سال‌جاری،میانگین ۴۱‌میلی‌متر بارندگی درکشورثبت شده‌است. مطابق آمارها میزان بارش‌های نرمال در این فصل ۱۶.۵میلی‌متر است، بنابراین نزدیک به ۱۵۰‌درصد نسبت به نرمال بالاتر بوده است.»
در ادامه گزارش این سازمان آمده: «از ابتدای فروردین تاکنون بیش از ۸۳‌میلی‌متر بارش در کشور ثبت شده‌است. اگر این دو آمار را با هم مقایسه کنیم، نزدیک به ۴۲‌میلی‌متر در فصل فروردین و حدود ۴۱‌میلی‌متر مرتبط از ابتدای اردیبهشت تاکنون است، لذا در مجموع نسبت به بلندمدت از ابتدای فصل سال‌جاری ۸۳‌میلی‌متر در مقایسه با ۵۳‌میلی‌متر بارندگی‌های نرمال، یعنی حدود ۵۸‌درصد بیش از نرمال بارش داشتیم.»
درهمین راستا مهران زند، مدیر گروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری نیز درباره علل رخدادهای حدی می‌گوید: «میانگین گرمایش جهانی ۱/۱‌درجه و درغرب آسیا ۲‌درجه سانتیگراد برآورد شده‌است. در خاورمیانه گرمایش بیشتر بوده و تبعات آن هم بیشتر است. وقتی دما بالا می‌رود، ظرفیت نگه‌داشت رطوبت هوا بیشتر می‌شود، در نتیجه تبخیر بالا می‌رود و حجم بیشتری رطوبت را خواهیم داشت که به دنبال آن بارندگی‌های سیل‌آسا افزایش می‌یابد.»
در میان اظهارنظر کارشناسان، صحبت‌های معاون دفتر آب‌و‌خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران هم قابل‌تامل است.تورج فتحی می‌گوید: «براساس مطالعات انجام شده، پیش‌بینی اثرات تغییرات اقلیمی درایران نشان می‌دهد که تا ۲۰سال آینده، یعنی حدود سال ۲۰۴۰ میلادی (۱۴۲۰شمسی)چند ویژگی خاص اقلیم‌درکشور پدیدار خواهدشد.این موضوع به این معنانیست که باافزایش بارش‌های متعارف ومتعادل مواجه هستیم بلکه مدل‌ها نشان می‌دهد که درکشور با بارش‌های حدی روبه‌رو خواهیم شد. افزایش دما یکی از پدیده‌های ویژه‌ای است که مناطق مختلف کشور افزایش دمایی بین یک تا ۳ درجه یا ۳.۵درجه را تجربه خواهد کرد، از این‌رو چنین نوساناتی در دوران‌ خشکسالی تشدید می‌شود.»