صندوق رای، بهترین راه برای پیشرفت

به گزارش جام جم، برنامه گفت‌وگومحور «شش در دو» با همکاری خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) و روزنامه جام‌جم در یکی از استودیو‌های سازمان صداوسیما (رادیو گفتگو) تولید می‌شود و ضمن آن کارشناسان رسانه‌ای، روزنامه‌نگاران، فعالان سیاسی کشور، نمایندگان گروه‌ها و جبهه‌های سیاسی، نمایندگان احزاب، اساتید حوزه و دانشگاه از طیف‌های مختلف در خصوص مسائل مرتبط با انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی و ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری که اسفندماه برگزار می‌شود، به بحث و گفتگو می‌پردازند تا شرایط و بایسته‌های انتخابات پیشرو را تبیین کنند. نخستین قسمت از این برنامه رادیویی با حضور «داود حشمتی» و «سید یزدان حبیبی» از فعالان عرصه رسانه برگزار شد و موضوعاتی نظیر سهم قوانین انتخاباتی بر میزان مشارکت مردم در انتخابات، فرایند الکترونیکی شدن نام‌نویسی در انتخابات و استقبال داوطلبان مورد بررسی قرار گرفت.

مردم رعیت نیستند

در ابتدای این برنامه «داود حشمتی» روزنامه‌نگار در خصوص لزوم برگزاری انتخابات گفت: رسیدن بشر به بحث انتخابات در حوزه تصمیم‌گیری از جایی شروع شد که موضوع توازن قوا مطرح شد، مردم خواسته‌هایی داشتند که حاکمان توجهی به آن مطالبات نداشتند و مردم به این نقطه رسیدند که در فرایند حکومت شرکت کنند؛ از انقلاب انگلستان و قوانین مشروط آن، تا انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی ایران که فاز جدیدی بود.

وی ادامه داد: تمام تلاش فعالان سیاسی این بود که فرامین شاه امری قانونی نیست، مردم باید بتوانند وارد فرایند قانون‌نویسی شوند و بر این مبنا هر قانونی که مردم در آن حداکثر مشارکت داشته باشند، از طرف آن‌ها پشتیبانی می‌شود.

حشمتی در تشریح دلایل اهمیت حضور مردم برای حضور در فرایند‌های مرتبط با قوانین و تأکید آن‌ها برای تحقق این مطالبه افزود: شاه و حکام مردم را به‌صورت رعیت می‌دیدند و با ورود دوره دولت - مردم، مردم حقوقی را برای خودشان در نظر گرفته بودند و درصدد مطالبه آن بودند.

مشارکت می‌تواند ضامن بقای یک سیستم باشد

حشمتی عنوان کرد: قانونی که مردم از آن پشتیبانی نکنند در مرحله اجرا به مشکل خواهد خورد؛ علت اینکه تمام جوامع و کشور‌ها به دنبال جلب مشارکت مردم و در فرایند انتخابات هستند، دریافت حمایت مردمی است، اگر مردم در جریان این قانون‌گذاری دخالتی نمی‌کردند، کار حاکمان برای اجرای قانون سخت بود. اساساً مشارکت می‌تواند ضامن بقای یک سیستم باشد و به تداوم سیستم کمک کند.

۵ تفاوت انتخابات مجلس دوازدهم

«سید یزدان حبیبی» سردبیر آزما در ادامه این نشست به تبیین ویژگی‌های دوازدهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی و ششمین انتخابات مجلس خبرگان رهبری پرداخت و گفت: انتخابات اسفندماه پنج ویژگی مهم دارد که آن را از انتخابات دیگر متمایز می‌کند؛ نخست اینکه سال گذشته شاهد وقوع آشوب و اعتراضات بودیم و از سوی دیگر نیز تجمعات و راهپیمایی‌های به‌منظور حمایت از حاکمیت انجام شد، این تجمعات و حمایت‌های سیاسی آثار متعددی را در مجامع بین‌المللی و داخلی به دنبال داشت بااین‌حال عدد دقیقی از میزان مشارکت در اعتراضات و حمایت‌ها وجود ندارد؛ اما عدد مشارکت در انتخابات یک شاخص است که از سوی وزارت کشور اعلام می‌شود و این عدد برای معادلات منطقه‌ای، بین‌المللی تأثیرگذار است.

وی افزود: گروه‌هایی از جمعیت کشور تجربه عدم مشارکت در انتخابات را دارند. ممکن است با صحبت‌هایی مبنی بر مشارکت در انتخابات مردم به‌منظور تأمین امنیت کشور، بخشی را مجاب به حضور در انتخابات کرد؛ اما در دو انتخابات گذشته مردم حضور کمی در پای صندوق‌های رأی داشتند که این عدم مشارکت تبدیل به عادت شده است. موضوعی که در این میان اهمیت دارد، شکستن این عادت است. ما باید جلوی این عادت را بگیریم.

حبیبی بیان کرد: نسل جدید یا همان نسل رأی اولی‌ها انتخابات سال ۷۶ را به یاد ندارند و حتی درک دقیقی از وقایع ۸۸ نیز ندارند؛ درحالی‌که در این دو انتخابات حد بالای رقابت وجود داشت؛ بنابراین این موضوع در ذهن رأی اولی‌ها ایجاد می‌شود که انتخابات در ایران رقابتی نیست پس باید اقداماتی را در راستای این تغییر نگاه انجام دهیم.

وی در تشریح چهارمین مؤلفه بیان کرد: ششمین دوره انتخابات مجلس خبرنگاران رهبری نیز پیشرو است، این مجلس بر عملکرد نهاد رهبری نظارت دارد و اینکه اساس جمهوریت اسلامی که هم جمهوریت و هم اسلام را نشان می‌دهد، همین مجلس خبرگان است؛ لذا مشارکت بالا در چنین انتخاباتی که رکن اصلی جمهوری اسلامی را تشکیل می‌دهد، اهمیت فوق‌العاده دارد.

این کارشناس رسانه‌ای عنوان کرد: نکته پنجم برای اهمیت مشارکت در انتخابات این دوره بحث مطرح‌کردن ایده مردمی‌بودن دولت از سوی دولت سیزدهم است و این ویژگی مردمی‌بودن باید در صندوق رأی نمود پیدا کند، یکی از مواردی که برای کاهش مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری و یازدهمین مجلس شورای اسلامی مطرح می‌شود نارضایتی عمومی از عملکرد دولت تدبیر و امید بود از همین رو اگر میزان مشارکت در انتخابات اسفندماه پایین باشد، این استقبال کم به پایه‌های دولت سیزدهم لطمه وارد خواهد کرد و کلیت کشور نیز آسیب می‌بیند.

اهمیت مجلس برای دولت

حشمتی در ادامه با تشریح اهمیت جلب مشارکت مردم در انتخابات پیشرو عنوان کرد: این انتخابات برای دولت سیزدهم حائز اهمیت است، اگر دولت رئیسی نتواند مجلس را از آن خود کند، ممکن است دولتش یک دوره‌ای شود.

وی افزود: درگذشته اولین مجلسی که با روی کار آمدن دولت جدید شکل گرفت، میزان مشارکت در آن بالا و گفتمان دولت با مجلس همسو بود که دراین‌خصوص می‌توان به مجلس ششم در دولت خاتمی و مجلس هشتم در دولت احمدی‌نژاد و مجلس دهم در دولت روحانی اشاره کرد.

این فعال رسانه‌ای ادامه داد: این موضوع باعث می‌شود که گفتمان دولت به پشتوانه نیروی مردمی تقویت شده و از هواداران خود بخواهد که وارد عرصه انتخابات شود و با شعار‌هایی که داده دولت خود را تقویت کند.

حشمتی در این بخش از گفتگو به موانع پیش‌روی دولت دراین‌خصوص پرداخت و مدعی شد: یکی از موانع پیش‌روی دولت، شکاف میان اصولگرایان است، برخی از اصولگرایان معتقدند اگر مجلس را در اختیار داشته باشند و دولت در اختیار رئیسی باشد، این گفتمان به دولت آسیب وارد کرده و باعث می‌شود که نتواند برای انتخابات دوره بعد با قدرت کامل وارد شود؛ زیرا دولتی که در نیمه اول عمر خود نتواند گفتمان سیاسی‌اش را ادامه دهد و با آن دوباره کسب رأی کند، احتمالاً برای انتخابات ریاست‌جمهوری با مشکلات فراوانی مواجه می‌شود.

بحران نمایندگی در ایران

حشمتی با بیان اینکه بحران نمایندگی در ایران وجود دارد، عنوان کرد: مردم احساس نمی‌کنند که نماینده‌ای که به مجلس فرستادند مطالبات آن‌ها را پیگیری می‌کند. فرایند قدرت به‌گونه‌ای است که نزاع بین نهاد قانون‌گذار و اجراکننده آن است و نقشی برای مردم قائل نیست.

این روزنامه‌نگار ادامه داد: مجلس در سال اول شروع به کار خود قانون گذاشت که دولت باید سالانه یک میلیون مسکن بسازد و نایب‌رئیس مجلس نیز اعلام کرد که کشور را تبدیل به قرارگاه سازندگی می‌کنیم درصورتی‌که با وجود روی کار آمدن دولتی هم راستا با مجلس هنوز نتوانستند که یک میلیون مسکن بسازند.

وی با اشاره به شعار دولت برای ساخت یک میلیون مسکن بیان کرد: دولت سیزدهم شعار ساخت یک میلیون مسکن را داد؛ اما این طرح به دلیل کمبود منابع مالی و عدم تبعیت بانک‌ها اجرا نشد و علاوه بر این عدم درنظرگرفتن جامعه باعث شد که این طرح توفیقی نداشته باشد.

تعداد آرای نمایندگان تفاوتی ندارد

حبیبی در ادامه نشست با بیان اینکه مشارکت در مجلس یکسان بوده است، گفت: برای بررسی این ادعا که آیا این مجلس نمایندگی مردم را بر عهده دارد یا خیر نیاز به بررسی آرای میان مجلس و سایر مجلس‌های گذشته دارد، این بررسی نشان می‌دهد که تعداد آرا تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد. آنچه که در این میان اهمیت دارد، تغییر قوانین انتخابات برای پوشش نمایندگی مردم است.

وی افزود: یکی از موارد مشکلات انتخاباتی، حدنصاب پیروزی در مرحله اول از ۵۰ درصد مجلس اول طی ۱۱ دوره به ۲۰ درصد رسید و به طور اتومات کاری کردیم که میزان نمایندگی پایین‌تر باشد و اگر کسی ۲۰ درصد آرا را داشته باشد، نماینده آن حوزه خواهد شد.

حبیبی با اشاره به تناسبی شدن انتخابات در تهران بیان کرد: در تهران نیز انتخابات اکثریتی وجود دارد؛ این معایب در مجلس دهم که به‌مراتب بیشتر بود و اعتراضات ۹۶ و ۹۸ را رقم زد.

این کارشناس رسانه تصریح کرد: اقبال مردم به دولت زمانی مشخص خواهد شد که در انتخابات مجلس تعداد هم‌فکران دولت بیشتر باشد. در حال حاضر یکی از احزاب مخالف دولت آمادگی خود را برای گرفتن ۲۹۰ کرسی مجلس اعلام کرده است، تعداد آرا مشخص خواهد کرد که گفتمان دولت چقدر در انتخابات تأثیرگذار بوده است.

نارضایتی از عملکرد نمایندگان مجلس

وی با بیان اینکه برخی وعده‌ها و مطالبات مردم از سوی نمایندگان آن‌ها بدون پاسخ مانده است، افزود: برخی از مطالبات مانند درخواست تصویب قوانین از سوی نمایندگان مجلس در ساختار‌های قدرت گیر کرده و این موضوع باعث دلسردی رأی‌دهندگان شده است.

در این بخش از برنامه داوود حشمتی به بررسی مشکلات در مجلس پرداخت و گفت: نشناختن تفاوت ساختار حقیقی و حقوقی قدرت یکی از این مشکلات است؛ زمانی که لیست نمایندگان مجلس و اختیارات و وظایف را نگاه می‌کنیم، با برخی از وعده‌های انتخاباتی مواجه می‌شویم که نشان می‌دهد برخی از نمایندگان قدرت را نشناختند. مشکل اصلی این است که آن‌هایی که وارد ساختار اجرایی و انتخابی می‌شوند و وعده‌هایی را می‌دهند ساختار حقیقی قدرت را نمی‌شناسند. فرض بگیرید که الان صلاحیت رئیس دولت اصلاحات هم تأیید شود به نظرتان چند درصد حاضر هستند برای رأی‌دادن به وی در صف انتخاب بایستند و اعلام‌حضور کنند؟ همان آدمی که در سال‌های گذشته با تکرارش دو تا مجلس ساخته علت این است مردم آن‌هایی که نمایندگی دادند نتوانستند خواسته و مطالبات را برقرار کنند؛ بنابراین اگر امروز رأی‌دهنده این توانایی را در فلان نامزد ببیند به وی رأی می‌دهد فرق نمی‌کند چه کسی باشد اگر هم این توانمندی را نبیند فرق نمی‌کند حتی اگر بزرگ‌ترین فرد این مملکت هم باشد تفاوتی نمی‌کند؛ چون فکر می‌کند شرکت‌کردن و نکردنش فرقی ندارد و اگر این گیر بر طرف نشود نمی‌توان مشارکت را تکان داد. در دوره اصلاحات نیز همین مشکل وجود داشت، بسیاری از نمایندگان اصلاحات وعده‌هایی از جمله تغییر قانون مجلس و انتخابات و مطبوعات را دادند؛ اما عملاً این اقدام را انجام ندادند و مردم از آن‌ها روی‌گردان شدند.

مجلس از ارکان قدرت

در ادامه حبیبی با نقد صحبت‌های حشمتی در خصوص ارکان قدرت بیان کرد: خود مجلس و نمایندگان مجلس نیز یکی از ارکان و بازیگران مهم در ساختار قدرت هستند. برای بررسی این موضوع به مجلس یازدهم که فاصله زمانی کمی با ما دارد، مراجعه می‌کنیم. مهم‌ترین موضوع کشور در سال‌های اخیر سیاست خارجی بوده است. مجلس در ابتدای روی کار آمدن خود قانونی تصویب کرد که صدای دولت وقت را درآورد. این مجلس در زمینه مسکن ۳ قانون تصویب کرده است؛ اما این سه قانون زور کافی را نداشتند؛ بنابراین مجلس اثرگذار است یا خیر بسته به قدرت نمایندگان نیز دارد. برخی از نمایندگان مجلس این ساختار قدرت را می‌شناسند. شما به عملکرد نمایندگان نگاه کنید برخی از آن‌ها که از یک حوزه تک کرسی که مرکز استان نیست مجوز ورود به بهارستان را اخذ کردند؛ اما با ظهور و بروزهایشان به بررسی موضوعات ملی و مطالبه آن‌ها ورود کردند؛ بنابراین یک نفر در جایگاه نماینده مردم در مجلس می‌تواند تأثیراتی را در اداره کشور داشته باشد.

همه نمایندگان باید مطالبه‌گر باشند

حشمتی با تأکید بر موضع خود ادامه داد: اینکه یک نماینده به‌صورت استثنا اقدامات و کار‌هایی انجام دهد، نمی‌تواند ملاک ارزیابی قرار بگیرد؛ بلکه همه نماینده‌ها باید مطالبات مردم را پیگیری کنند.

وی افزود: اگر قدرت حقیقی در کشور اجازه نمی‌داد، طرح برجام به این راحتی در مجلس تصویب نمی‌شد، این قانون ۱۵ شهریور با عنوان قانون مقابله با اقدامات خصمانه آمریکا پیش از بایدن مطرح بود که دو بند خیلی بد آزمایش روی مواد انفجاری هسته‌ای و افزایش غنی‌سازی بالای ۶۰ درصد را داشت که هر دوی آن‌ها حذف شده بود؛ اما با روی کار آمدن بایدن این موضوع دوباره مطرح شد و به شکل قانون درآمد و به دولت اعلام شد که یک‌ماهه توافق کند.

چه آن قانون چه هر قانون دیگر مثلاً در همین قانون حجاب نماینده یک قانون نوشته برای حجاب که نتوانسته مخالفان و موافقان حجاب را راضی نگه دارد و امت حزب‌الله ۱۲۰ روز مقابل مجلس تجمع کردند و هیچ‌کدام از نمایندگان مجلس دراین‌خصوص پاسخگو نبودند و در نهایت شورای نگهبان خواسته تحصن‌کنندگان را انجام داد.

آیا تغییر روند قوانین انتخابات گام درست است؟

حبیبی با اشاره به شرایط کشور و تصویب برجام در مجلس عنوان کرد: برجام توسط مجلس اصولگرا تصویب شد؛ اما شرایط به سمتی رفت که تصویب شود، مجلس یازدهم نقطه مقابل آن است قانون‌گذاری مجلس اهمیت دارد.

وی افزود: اگر اثرگذاری مجلس نبود برخی از اتفاقات را شاهد نبودیم، قانون انتخابات بعد از چندین دوره که راکد مانده بود در این دوره اصلاحاتی صورت گرفت نقطه عطف قوانین امسال ارائه فهرست از جانب احزاب رسمی شد، امسال در کنار اسامی نامزدها، فهرست‌های انتخابی حضور احزاب در انتخابات رسمی شد که می‌توان قدم بعدی در مجالس بعدی برداشته شود.

حبیبی با اشاره به کمبود امکانات برای نامزد‌های انتخاباتی مجلس بیان کرد: نکته دیگر این است که در انتخابات ریاست‌جمهوری اختیارات فراوانی در اختیار نامزد‌های ریاست‌جمهوری قرار می‌گیرد، اما پاشنه آشیل این انتخابات تعدادی بالای نمایندگان مجلس و نگرانی در اختیار گذاشتن داشتن امکانات دولتی به آنهاست.

به گفته وی؛ تعداد بالای داوطلبان به معنای مشارکت بالاتر نیست؛ بلکه تکثر و تنوع نامزد‌ها می‌تواند مشارکت بالا ببرد، افزایش چندبرابری نامزد‌ها نمی‌تواند منجر به مشارکت بیشتر شوند، افزایش ثبت‌نام‌کنندگان به ۲۵ هزار نفر تعداد خیلی بالایی برای نمایندگی مجلس است.

حشمتی با بیان اینکه تعدد بالای نامزد‌های ثبت‌نام‌کننده باعث کاهش مشارکت می‌شود، عنوان کرد: تعداد نمایندگان ثبت نامی ملاکی برای تنوع سلیقه مردم نیست، برای ثبت‌نام باید حداقل‌های داشته باشند، به گفته برخی از نمایندگان مجلس، برخی از نمایندگان حتی تفاوت لایحه و طرح را نمی‌دانستند.

وی افزود: احزاب و ضعف احزاب اجازه نمی‌دهد که فردی را تربیت کنند که در یک فرایند چند ساله بداند قرار است در آینده در کدام ساختار فعالیت کند، شما نگاه کنید در مستند پسران آمریکا روند سیاسی کشور را بررسی می‌کنند که از دبیرستان یک سری افراد برای حضور در کنگره آموزش می‌بینند یا برای فرمانداری آماده می‌شوند. قدرت یک ساختار حقیقی و حقوقی وجود دارد که این موضوع در ایران بسیار منفک است.

مشارکت فقط برگ رأی در صندوق نیست

حبیبی عنوان کرد: مشارکت باید از ارزیابی داوطلبان توسط رسانه‌ها و مردم آغاز شود نباید مشارکت را معطوف به صندوق رأی کنیم و باید جوانب دیگر مشارکت را در نظر بگیریم. مراکز مختلف نظیر دستگاه‌های رسمی و سیاست‌مداران باید کاندیدا‌ها را از جوانب مختلف مورد ارزیابی قرار دهند تا ببیند سبد آرا به کدام سمت‌وسو می‌رود.

زمین سیاست‌ورزی مجلس است

حشمتی با بیان اینکه آنچه که نهاد‌های سیاسی ناگزیر از جنگ قدرت هستند، بیان کرد: صحنه سیاست‌ورزی در ایران احزاب سیاسی هستند و آوردن مسائل سیاسی به کف خیابان نشان سیاست‌ورزی ندارد، مردم نیز در این میان نقش اساسی را ایفا کنند؛ مانند فشار افکار عمومی که زمینه بازگرداندن صفحه صادق بوقی را فراهم کرد.