روایت مقاومت به زبان ساده

یکی ازسریال‌های موثر وموفقی که دراین روایتگری، پیشتاز بوده ومخاطبان زیادی را نیز نسبت به خود جلب کرده، «خاک‌ونمک» است. سریال خاک‌ونمک به زبان عربی «ملح‌التراب» در ۳۰قسمت و به کارگردانی ایاد نحاس تولید شده و محصول سال ۲۰۱۴ لبنان است.  این اثر در ژانر ملودرام سیاسی است و داستان به وقایع جنگ در جنوب لبنان و مقاومت و مبارزه مردم لبنان علیه صهیونیست می‌پردازد. گروهی از بازیگران مشهور لبنانی و سوری ازجمله مهدی فخرالدین، عمار شلک، دیامن بو عبود، کارول عبود، حسام الصباغ، حسن مراد، وسام فارس، محمد علاالدین، سلیم علاالدین، سعد مینا، شادی زیدان و مدیحه کنفاتی در این سریال جذاب و مخاطب‌پسند ایفای نقش می‌کنند. 
     
تعریف جامعه مقاوم
اصلی‌ترین دغدغه کارگردان سریال خاک‌ونمک، ترسیم مختصات جامعه‌ای مقاوم در لبنان است. این سریال داستان جامعه‌ای مقاوم را روایت می‌کند که الهام‌گرفته از واقعیت رویارویی مردم جنوب لبنان با اشغالگران اسرائیل و عوامل آن است. پس از عقب‌نشینی رژیم اشغالگر قدس از جنوب لبنان در سال ۲۰۰۰ و وقوع جنگ ۳۳ روزه سال ۲۰۰۶ میلادی، دشمنان غربی و صهیونیستی و حتی برخی چهره‌ها و شخصیت‌های فرهنگی و هنری وابسته به جریان ۱۴ مارس (جریان مخالف مقاومت در لبنان) تلاش کردند از طریق ابزارهای سمعی و بصری، تصویر مخدوشی را نسبت به جریان مقاومت و ماهیت و عملکرد آن ارائه دهند. ساخت سریال خاک‌ونمک، پاسخی قاطعانه به این اقدامات و تصویرسازی‌های کاذب محسوب می‌شود.  در این سریال، از انحصارگرایی در ترسیم ساختار مقاومت پرهیز شده و مصادیق جریان مقاومت به گونه‌ای مبسوط از سوی کارگردان و عوامل سازنده به تصویر کشیده شده است. در این سریال، گزاره ادعایی دشمنان مبنی بر جدایی مقاومت از لبنانی‌ها به‌صورتی عملیاتی و ملموس ابطال شده و مصادیق پیوند تمامی اقشار جامعه لبنانی (اعم از ثروتمندان، فقرا، صاحبان مشاغل و حرفه‌های گوناگون، جوانان، سالمندان و ...) با این جریان و گفتمان به تصویر کشیده شده است. 
     
موضوع سریال چیست؟
این سریال، داستان چهار خانواده در جنوب لبنان را روایت می‌کند که هریک از آنها، دارای روحیات و مناسبات و علایق اجتماعی خاص خود هستند. در حقیقت، از پیوند میان این خانواده‌ها (که هریک از آنها نماد گروهی اجتماعی در جنوب لبنان هستند) رنگین‌کمانی از محیط‌زیست اجتماعی ــ گروهی ساکنان این منطقه و طرفداران گفتمان مقاومت به تصویر کشیده می‌شود.  ادغام وقایع مربوط به اشغال جنوب لبنان و جنگ در سریال خاک‌ونمک، جلوه‌ای ویژه به آن بخشیده و اثری اجتماعی ــ اکشن را خلق کرده است. بلال زعرور، مدیر مرکز تولید هنری و توزیع بیروت صراحتا معتقد است که باید خاک‌ونمک را از آثار دیگری که پیشتر توسط این شرکت ساخته شده متفاوت دانست. براساس اظهارات زعرور، می‌توان با مشاهده سریال خاک‌ونمک، درک بهتر و عمیق‌تری از جریان مقاومت و مناسبات گوناگون تعریف‌شده در ذیل گفتمان آن پیدا کرد. 
     
مقاومت معاصر 
در اینجا با کلیدواژه‌ای تحت عنوان مقاومت معاصر مواجه هستیم، یعنی مقاومتی که هنوز جاری بوده و اکنون قصد دارد به روایتگری ازماهیت، اهداف وعملکرد خود(درقالب اثری‌هنری وبصری) بپردازد. یکی ازاصلی‌ترین ویژگی‌های سریال خاک‌ونمک، زدودن تصاویر و گزاره‌های کلیشه‌ای از این جریان است. یکی ازاین گزاره‌های غیرواقعی، مربوط به ارتباط میان فقر و مقاومت است: این‌که مقاومت صرفا در میان افراد فقیر (به لحاظ مالی و اجتماعی) نمود و عینیت دارد و اقشار متوسط و مرفه جامعه اساسا با این گفتمان سنخیتی ندارند! این القای دروغین، بارها توسط جریان ۱۴ مارس در لبنان تبلیغ شده است اما سریال خاک‌ونمک، بی‌محابا و صریح چنین گزاره و ادعایی را باطل می‌کند. 
     
رویارویی با صهیونیسم در سریال 
رویارویی با رژیم اشغالگر قدس، مصادیق مشخصی در این سریال دارد و صحنه‌های جنگ و درگیری مقاومت لبنان با اشغالگران صهیونیست در آن با نمود ویژه‌ای همراه است. با توجه به این‌که داستان فیلم در بازه زمانی دهه ۱۹۹۰ روایت می‌شود، منازعات صهیونیست‌ها و رزمندگان مقاومت لبنان بر سر آزادی جنوب این کشور، به گونه‌ای استادانه و در پیوند مستقیم با وقایع اجتماعی و فرهنگی در جنوب لبنان مورد توجه قرار گرفته است. این صحنه‌ها که بیشتر به صحنه‌های درگیری با ارتش آنتوان لحد همراه است در سریال دیده می‌شود. آنتوان لحد یک مزدور نظامی لبنانی بود که با ادعا و شعارهای ناسیونالیستی و وطن‌پرستی، از ارتش لبنان خارج شد و با پول و سلاح دولت اسرائیل، ارتشی تشکیل داد که ۲۰سال با لبنانی‌ها ومردم کشورش جنگید. لحد از اصلی‌ترین عوامل اصلی جنگ داخلی ۱۵ساله در لبنان به‌شمار می‌رفت و در کشتار فلسطینیان صبرا و شتیلا نیز در کنار سمیر جعجع (رهبر فالانژهای لبنان) نقش پررنگی ایفا کرد. عمار شلق، هنرپیشه لبنانی در این سریال، نقش یک ثروتمند حامی جریان مقاومت را ایفا می‌کند. فردی که در عین برخورداری از مکنت و ثروتی زیاد، حامی واقعی گفتمان مقاومت و رزمندگانی است که برای آزادی جنوب لبنان در جدال با عوامل رژیم‌صهیونیستی هستند. 

نقش گروه‌های مرفه
در سریال خاک‌ونمک، به نقش گروه‌های مرفه اجتماعی و اقتصادی و افراد دارای تحصیلات آکادمیک و علمی بالا در حمایت از گفتمان مقاومت و تکمیل پازل‌های اجتماعی ــ سیاسی آن اشاره شده است. به عبارت بهتر در سریال نمک‌وخاک، مقاومت و گفتمان برخاسته از آن به‌مثابه یک رویداد و پدیده فرهنگی (و نه امنیتی ــ نظامی) مورد شناسایی و تعریف قرار گرفته است.  بدیهی است که محصول یک گفتمان فرهنگی، می‌تواند ابعاد میدانی، اقتصادی، نظامی و... را نیز در بر بگیرد. پس در اینجا مقاومت برخاسته از یک نگاه و فرهنگ غنی بوده و منبعث از استیصال و فقر اجتماعی و اقتصادی نیست.