افشاگری با کاریکاتور‌های سیاه غزه

پس از طوفان‌الاقصی تمام هنرمندان از هر طیفی به این اتفاق و به‌خصوص بمباران بیمارستان غزه، واکنش گسترده‌ای نشان دادند و آن را فاجعه‌ای برای بشریت به حساب آوردند. سیدمسعود شجاعی‌طباطبایی، کاریکاتوریست مطرح بین‌المللی نیز که تابه‌حال حضور فعال و مؤثری در زمینه آثار کاریکاتور مقاومت داشته، چند اثر جدید در حوزه غزه خلق کرده و معتقد است آثار هنرمندان در شرایط فعلی بیش از هر زمانی باید نمایانگر اقتدار فلسطینیان باشد. به همین بهانه گفت‌وگویی با این هنرمند ترتیب دادیم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.

با توجه به اتفاقاتی که این روزها در غزه افتاده و حملات رژیم‌صهیونیستی به فلسطین روزبه‌روز در حال تشدید است، نقش و وظیفه هنرمند در شرایط کنونی غزه چیست و چه کاری باید انجام دهد؟
 شغل و کار ما کاریکاتور است و به‌طور‌کلی هنری معترض و افشاگر شناخته می‌شود. باید از این زمینه هنری کمک بگیریم و در چند حوزه می‌توانیم وارد شویم. اولین کار افشا و اعتراض است. متأسفانه در شرایط فعلی تمامی کفر پشت‌سر رژیم‌صهیونیستی کودک‌کش قرار گرفته و به شکل شتاب‌زده‌ای بایدن، مکرون و دولت‌های غربی پیام خودشان را به آنجا می‌رسانند که بگویند ما پشتیبان شما هستیم. به نظر می‌رسد سازمان ملل به‌طورکلی تعطیل است و نقش حاشیه‌ای دارد و درنهایت محکوم می‌کند و نمی‌تواند کار موثری انجام دهد. اخیرا دبیرکل موضعی را در رابطه با نسل‌کشی گرفت، اما سخنگوی اسرائیل گفت ما حاضر به مذاکره با شما نیستیم. به‌جز این، همیشه این بحث مطرح می‌شود که چرا سازمان ملل را به آمریکا برده‌اند؟ در رابطه با سازمان ملل نیز آثار هنری و کاریکاتور زیادی خلق کرده‌ایم. سازمان ملل نیز قطعنامه‌ای علیه این جنایت و نسل‌کشی صادر کرد که هیچ اهمیتی به آن ندادند. هیچ اسمی برای این وضعیت جز قانون جنگل نمی‌توانیم بگذاریم. اگر به تمام این اتفاقات نگاه کنیم، چیزی جز پلشتی و زشتی نمی‌توانیم ببینیم، چون تمام جهان کفر در کنار آنها ایستاده و تنها ۳ ــ ۲ کشور هستند که محکوم می‌کنند یا مخالف اینها هستند. ما در این حوزه کار کرده‌ایم و باید تمام اینها افشا شود. غیر از افشاگری، موضوع اعتراض نیز در رابطه با سازمان ملل مطرح می‌شود که چرا چنین سیستم ناکارآمدی در دنیا وجود دارد که نمی‌تواند حق را بگیرد؟! ما در قالب طرح‌های کاریکاتوری این را افشا می‌کنیم که تمام رسانه‌ها در کنار رژیم‌صهیونیستی می‌ایستند. همچنین به دروغ‌های عجیب اعتراض داریم. به‌عنوان‌مثال بیمارستان را می‌زنند و نیویورک‌تایمز که رسانه خودشان است می‌گوید انفجار از سمت رژیم‌صهیونیستی بوده، ولی قبول نمی‌کنند. بایدن هم می‌گوید که اینها کودک کشتند و نشریات آمریکایی این اتفاق را نفی یا در قبال آن سکوت می‌کنند. اگر هم اعلام می‌شود که اشتباهی شده، آن‌قدر کوتاه است که در بازتاب رسانه‌ای دیده نمی‌شود. 

به نظر می‌رسد با توجه به آثار هنری که در گذشته در راستای مظلومیت فلسطینی‌ها تولید شده، امروز آثاری که بعد از طوفان‌الاقصی شکل گرفتند رویکرد متفاوتی دارند و بیانگر قدرت و اقتدار فلسطینیان هستند. آیا به نظر شما این موضوع ادامه‌دار است؟
بله، یکی از کارهای دیگر در حوزه کاریکاتور این است که دشمن را هجو کنیم. این هجو در کارهایم به گونه‌ای است که یک موش را در تله طوفان‌الاقصی گیر انداخته. همچنین یک سرباز را دارم که با تمام امکانات نظامی شبیه یک موش است که می‌ترسد و ما در این قالب قدرت فلسطینیان را نشان می‌دهیم. به‌هرجهت، شرایط ما عادی نیست و باید کار کنیم. هر آدم منصف و منطقی در این شرایط اگر ناراحت نباشد یا احساس همدردی نداشته باشد، نمی‌توانم او را درک کنم. حتی آن آزاده‌ غیرمسلمان در برزیل این احساس همدردی را دارد و یک اثر هنری را خلق می‌کند. بالاخره ما انسانیم و باید این همدردی در وجود ما شکل بگیرد و اگر کسی کاری نکند، وظیفه ما سنگین‌تر می‌شود و باید بار آنها را هم به دوش بکشیم. 

تکنولوژی چقدر می‌تواند در آثار تجسمی مربوط به حوزه مقاومت و فلسطین تأثیر بگذارد؟
تکنولوژی هم می‌تواند به ما برای خلق تصاویری برای افشای دروغ‌ها و روشن‌شدن حقایق کمک کند و هم گاهی به کمک فتوشاپ تصاویری می‌سازد که اصلا وجود خارجی ندارد. در این شرایط این وظیفه ماست که در قالب‌های مختلف تمام توانمندی خود را به‌کارگیریم. حتی کمپانی دیزنی اعلام می‌کند دومیلیون دلار برای حملات اسرائیل اختصاص می‌دهد. البته به نظرم این مبلغ صوری است و به خلق کارهایی اختصاص می‌دهند که افکارعمومی و مردمی که دور از این اتفاقات هستند را تغییر دهد و مظلوم‌نمایی کنند. بنابراین، اینها جزو مباحثی است که باید روی آنها کار کنیم و خصلت کاریکاتور نیز همین است و آنچه ما در این شرایط به کار می‌بریم طنز سیاه است؛ یعنی خنده بر لب نمی‌آورد بلکه مردم را وادار به تفکر می‌کند. از طرف دیگر، ما کارهایی روحیه‌بخش را انجام می‌دهیم. به‌هرحال، افراد زیادی در دنیا نگران این قضیه و موضوع هستند و ما باید امید داشته باشیم که این اتفاقات به پیروزی ختم می‌شود. درست است که صهیونیست‌ها این اتفاقات را رقم زدند، اما آینده در اختیار مردم حقگوست. یک‌سری مباحث هم وجود دارد که حاشیه درست می‌کند و هیچ ربطی به جنگ ندارد و اتفاق اصلی، یعنی نسل‌کشی را زیر سؤال می‌برد. ما باید شبانه‌روز در این زمینه کار کنیم. مجموعه‌ای را آماده می‌کنیم که ان‌شاءا... تا دو روز دیگر به نمایش درمی‌آید. من واقعا نه روز دارم و نه شب و از این هجمه شبانه‌روزی ناراحتم. تلاشم این است که این احساس را در کارهایم، که ۱۲کار جدید است، نشان دهم. نمایشگاه حاضر نه‌فقط آثار ایرانیان، بلکه آثار هنرمندان خارجی را دربرمی‌گیرد. هنرمندان برزیلی غیرمسلمان به‌قدری در این نمایشگاه حضور مؤثری داشتند که ما باید به‌نوعی قدردان این عزیزان در شرایط سخت باشیم، چون رسانه‌های دنیای کفر اجازه دیده‌شدن‌شان را نمی‌دهند. 

هوش‌مصنوعی که مستقیم برآمده از تکنولوژی امروز است، در زمینه بیان آثار هنری تجسمی حوزه مقاومت چقدر می‌تواند تأثیر بگذارد؟
کسی که با هوش مصنوعی کار می‌کند باید هنرمند باشد، چون این طیف می‌دانند چگونه باید با این تکنولوژی مواجه شوند. همان‌گونه که گفتم، می‌توانیم از تکنولوژی هوش مصنوعی هم به شکل مثبت و هم به شکل منفی استفاده کنیم. در قضیه بمباران بیمارستان دیدیم که با کمک نقاشی و هوش مصنوعی چه آثاری خلق شد و برای کودکان کشته‌شده بال‌هایی کشیدند که بر فراز شهر در حال پرواز بودند. به نظرم هوش مصنوعی تنها یک ابزار است و هیچ‌گاه جای هنرمند کاریکاتوریست که با احساسش اثری را خلق می‌کند، نمی‌گیرد.

مسعود شجاعی‌طباطبایی در طول ۲۰ روز اخیر از آغاز طوفان‌الاقصی، نزدیک به ۱۰ اثر هنری تولید کرده که در آنها ماهیت‌ پوشالی رژیم‌صهیونیستی و چهره جنایتکار آنها را سوژه آثارش قرار داده است. او روز گذشته نیز با توجه به حمله زمینی ارتش رژیم اشغالگر قدس به غزه، کارتونی در اختیار روزنامه جام‌جم قرار داد که سربازان اسرائیلی را در لباس جنگجویانی با انواع و اقسام تجهیزات نشان می‌داد که همچون موشی از نیروی مقاومت فلسطین هراسان هستند. در این اثر به‌خوبی نشان داده شده که ماهیت درونی رژیم اشغالگر قدس چیست.