درمان، زندگی، سلامتی با اسم رمز زیست‌فناوری

زیست‌فناوری به عنوان یکی از علوم بین‌رشته‌ای که به مهندسی موجودات زنده برای بهره‌مندی بهتر بشر از آنها می‌پردازد، از تاثیرگذارترین موضوعات علمی قرن بیست‎و‎یکم است. به منظور توسعه این علم در کشور، همگام با پیشرفت جهانی و براساس مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، ستاد توسعه زیست‌فناوری در بهمن ۱۳۹۰ تأسیس شد. در ادامه کمی بیشتر با اهمیت شکل‎گیری این ستاد و مهم‎ترین اهداف و برنامه‎هایش آشنا می‌شویم. 

 

قبل ازهرچیز بهتر است نگاهی به معنا و مفهوم زیست‌فناوری بیندازیم؛ علمی که اقتصاد، بهداشت، درمان، محیط‌زیست، آموزش، کشاورزی، صنعت، تغذیه و سایر جنبه‌های زندگی بشر را تحت‌تاثیر قرار داده است و اگر کشوری این علم را نادیده بگیرد، عملا در حوزه‎های مختلفی با مشکل روبه‎رو خواهد شد. از روغنی که مصرف می‎کنیم تا پیچیده‎ترین درمان‎های پزشکی که برای بیماری‎های صعب‎العلاج مورد استفاده قرار می‎‎گیرد، در حیطه زیست‎فناوری قرار دارد. این اهمیت تا جایی است که یکی از مهم‎ترین اولویت‎های نقشه جامع علمی کشور، توسعه زیست‎فناوری است. در سال‎های اخیر ستاد توسعه زیست‎فناوری و پزشکی کشور تلاش داشته تا بستر رشد این علم را فراهم کند. گروه تولید، تجاری‌سازی و بازار، گروه پژوهش زیرساخت ‎و فناوری، گروه سرمایه انسانی، آموزش و ترویج از بخش‌های مهم ستاد توسعه زیست‎فناوری است. 

 

هدف اصلی ستاد از رشد و توسعه زیست‎فناوری در کشور این است که آزمایشگاه‎های پیشرفته و زیرساخت‎های لازم صنعتی برای تولید داروهای متنوع و محصولات کشاورزی و غذایی با کیفیت را فراهم کند. از طرفی آموزش و ترویج فناوری‎های جدید مرتبط با علوم زیستی در دانشگاه‎ها و مراکز علمی دانش‎آموزی می‎تواند زمینه علاقه‎مندی جوانان به این حوزه باشد. اجرای درست برنامه‎ها و تحقق همه این اهداف مسلما می‎تواند جایگاه ایران در منطقه را ارتقا دهد و کمک کند تا شرکت‎های دانش‎بنیان فعال در زمینه زیست‎فناوری، قدرت و اعتبار کافی برای صادرات و ارزآوری را پیدا کنند. تلاش این است تا ایران در این زمینه مصرف‎کننده نباشد و صاحب اعتبار، دانش فنی و توان تولید شود. 

 

از آنجا که ستاد توسعه زیست‎فناوری از ستادهای با سابقه و بزرگ معاونت علمی و فناوری است، بخش‎های متنوعی هم برای برنامه‎های کلان خود دارد؛ از مهم‎ترین این برنامه‎ها می‌توان به رصد فناوری‎ها و شناسایی اولویت‌‎های این حوزه اشاره کرد. برای مثال فرض کنید شرکتی دارویی، نیاز به تعاملات بین‎المللی و حضور در همایش‎ها داشته باشد یا برای توسعه بیشتر محصولاتش، حمایت مالی و شتاب‌دهی بخواهد؛ ستاد می‎تواند براساس نیازهایی که شناسایی کرده به شرکت تسهیلات دهد. از سوی دیگر برگزاری رویدادهای کشوری یا منطقه‎ای می‎تواند به گسترش تعاملات جهانی ایران کمک کند و زمینه رفت‌‎و‎آمد و انتقال دانش تخصصی باشد که ستاد زیست‎‌‌فناوری در این زمینه نیز برنامه‌هایی را د دست اقدام دارد.

 

تحریم‎ها در برخی موارد باعث شده انتقال دانش فنی یا ورود برخی تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی خاص به ایران با مشکل مواجه باشد. این موضوع از جمله دغدغه‎های ستاد زیست‌فناوری و پزشکی برای توسعه در برخی از بخش‎هاست. نبود سرمایه‎گذاری و زیرساخت‎های مورد نیاز و بلااستفاده ماندن بسیاری از امکانات ایجادشده، باعث شده ظرفیت علمی و عملیاتی کشور در زمینه زیست‎فناوری به صورت کامل فرصت بروز پیدا نکند. آموزش و تربیت نیروی انسانی هم از معضلاتی است که ستاد با آن روبه‎رو است؛ متاسفانه معدود افراد متخصص هم به دلیل نبود زیرساخت در کشور، جذب سیستم‎های توسعه‌یافته خارج از کشور می‎شوند که باید برای این موضوع هم چاره‎ای اندیشید. زیست‎فناوری بدون ارتباط میان متخصصان رشته های مختلف و ایجاد گروه‌ و کارگروه‌هایی هدفمند مسیر توسعه را به‌درستی طی نخواهد کرد؛ این مسأله‎ای است که باید در کشور ما تقویت شود.