در اواخر ژوئن۲۰۲۱، تصاویر ماهواره‌ای نشان داد چین در حال ساخت ۱۲۰سیلو موشک بالستیک قاره‌پیما (ICBM) در صحرای گبی است. چند هفته بعد از آن اعلام شد ۱۱۰سیلو موشک دیگر در استان سین‌کیانگ در دست ساخت است. همراه با دیگر پیشرفت‌های برنامه‌ریزی‌شده، این سایت‌ها تغییر چشمگیری در رویکرد چین به سلاح‌های هسته‌ای دارد. برای دهه‌ها، چین نیروی هسته‌ای نسبتا کوچکی داشت اما براساس برآوردهای اطلاعاتی کنونی ایالات متحده، این زرادخانه اکنون در مسیر نزدیک به چهار برابر شدن است و تا سال۲۰۳۰، نزدیک به هزار کلاهک را دربر می‌گیرد که این عدد چین را بسیار بالاتر از هر قدرت هسته‌ای دیگری جز روسیه و آمریکا قرار می‌دهد. با توجه به تعهد رئیس‌جمهور، شی جین‌پینگ برای ایجاد ارتش «کلاس جهانی» تا سال۲۰۴۹ و امتناع وی از ورود به مذاکرات کنترل تسلیحات، به نظر نمی‌رسد پکن به همین مقدار بسنده کند.توسعه زرادخانه هسته‌ای چین و نزدیک شدن این کشور به برابری با دو قدرت بزرگ هسته‌ای موجود، یک تغییر الگو به سمت سیستم هسته‌ای سه قطبی ایجاد می‌کند.
افزایش قدرت هسته‌ای چین
در چنین شرایطی مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم گزارش کرده با تشدید تنش‌ها در جهان، چین به‌عنوان یک قدرت جهانی در حال توسعه زرادخانه‌های اتمی خود است.دن اسمیت، مدیر مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم (SIPRI) به خبرگزاری فرانسه گفت: «ما به پایان یک دوره طولانی کاهش تعداد سلاح‌های هسته‌ای در سراسر جهان نزدیک می‌شویم و شاید به این نقطه رسیده باشیم.»
بنا به گفته مدیر مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم، مجموع تعداد کلاهک‌های هسته‌ای ۹ قدرت اتمی جهان یعنی بریتانیا، چین، فرانسه، هند، رژیم‌صهیونیستی، کره شمالی، پاکستان، روسیه و آمریکا از ۱۲هزار و ۷۱۰ کلاهک اتمی در آغاز سال ۲۰۲۲ به ۱۲هزار و ۵۱۲ کلاهک در آغاز سال ۲۰۲۳ کاهش یافت که از این تعداد ۹۵۷۶ کلاهک برای استفاده احتمالی در انبارهای نظامی است که ۸۶ کلاهک بیش از یک‌سال قبل بوده است.سیپری بین ذخایر موجود کشورها برای استفاده و کل موجودی آنها که شامل کلاهک‌های قدیمی‌تر نیز می‌شود و قرار است برچیده شود، تمایز قائل است.
این گزارش می‌افزاید: «ذخایر، کلاهک‌های هسته‌ای قابل استفاده و این تعداد در حال افزایش است.» البته این ذخایر در دهه ۱۹۸۰، بیش از ۷۰ هزار کلاهک اتمی بوده است.این مؤسسه تحقیقاتی سوئدی ادامه داد که عمده این افزایش از سوی چین بود که ذخایر خود را از ۳۵۰ به ۴۱۰ کلاهک افزایش داد. هند، پاکستان و کره‌شمالی نیز ذخایر خود را افزایش دادند و روسیه نیز تاحدی این ذخایر را از ۴۴۷۷ کلاهک به ۴۴۸۹ کلاهک افزایش داد و باقی قدرت‌های هسته‌ای اندازه ذخایر قبلی خود را حفظ کردند.
گزارش‌ها حاکی از آن است که روسیه و آمریکا با یکدیگر تقریبا ۹۰درصد از تمامی ذخایر تسلیحات اتمی جهان را تشکیل می‌دهند.اسمیت در این خصوص توضیح داد: «تصویر بزرگ‌تر این است که بیش از ۳۰ سال زمان برده که تعداد کلاهک‌های هسته‌ای کاهش یابد و هم‌اکنون شاهد هستیم این فرآیند در حال حاضر رو به پایان رسیده است.»
محققان سیپری بر این باورند که تلاش‌های دیپلماتیک برای کنترل تسلیحات اتمی و خلع سلاح پس از جنگ اوکراین با شکست مواجه شده است. به‌عنوان مثال، آمریکا، «گفت‌وگوهای دوجانبه ثبات راهبردی» با روسیه را در پی جنگ اوکراین به حالت تعلیق درآورد.
در ماه فوریه، مسکو اعلام کرد مشارکت در پیمان ۲۰۱۰ اقدامات برای کاهش بیشتر و محدود کردن تسلیحات تهاجمی راهبردی (استارت نو) را به حالت تعلیق درمی‌آورد.با این‌حال، اسمیت می‌گوید افزایش ذخایر کلاهک هسته‌ای با جنگ اوکراین قابل توضیح نیست، زیرا تولید و توسعه کلاهک‌های جدید نیازمند زمان بیشتری است و این‌که بخش عمده‌ای از افزایش ذخایر در بین کشورهایی بوده که به‌طور مستقیم تحت تأثیر این جنگ قرار نگرفته است.
سرمایه‌گذاری چین در بخش نظامی
طبق گفته مؤسسه سیپری، در سال گذشته، با رشد اقتصادی و نفوذ چین، این کشور سرمایه‌گذاری زیادی در تمامی بخش‌های نظامی کرده است.
اسمیت توضیح داد: «آنچه شاهد هستیم این است که چین به‌عنوان یک قدرت جهانی در حال پیشرفت است، این واقعیت زمان ماست.»
این گزارش در حالی منتشر شده که چندی پیش، یک دستیار وزیر دفاع آمریکا با اشاره به توسعه فزاینده توانایی‌های اتمی چین و کره‌شمالی تاکید کرد که واشنگتن برای توسعه زرادخانه اتمی خود در برابر این اقدامات تحت فشار قرار دارد.
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد
