مسیر طلایی توسعه

این توافق با ابتکار روس‌ها شکل گرفت‌ و برای تکمیل توافق قبلی با قزاقستان و ترکمنستان در حوزه ریلی و حمل و نقل بسته شد.

توافقی که میان ترکمنستان، قزاقستان و روسیه در اردیبهشت سال جاری به انجام رسید، در آن ذکر شد استفاده از شاخه شرقی کریدور شمال-جنوب بیشتر مورد توجه باشد و جذب سرمایه بیشتری برای تکمیل زیرساخت‌های مورد نیاز شاخه شرقی کریدور انجام شود.

قرار است راه‌آهن از گرگان به مرز اینچه‌ برون کشیده شود، از ترکمنستان عبور کند، از کنار دریای خزر وارد خاک قزاقستان و سپس به روسیه وصل شود. بر این اساس هر کشور هزینه ساخت راه‌آهن در حیطه مرزهای خود را متقبل می‌شود.

روسیه تمایل دارد صادرات کالاهای خود را از مسیر آکتائو، ترکمنستان و قزاقستان به سمت ایران و سپس ترکیه و از آنجا وارد اروپا کند. این موقعیتی بسیار عالی برای ایران است که باید به نحو احسن از آن استفاده کرد تا در بلندمدت شاهد اتفاقات طلایی در حوزه صادرات باشیم.

خط آهن اینچه‌برون در ضلع شرقی کریدور شمال- جنوب قرار گرفته که روسیه را از مسیر ایران به آب‌های بین‌المللی وصل و در مرحله بعد دسترسی کشورهای مستقل مشترک‌المنافع را به آب‌های آزاد فراهم می‌کند.

این مسیر ترانزیتی که مرز اینچه‌برون و سرخس در داخل کشورمان را درگیر می‌کند، فرصتی به وجود می‌آورد تا بتوان تنوع بیشتری برای رساندن کالاهای‌مان از بنادر جنوبی به کشورهای روسیه و حوزه اوراسیا داشت. با گسترش خط آهن اینچه‌برون امکان حمل و صادرات کالا به مناطق مرکزی و شرقی روسیه فراهم می‌شود. در این مناطق به دلیل سرمای شدید روسیه ظرفیت ایده‌آلی برای صادرات محصولات غذایی و کشاورزی نظیر صیفی‌جات و انواع میوه فراهم شده که حتی ترکیه نیز نتوانسته است بازار آنجا را تصاحب کند. علاوه بر این، به دلیل نزدیک‌بودن بندر چابهار به هند، عبور کالا از کشورهای مستقل مشترک‌المنافع برای ترانزیت از هند به روسیه و برعکس از لحاظ اقتصادی شرایط جذابی را برای ایران فراهم کرده است.

تغییر مسیر برای توسعه اقتصاد

به جای استفاده از تنها مسیری که در حال حاضر روی آن بسیار تأکید می‌شود (مسیر رشت- آستارا) همچنان تکمیل نشده است و نیز مسیر کاسپین باید مسیر سومی داشت که این مسیر اینچه‌برون خواهد بود؛ مسیری که به ترکمنستان وصل می‌شود و از آن می‌توانیم به سایر کشورهای آسیای میانه و روسیه وصل شویم. توافقی که میان ایران، روسیه، قزاقستان و ترکمنستان شکل گرفته، توافقی در امتداد نگرش روس‌هاست که بتوانند به این وسیله کالاهای مورد نیازشان را در حوزه ترانزیت و حمل و نقل تأمین کنند و این فرصت مناسبی برای کشورمان به وجود آورده است. باید نگرشی خلاقانه به این موضوع داشت و نباید صرفا دنباله‌رو ابتکارات کشورهای دیگر در حوزه ترانزیت کالا و انرژی بود. مزیت کریدوری ایران، همسایگی با ۱۵ کشور و بازار ۶۰۰ میلیون نفری است. این ۱۵ کشور ظرفیت خوبی هستند که باید با نگاه واقع‌بینانه به آن نگریست و فرصت‌های آن را مغتنم شمرد.

ابتکار کریدوری

باید ابتکار کریدوری خود را به جهان عرضه کنیم، همان گونه که ترکیه مدل کریدور خود را عرضه کرد و کشورهای عربی نیز تلاش می‌کنند از مسیر دریای هند، جغرافیای عربی را به دریای مدیترانه متصل کنند و سرمایه‌گذاری‌های سنگینی را در این حوزه انجام داده‌اند. حتی کشور عراق کانال خشک را در دستور کار قرار داده است.بسیاری از کشورهای منطقه ظرفیت‌های جغرافیایی ایران را در حوزه راهسازی و انرژی نمی‌شناسند. کشورهای اتحادیه آ.سه.آن در جنوب شرق آسیا آینده روشنی در ۱۰ سال آینده پیش رو دارند. در این اتحادیه چهار قدرت برتر اقتصادی دنیا عضو هستند. در شرق آسیا قدرت‌هایی مانند هند و چین نیازمند ارتباط با مناطقی مانند آسیای میانه هستند که با توافق چهارجانبه می‌توان از مسیر اینچه‌برون کالاهای خود را به این کشورها صادر کرد.

با تحولات حال حاضر جهان، تقویت بلوک شرق و توسعه همکاری‌های آسیایی ازجمله پیمان شانگهای، کشورها سعی دارند ابتکارات مختلفی را از قابلیت‌های خود عرضه کنند تا نقش‌آفرینی آینده آنها مؤثرتر باشد. جمهوری اسلامی ایران نیز باید قبل از این که وارد حوزه سخت‌افزاری ترانزیتی شود، در حوزه ترانزیت کالا و نقل و انتقالات انرژی باید ایجاد روایت کند. این پیمان چهارجانبه بسیار مهم و احتمالا در راستای راهبرد روسیه برای فعال‌کردن شاخه شرقی کریدور شمال-جنوب است.

ایران نیز باید برنامه‌ریزی مناسبی برای آن داشته باشد و برای تقویت مسیری ریلی که به اینچه‌برون متصل می‌شود، با ظرفیت جدید تلاش کند. در حوزه حمل و نقل کالا باید راهبردهای خود را به راهبرد کشورهای پیرامونی نزدیک کنیم. سیگنال‌هایی که دریافت می‌کنیم، حاکی از آن است که روسیه تلاش می‌کند شاخه شرقی کریدور شمال-جنوب را از منظر سرمایه‌گذاری با ارزش‌تر کند و باید با تحلیل این سیگنال‌ها سرمایه‌گذاری خود را در شاخه شرقی کریدور شمال-جنوب افزایش دهیم.

باید مسیرهای کریدوری را متنوع کنیم، زیرساخت‌ها را ارتقا دهیم و مهم‌تر از همه، از امکاناتی که کشور ایران می‌تواند برای تضمین امنیت تجارت بین‌الملل و ترانزیت کالا میان کشورهای منطقه آسیا فراهم کند روایت صحیح داشته باشیم. قاعدتا می‌توان این نوید را داد دهه آتی دربردارنده خیزش شرق و آسیا خواهد بود.