کلاس ریاضی با چاشنی غزلی از امام راحل

مادربزرگم یک کُمُدِ چوبیِ قَهوه ای رنگ داشت که هر وقت دَرِ آن را باز می کرد تا برای منو بقیه نَوه ها نخودچی کِشمِش بیاورد، عَکسِ مَردی پُشتِ در کُمُد توجه من را به خود جلب می کرد! در فضایِ سرسبزی، مَرد محاسِنِ سفیدِ بلندی دارد، پارچه ای مشکی دورِ سرش پیچیده، دو سه تا لباس بلند به رنگ های قهوه ای، طوسی و سفید پوشیده، به دو تا پُشتیِ سفید و مشکیِ گُل گُلی تکیه داده است. چهره اش مهربان بود و کَمی اَخم داشت!

یکبار وقتی دَرِ کُمُد مادربزرگ باز شد تا یک مُشت نخودچی و کِشمِش به من بدهد، زُل زدم به عکس و پرسیدم:" مادربزرگ این مرد کیست؟" مادربزرگ نگاهی به عکس کرد، عکس را از پُشتِ در کُمُد کَند، رویِ چَشمانش گذاشت، بوسَش کرد و گفت:" این امام خمینیِ" با تعجب پرسیدم:" امام خمینی؟" مادر بزرگ گفت:" بله امام خمینی" دوباره عکس را رویِ چشمانش گذاشت، بوسید و همانطوری که سَرِ جایَش می چسباند به زبانِ آذری گفت:" جَدّوآ قوربان آقا، قُربان جَدَّت بروم آقا".

علاقه و ارادت مادربزرگم به امام خمینی(ره) و چَسباندنِ عَکسَش پُشت در کُمُد چوبی اش باعث شد در ذهنم علامتِ سوالی جلوی این جمله به وجود بیاید:" امام خمینی کیست؟"

وقتی از مادربزرگ پرسیدم، فقط گفت:" امام خمینی، امامِ ماست."

آن روزها من دختری هشت نُه ساله بودم که حتی نمی دانست پارچه مشکی ای که امام دورِ سَرش بسته، عَمامه است، لباس بلند قهوه ای رنگ عَبا نام دارد، به لباس بلند طوسی رنگ قبا می گویند و آن پیرهن سفیدی که یقه کیپ دارد، یقه کیپ نمی گویند، دیپلمات است.

بعدها فهمیدم عکسی که اول کتاب های درسی ما است عکسِ مَردِ پُشتِ دَرِ کُمُد مادربزرگ می باشد، بااین تفاوت که زیر عکس کتاب های ما نوشته شده بود:" امیدِ من به شما دبستانی هاست"

خرداد بود؛ فصل امتحانات و کلاسِ فوق العاده ریاضی. معلم قبل از شروعِ کلاسَش، شعری خواند:" سال‌ها می گذرد حادثه ها می آید، انتظارِ فَرَج از نیمه خرداد کِشَم".

من و بچه ها منتظر بودیم معلم از سینوس و کوسینوس و هندسه و حل مسئله بگوید نه اینکه شعر بخواند! البته برایِ مَنِ دوستدارِ ادبیات خیلی هم عالی بود، اصلا انگار معلم این شعر را خواند تا از درسِ ریاضی فرار کنم و بپرسم شعر از کیست و معلم بگوید امام خمینی‌. دلم بخواهد  از  این امام بیشتر بدانم و بگویم:" امکانش هست شعرتون کمی بیشتر توضیح بدید؟ یعنی هم شعرتون توضیح بدید، هم در مورد شاعرش بگید."

معلم از پنجره کلاس نگاهی به بیرون کرد، بعد به سمت من آمد و گفت:" شاید این مصرع شعر به دو تا حادثه بزرگِ زندگیِ امام خمینی اشاره داشته باشه، قیام ۱۵ خرداد و مردم مسلمان ایران برای سرنگونی رژیم پهلوی و زمانِ رحلت امام در چهارده خرداد."

بلند گفتم:" رحلت؟ یعنی درگذشتن؟ مگه امام رحلت کرده؟ پس این شخصی که الآن هست کیه؟ همونکه تو حسینیه ای که به اسمِ خودش هست همه می‌رن می بیننش؟"

چندتایی از بچه ها خندیدند، معلم هم خندید:" یعنی تو فرق امام خمینی و امام خامنه ای رو نمی دونی؟ امام خمینی خرداد سال ۱۳۶۸ از دنیا رفتن و امام خامنه ای جانشین ایشون شدن. شاید حق داری نتونی تشخیص بدی، قیافه هاشون شبیه همه، کارهاشون هم شبیه همه، الآن امام خامنه ای از یاران امام خمینی(ره)، رهبر جامعه ما هستن."

آهی کشیدم:"عَکسِ امام پُشتِ درِ کُمد مادربزرگم بود و همیشه مادربزرگم عکسِ امام رو چِشماش می ذاشت. از همونجا با امام آشنا شدم. همیشه دلم می خواست در موردشون بیشتر بدونم، اما کسی نبود که بگه، زمانی ام که امام خامنه ای رو تو تلویزیون می دیدم فکر می کردم امام خمینیِ. اما الآن متوجه شدم امام خمینی از دنیا رفته، امام خامنه ای جانشینشون هستن و رهبر ما."

معلم بعد از شنیدنِ حرف هایم ادامه داد:" امام خمینی(ره) بعد از سخنرانیش در بعدازظهر عاشورا ۱۳ خرداد ۱۳۴۲ در مدرسه علمیه فیضیه قم بر علیه محمد رضا پهلوی و تشبیه کردنِ حکومت پهلوی به حکومتِ یزید، دستگیر شد و از قم آوردنش تهران. صبح روز ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ مردم قم و خیلی از شهرها متوجه دستگیری امام شدن و اعتراض کردن. دانشجویان دانشگاه تهران کلاس درس تعطیل کردن، بازاری ها بازار بستن و اعتراض کردن. این تظاهرات و اعتراض ها تا دو روز بعد ادامه داشت و تعداد زیادی از مردم مجروح شده و به شهادت رسیدن، به خاطر همین امام خمینی روز ۱۵ خرداد رو عزای عمومی اعلام کرد، مثلِ روزِ عاشورا حساب کرد و اسم این روز رو روزِ تولد جدید اسلام و مسلمانان گذاشت و در مصرعِ آخرش غزلش که خوندم به این واقعه اشاره کرده، البته امام خمینی روحِ بلندی داشت، عارف و از اولیای الهی بود و قطعا از زمانِ رفتنش از این دنیا خبر داشته که در این مصرح شعر خبر از رحلتش می ده."

حالا مادربزرگ پیشِ خدا رفته و دخترِ نُه ساله آن روزها بزرگ شده و می داند شخصیتِ امام خمینی(ره) ابعاد مختلف و گوناگونی دارد. نه تنها امام در مراحل علمی پیشتاز بوده، بلکه در مراحل اجتماعی و سیاسی یک فرد آگاه از وضع زمان بوده است. مقام عرفانی و فلسفی، فقاهت و اجتهاد، آگاهی از سیاست های جهانی، اخلاق آموزنده و سازنده، مناجات های نیمه شب و ذوق ادبی و آشنایی اش با لطایف کلام از ابعاد شخصیتی امام راحل می باشند.

اشعار مسمط بهاریه:" مُصطفي‌سيرت، علي‌فر، فاطمه عصمت، حسن‌خو، هم حُسين قدرت، علي‌ زهد و مُحمّد عِلم مَهْرو، شاهِ جعفر فيضُ و کاظِم حلم و، هشتم قبله‌گيسو، هم تقي‌ تقوا، نقي‌‌ بخشايش و هم عسکري‌ مو، مهدي‌‌ قائم که در وي‌ جمع، اوصاف شهان شد" که امام که در دوران طلبگي و جواني در شهر مقدس قم در مدح امام زمان(عج) سروده و زینت بخش محافل ادبی و ولایی حوزه علمیه قم در دوران مرحوم آیت الله حائری(قدس سره) بوده، نشان می دهد این امام از قریحه شعری خاصی برخوردار بوده است.

امام راحل نویسنده ای توانا بود. دیوانِ ضخیمی به اندازه دیوانِ حافظ داشت که متاسفانه از خانه ایشان به سرقت رفت و تاکنون اثری از آن به دست نیامده است. ولی در عین حال ارداتـمندان او بـرخی از بـهاریه های وی را نقل کرده و قسمتی از آن ها به وسیله فرزند عزیزش مرحوم حجت الاسلام سید احمد خمینی (قـدس السـره) گردآوری گردیده است.

شرح دعای سحر، چهل حدیث، کشف الاسرار، آداب الصلوه، اسرار الصلوه، تحریر الوسیله و رساله ای در ولایت فقیه تنها گوشه ای از کتاب هایی هستند که امام خمینی(ره) نوشته اند.

خانم لیلی بروجردی نوه دختری حضرت امام در مورد اهمیت دادن امام خمینی به نویسندگی و اهل قلم بودن خاطره ای نقل می کنند با این مضمون:" وقتی من درسَم تمام شد، امام مرا صدا کرد و گفت حالا که درسَت تمام شده وقت‏‎ ‎‏آن است که به مردم خدمت کنی، وقت آن است که قلم برداری و بنویسی، شعر‏‎ ‎‏بنویسی، قصه و مقاله بنویسی. بعد امام گفتند: مرا می بینی، من ۴۰ سال پیش‏‎ ‎‏درباره ولایت فقیه کتاب نوشتم. همان که الآن در بحث ها بر سرش دعواست! (آن‏‎ ‎‏موقع بود که چند سال پیش همه جا بحث ولایت فقیه مطرح بود) من وقتی از‏‎ ‎‏امام شنیدم که آن زمانها ایشان کتاب نوشته اند با تعجب و به شوخی گفتم: وای،‏‎ ‎‏آقا شما چقدر شیک بوده اید که سالها پیش کتاب نوشته اید!‏"

آثار مکتوب امام از زوایای مختلف از جمله زیبایی های لفظی، مضمون آفرینی و نثر جوان  مورد توجه است.

بی آنکه امام بخواهد با تکلف و تصنع به صناعات لفظی و عبارت پردازی های ادیبانه بپردازد، صناعات ادبی در پیام او دیده می شود. کنایه، استعاره، تشبیه، جناس و سجع در نوشته های امام کم نیست.

نوع کاربرد واژه ها و تعبیرات توسط امام گاهی به گونه ای بود که مفهوم جدید می ساخت.

گرچه امام همچون دیگر علما و روحانیون در محیط حوزه های علمیه با فرهنگ خاص حاکم بر حوزه درس خوانده و رشد یافته بود، اما با درک روح زمان و فرهنگ عصر، دیدی نو، سبکی زنده، نثری زیبا و روان  و جوان داشت. چه در کشف الاسرار که از نوشته های دوران جوانی اوست، چه در اعلامیه های دوران نهضت و چه در پیام های دو سه سال آخر عمر پر بارش.

من ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ ندیده ام، اما شنیده ام که " سربازان من اکنون در گهواره ها خفته اند"

من ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ ندیده ام، اما شنیده ام که " انقلاب ما انفجار نور بود"

من ۵ اردیبهشت ۱۳۵۹ ندیده ام، اما شنیده ام که" این شِن ها لشکر خدا بود"

من ۳ خرداد ۱۳۶۱ ندیده ام، اما شنیده ام که" خرمشهر را خدا آزاد کرد"

من چَشم که باز کرده ام امام را ندیده ام. من جنگ ندیده ام. صدای آژیر خطر نشنیده ام. به پناهگاه نرفته ام. سن و سالم از سابقه مبارزاتی خیلی ها کمتر است. من چشم که باز کرده ام به جایِ امام خمینی و جماران، امام خامنه ای و حسینیه امام خمینی(ره) دیده ام و  حاج قاسمی که در وصیت نامه اش آورده است:" خداوندا! تو را شکرگزارم که پس از عبد صالحت خمینی عزیز، مرا در مسیر عبد صالح دیگری که مظلومیتش اعظم است بر صالحیتش، مردی که حکیم امروز اسلام و تشیّع و ایران و جهان سیاسی اسلام است، خامنه‌ای عزیز که جانم فدای جان او باد قرار دادی."