علمدار هنر انقلاب

سلحشور ابتدای انقلاب بیشتر در قامت بازیگر حضور داشت اما بعد، سکان کارگردانی و تهیه سریال را در دست گرفت. در پرونده بازیگری او فیلم‌هایی مثل پرواز در شب هم دیده می‌شود که در کنار هنرمندانی مثل جعفر دهقان به نقش‌آفرینی پرداخت. اما عمده فعالیت سلحشور در حوزه کارگردانی و تهیه فیلم بود. کما این که دوازدهمین جشن حافظ در سال۱۳۹۰ هم سلحشور را برای تهیه مجموعه یوسف پیامبر نامزد تندیس حافظ کرد. البته او در دوازدهمین جشنواره فیلم فجر هم برای فیلم ایوب پیامبر دیپلم افتخار بهترین کارگردانی را از آن خود کرده بود. سلحشور اما دستی هم بر آتش جبهه‌های دفاع مقدس داشت و به همین خاطر هم باید او را مردی متعهد و کارگردانی انقلابی دانست. او در آیین اختتامیه تجلی اراده ملی هم تقدیر شد که جایزه خود را به حوزه علمیه قم تقدیم کرده و گفته بود: «یوسف پیش از آن که خروجی و حاصل سینما باشد، حاصل زحمات علمای دین و خروجی تفاسیر علمای اسلام عزیز است…آنچه در فیلم حضرت یوسف(ع) دیدید حاصل آموخته‌های من از محضر بزرگان دین است و لذا بیش از آن که لایق این هدیه بدانم، آن را به حوزه علمیه قم تقدیم می‌کنم.» به بهانه سالگرد درگذشت این هنرمند فقید، با برخی از همکاران و بازیگرانی که یاد و خاطره‌ای از او دارند، گفت‌وگو کردیم.

رضا توکلی که با بازی در سریال مردان آنجلس تجربه همکاری با زنده‌یاد

فرج‌ا... سلحشور را داشت در توصیف ویژگی‌های شخصیتی و کاری این هنرمند به «جام‌جم» می‌گوید: شادروان سلحشور هنرمند بزرگی بود و در عرصه هنر خط‌شکن بود و باعث شد تا کارهای ماندگاری از او باقی بماند. اگر نگاهی به کارنامه آثار تاریخی این هنرمند داشته باشیم، متوجه خواهیم شد که بعد از گذشت این همه سال هنوز هم مردم از تماشای کارهای او لذت می‌برند و برایشان دلنشین است. این موضوع نشان می‌دهد که این هنرمند چند قدم همیشه از مخاطبانش جلوتر بود و همین باعث شد تا کارهایش بعد از درگذشتش همچنان پربیننده باشد.

وی با اشاره به مجموعه تاریخی یوسف پیامبر ادامه می‌دهد: ما کمتر تجربه‌ای همچون سریال یوسف پیامبر داشتیم. یک کار قوی و شسته رفته همراه با بازی‌های درخشان. شادروان سلحشور فیلمنامه سریال حضرت موسی هم نوشته بود و قرار بود بعد از سریال یوسف پیامبر روی این سریال کار کند. او علاقه‌مند بود در سال‌های پایانی عمرش هم باز یک اثر تاریخی ماندگار از خودش به‌جا بگذارد که متاسفانه این هنرمند متعهد و دینی را از دست دادیم. او هنرمندی بود که نگاه ویژه‌ای داشت و شاید دستی یا روحی یا چیزی در این نگاه بود که منجر به اتفاقاتی ماندگار می‌شد. مردان‌آنجلس، یوسف پیامبر و ایوب پیامبر قصه‌هایی بود که نه تنها در ایران، بلکه در کشورهای دیگری نمایش داده شدند.

این هنرمند بیان می‌کند: به نظرتان چه اتفاقی می‌افتد که یک اثر به نام مردان آنجلس ۲۵ سال پیش ساخته می‌شود اما همچنان قصه این سریال برای مخاطبان تاثیرگذار و دیدنی است. شاید این اثر ضعف‌های تکنیکی نسبت به تکنولوژی روز داشته باشد اما آنچه اهمیت دارد این است که سریال تاثیرگذاری است و مردم همچنان از تماشای این سریال لذت می‌برند. از جایی شنیده‌ام که فرج‌ا... سلحشور با یک نفر عهد و پیمان می‌بست؛ یعنی شب تا صبح که می‌نشست و می‌نوشت شاید لحظه‌های ناب عبادتی را خلق می‌کرد. واقعا هنرمندی بود که دل بزرگی داشت.

توکلی با اشاره به این که زنده‌یاد سلحشور خیلی علاقه‌مند بود خودش سریال حضرت موسی را بسازد، عنوان می‌کند: شادروان حتی به شخصیت‌های قصه سریال موسی هم فکر می‌کرد، ولی از دنیا رفت. البته بیشترین خاطرات من از او در سریال مردان آنجلس است و بچه‌هایی که با یکدیگر همدل شده بودند تا به لحاظ تخصصی خیلی خوب کنار هم همکاری ‌کنند. من در این سریال نقش چوپان را بازی کرده بودم و هنوز هم این شخصیت در ذهن مردم باقی مانده است. به نظرم یکی از دلایلی که باعث شد تا آثار سلحشور ماندگار بماند این بود که او خالصانه حرف می‌زد. در مجموع خیلی ارزشمند است که یک کارگردان موفق شود و آثاری بسازد که شخصیت‌هایش در یادها بماند.

سلحشور فرقی بین هنرمند و هنرور نمی‌گذاشت

مهوش صبرکن از بازیگران پیشکسوتی است که تا امروز در آثار متفاوت تلویزیونی بازی کرده است. او و همسرش محمود پاک‌نیت تجربه همکاری با زنده‌یاد سلحشور را داشتند و در سریال یوسف پیامبر ایفاگر نقش‌های مختلف بودند. وی درباره این تجربه این طور بیان می‌کند: سریال یوسف پیامبر اولین تجربه کاری من با ایشان بود و بسیار لذت‌بخش بود، حتی با وجود شرایط خیلی سختی که در زمستان و تابستان هنگام ضبط سریال داشتیم، ولی درستکاری، رفتار و ادب ایشان را هرگز فراموش نمی‌کنیم. بدون اغراق می‌گویم که کمتر کارگردانی دیدم که کار و پروژه‌ای به این دشواری داشته باشد، ولی حتی یک روز هم اخم یا بداخلاقی نمی‌کرد. ضمن این که روزهایی که سیاهی لشکر داشتیم، حتما به گروه تدارکات می‌گفت باید بهترین غذا را برای آنها درست کنند نه این که مثل بعضی از پروژه‌ها غذای سیاهی لشکر لوبیا پلو یا عدس پلو با سویا باشد و غذای هنرمندان جوجه کباب.

وی ادامه می‌دهد: حتی به عوامل می‌گفت که اول غذای سیاهی لشکر داده شود و بعد عوامل اصلی غذا بخورند. سر کار آقای سلحشور سیاهی لشکرها با خانواده‌هایشان می‌آمدند و از مصرف لیوان یک بار مصرف گرفته تا کارتن‌های تی‌تاب و میان وعده، همه با هنرمندان یکسان بود و رسیدگی به هنرمند و سیاهی لشکر تفاوت نداشت. واقعا این روحیه شادروان سلحشور بسیار ستودنی بود. اگر کسی در گروه فرد ضعیفی بود و از لحاظ مالی مشکل داشت از جیب خودش به او وام می‌داد و برخی مواقع اصلا این وام‌ها ‌را پس نمی‌گرفت. در مجموع رفتارها و چیزهای عجیب و غریبی از ایشان می‌دیدم که هرگز در کسی ندیدم.

این هنرمند اشاره می‌کند: از لحاظ حقوق سر وقت حسابدار با کیف سامسونت پول سر پروژه می‌آمد و سر پروژه تراول پول می‌داد و می‌گفت شاید بچه‌ها سختشان باشد به بانک بروند و یک روز حقوق کسی عقب نیفتاد. خدا رحمتشان کند. صبوری و ادب‌شان در پروژه‌ای به این بزرگی خیلی عجیب بود. همه عوامل به جز چند هنرمند همچون من، آقای پاک‌نیت، رحیم نوروزی، الهام حمیدی و پروانه معصومی بقیه همگی بچه‌های تئاتر بودند که تجربه زیادی نداشتند و خیلی‌هایشان اصلا جلوی دوربین نرفته بودند ولی آخر دیدیم که کار چطور در آمد. چندی پیش جایی بودم و خانم جوانی بود که دو بچه داشت و می‌گفت باید سالی یک بار سریال یوسف پیامبر را ببینم. اینها نتیجه و اثر صداقت و انسانیتی است که به خرج می‌داد. گمان نمی‌کنم هیچ کدام از عوامل از آبدارچی گرفته تا فیلمبردار، دستیار صدابردار و بازیگران خاطره بدی از ایشان داشته باشد. دستمزدهایمان در مقابل سریال الف ویژه دیگری که همزمان کار می‌شد خیلی کم بود اما همه معتقد بودند پولی که آقای سلحشور بابت سریال یوسف پیامبر به ما می‌دهد برکت دارد. واقعا آدم درستی بود. نیتش همیشه پاک و قلبی صاف داشت. واقعا چنین چیزی در هیچ پروژه‌ای ندیدم و همسرم هم ندیده است. نشد که در این همه مدت به کسی ترش‌رویی یا بی‌ادبی کند و یا سر کسی داد بزند. نمی‌دانم این مرد که بود؟! خیلی مودب بود.

کارنامه کاری مرحوم سلحشور

از مهم‌ترین کارهای سلحشور مردان آنجلس و یوسف پیامبر بود. مجموعه تلویزیونی یوسف پیامبر بر پایه داستان زندگی حضرت یوسف و مطابق با روایت قرآن بود که سلحشور آن را نویسندگی و کارگردانی کرده بود. اولین قسمت این مجموعه در سال ۱۳۸۷ روی آنتن رفت و بازیگرانی مثل مصطفی زمانی و محمود پاک‌نیت به نقش‌آفرینی پرداخته بودند. از دیگر بازیگران این مجموعه می‌توان به جعفر دهقان، عباس امیری‌مقدم، جهانبخش سلطانی، رحیم نوروزی، مهوش صبرکن و پروانه معصومی اشاره کرد. مجموعه دیگری که سلحشور آن را کارگردانی کرد، مردان آنجلس بود که در سال ۱۳۷۶ تولید و روانه پخش شد. این مجموعه روایتگر داستان تاریخی اصحاب کهف بود. از دیگر بازیگرانی که در این مجموعه نقش‌آفرینی می‌کردند، می‌توان به جعفر دهقان، جهانبخش سلطانی و حسین یاری اشاره کرد. قصه این مجموعه از جایی آغاز می‌شود که فرماندار فیلادلفیا یکی از ایالات روم به شدت علیه مسیحیت بودند و پیروان مسیح را شکنجه می‌کردند. وزرای دیوکلتیان که از اشرافیان روم بودند نیز خدای یکتا را پرستش می‌کردند. امپراتور می‌خواهد به فیلادلفیا بیاید و از آن بازدید کند. قصه رفتن اصحاب کهف به غار هم در ادامه همین ماجرا بود. اما اگر بخواهیم نگاهی به پرونده بازیگری او کنیم، اسم فیلم‌ها و سریال‌هایی مثل دنیای وارونه، ایوب پیامبر، انسان و اسلحه، پرواز در شب، گورکن و توبه نصوح دیده می‌شود.

روزنامه جام جم