ناسا بالاخره ردپای آب را در مریخ پیدا کرد

بیش‌از یک دهه از ورود مریخ‌نورد کنجکاوی ناسا به‌سیاره سرخ و فعالیت آن در گودال گیل می‌گذرد. دلیل انتخاب این گودال برای فرود کاوشگر وجود رسوباتی در آن است که بر اثر وجود آب زیاد شکل گرفته است؛ آنچه به کنجکاوی اجازه می‌دهد تا شواهدی از وجود نخستین ذرات اساسی در حیات میکروبی را بیابد.

مأموریت این کاوشگر یافتن آثار حیات و ردپای آب در مریخ به وسیله آنالیز شیمیایی مواد موجود در خاک و سنگ‌های مریخ است. کنجکاوی یک سرباز کارکشته در مریخ محسوب می‌شود که تاکنون ده‌ها نمونه خاک‌برداری شده را جمع‌آوری کرده است، اما مریخ هنوز هم شگفتی‌هایی بسیاری دارد که انتظار او را می‌کشند؛ مانند بستر دریاچه‌ای باستانی در مکانی غیرمنتظره.

رد پای آب در مریخ؛ سنگ‌هایی با خطوط برجسته و پیوسته

اکنون این کاوشگر منظره‌ای از سنگ‌های خیره‌کننده را ثبت کرده است که واضح‌ترین نشانه مبنی‌بر وجود آب در گذشته سیاره سرخ محسوب می‌شود. براساس بیانیه ناسا، امواج یک دریاچه کم عمق میلیارد‌ها سال پیش رسوب را به‌هم زدند. آن رسوب در نهایت به سنگ‌هایی با بافت‌های موج‌دار تبدیل شد.

تخمین‌زده می‌شود زمان شکل‌گیری این سنگ‌ها حدود ۳ میلیارد سال پیش بوده است و از طریق انباشته شدن رسوبات، به شکل سنگ‌های لایه لایه در آمده‌اند. این سنگ‌ها در منطقه‌ای از مریخ به نام Old Soaker در پایین کوه Mount Sharp کشف شده‌اند.

در سال ۲۰۱۶ نیز این مریخ‌نورد رگه‌هایی را کشف کرد که دربردارنده مواد معدنی بود و به‌نوعی ردپای آب در مریخ را تأیید می‌کرد. اما این کشف جدید واضح‌ترین شاهد تأیید کننده از جریان مایع حیات در سیاره سرخ محسوب می‌شود.

اشوین واساوادا، دانشمند پروژه کنجکاوی گفت: «این قابل تأیید‌ترین مدرک از وجود آب و امواجی است که ما در کل ماموریت ثبت کرده‌ایم. با کاوشگر کنجکاوی ما از هزاران فوت ذخایر دریاچه بالا رفتیم و هرگز چنین شواهدی را ندیدیم. اما اکنون آن را در مکانی یافتیم که انتظار داشتیم خشک باشد. اگر این مکان روی زمین بود، احتمالاً آن را به یک پارک ملی تبدیل می‌کردیم.»

چشم‌انداز فوق‌العاده دهانه گیل که توسط کنجکاوی ثبت شده است، بخشی از سخت‌افزار مریخ‌نورد در رخنمون‌های صخره‌های مواج روی مریخ را نشان می‌دهد. این پانورامای ۳۶۰ درجه‌ای، نمای کنجکاوی از دره مارکر بند را در اواخر سال ۲۰۲۲ به‌نمایش می‌گذارد.

کوه مانند یک خط زمانی عمل می‌کند؛ لایه‌های قدیمی‌تر در پایین و لایه‌های جوان‌تر در بالا قرار دارند. صخره‌های موج‌دار در منطقه‌ای هستند که به‌عنوان نوار نشانگر توصیف می‌شود و در آن لایه مشخصی از سنگ تیره وجود دارد.

کنجکاوی در تلاش بوده تا سنگ‌های جذاب این منطقه را حفاری کند و به‌اطلاعات دقیق‌تری دست یابد، اما سنگ‌ها فوق‌العاده سخت هستند و تاکنون تلاش‌های این مریخ‌نورد را بی‌نتیجه گذاشته‌اند. تیم پروژه کنجکاوی هنوز امیدوار هستند که کاوشگر سنگ نرم‌تری برای حفاری پیدا کند.

شگفتی‌های ثبت شده توسط کاوشگر کنجکاوی به همینجا ختم نمی‌شود!

سنگ‌هایی که خطوطی برجسته و پیوسته دارند تنها مواردی نیستند توجه دانشمندان را به خود جلب کرده‌اند. کنجکاوی همچنین برخی‌از سنگ‌ها را با لایه‌های منظم روی آن‌ها مشاهده کرده است.

نحوه شکل‌گیری این لایه‌های سنگی هنوز در دست بررسی است، اما این احتمال وجود دارد که تشکیل آن‌ها به طوفان‌های گرد و غبار باستانی مرتبط باشد.

واساوادا می‌گوید: «وجود سنگ‌های موج‌دار، جریان‌های آوار و لایه‌های موزون همگی شواهدی هستند که قصد دارند به‌ما بگویند داستان تبدیل مریخ به‌این گوی قرمز و یخی ساده نبوده و آب و هوای باستانی مریخ پیچیدگی فوق‌العاده‌ای مانند آب و هوای زمین داشته است.»

مریخ‌نورد پشتکار یا استقامت (Perseverance) خواهر دوقولوی کاوشگر کنجکاوی محسوب می‌شود و با هدف مطالعه بقایای یک دریاچه باستانی در دهانه Jezero به‌مریخ فرستاده شده است.

ناسا امیدوار است که استقامت نیز همانند کنجکاوی مفید واقع شده و نمونه‌های ارزشمندی را به زمین ارسال کند. اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، احتمالا در سال ۲۰۳۰ می‌توانیم نمونه‌های واقعی سنگ از Jezero را برای مطالعه روی زمین داشته باشیم.

در نهایت، با تلاش‌های این دو کاوشگر ممکن است شواهد واضح‌تری از ردپای آب در مریخ و وجود حیات بالقوه در سیاره سرخ دریافت کنیم.

مسیر کنونی کنجکاوی به‌سمت مجموعه‌ای خوش منظره از تپه‌ها و صخره‌هاست که ممکن است شواهد ارزشمندی را در خود پنهان کرده باشند.