هیاهوی بسیار برای هیچ

تبلیغات رسانه‌ای روی این نکته تاکید می‌کرد که فیلم‌هایی چون «تاپ‌گان: ماوریک»، «بلک‌پنتر: واکاندا برای همیشه» و «دکتر استرنج در مولتی ورس دیوالنگی» توانسته‌اند بالای ۴۰۰میلیون دلار فروش کرده و رونق خاصی به سالن‌های نمایش فیلم بعد از پایان محدودیت‌های کرونایی بدهند. آنها همچنین در رابطه با فروش بالای ۳۰۰میلیون دلاری «دنیای ژوراسیک»، «مینیون‌ها: ظهور گرو»، «بتمن» و «ثور: عشق و تندر» هم دست به مانورهای تبلیغاتی زیادی زدند. البته اعداد ذکرشده، رقم‌هایی واقعی است اما تمام ماجرا را بیان نمی‌کنند.

یک ضرب‌المثل قدیمی می‌گوید بیان نیمی از واقعیت یک دروغ کامل است و هالیوودنشینان نیز زمان صحبت از وضعیت جدول گیشه نمایش، تنها به بیان نیمی از واقعیت پرداخته و با مسکوت گذاشتن صحبت در رابطه با نیمه دیگر واقعیت، یک دروغ تحویل عموم مردم می‌دهند. رقم فروش فیلم‌های ذکرشده در بالا، نیمی از واقعیت است اما نیمه دیگر واقعیت که عمدا به دست فراموشی سپرده می‌شود کدام بخش ماجراست؟ این بخش ماجرا شامل آن‌دسته از بلاک‌باسترهای پرسروصدا و گران‌قیمتی می‌شود که در جدول گیشه نمایش و در مواجهه با تماشاگران شکست تجاری خوردند و نتوانستند به یک موفقیت مالی بالا و خوب دست پیدا کنند. تعداد این فیلم‌ها هم کم نیست. در این دسته فیلم‌هایی چون اسپایدرمن: راهی به خانه نیست، سونیک جوجه‌تیغی ۲، بلک‌آدام، از قبل تعیین‌نشده/ آنچارتد، لایتنر، شهر گمشده، قطار اسلحه، هیولاهای فانتزی: رازهای دامبلدور و... هستند که در تحلیل‌ها اشاره‌ای به رقم فروش آنها نمی‌شود. به‌جز دو فیلم اول که توانستند بالای ۱۵۰میلیون دلار فروش کنند، بقیه فیلم‌ها فروشی کمتر از ۱۰۰میلیون دلار داشته‌اند و این درحالی‌است که قرار بوده آنها زمان اکران عمومی به قول اهالی سینما «بترکانند» و غوغایی در جدول گیشه نمایش به‌پا کنند. با وجود این، نه‌تنها چنین اتفاقی رخ نداده است بلکه فروش کم آنها باعث شده تا برای تولیدکنندگان‌شان حکم سردرد و ناراحتی پیدا کنند.

خداحافظ بلاک‌باسترها؛ درود بر مستقل‌‎ها

قبل از نمایش عمومی تعدادی از فیلم‌های یادشده، تهیه‌کنندگان‌شان صحبت از شروع کار ساخت قسمت‌های بعدی آنها را می‌کردند ولی با استقبال سرد تماشاگران از این فیلم‌ها، چنین به نظر می‌رسد که تهیه‌کنندگان‌شان عطای کار را به لقایش بخشیده و فعلا تصمیمی برای این کار وجود ندارد. «بلک‌آدام» با بازی دواین جانسن و «از قبل تعیین‌نشده» با بازی تام هالند ازجمله فیلم‌های شکست‌خورده‌ای هستند که آینده‌شان در بلاتکلیفی قرار دارد. شکست تجاری فیلم‌های پرسروصدا در حالی گریبان سازندگان‌شان را گرفت که بسیاری از فیلم‌های مستقل و کم‌خرج و کم‌ادعا توانستند هیجان خوبی در بین جماعت سینمارو به وجود آورده و تنور موفقیت آثار مستقل را گرم کنند. در این بین کارهایی مثل «تلفن‌سیاه» و «لبخند» که هردو با بازیگرانی ناشناس و در ژانر ترس و دلهره ساخته شدند، در صدر آثار مستقل و موفق قرار دارند. هر دو فیلم با هزینه‌های اندک ۱۰میلیون دلاری خود توانستند به فروش‌هایی ۹۰ و ۱۰۵ میلیون دلاری دست پیدا کرده و بار دیگر به اثبات این موضوع مهم بپردازند که همیشه یک فیلمنامه خوب و کارگردانی دقیق است که باعث موفقیت مالی و انتقادی فیلم‌ها می‌شود و نه ستارگان خوش‌چهره و تبلیغات دهان‌پرکن.

واقعیت‌هایی که گفته نمی‌شوند

زمان صحبت درباره هزینه پایین تولیدات مستقل موفق، باید آن روی سکه را هم دید. منظور هزینه‌های کلانی است که صرف تولید بلاک‌باسترهای کم‌ارزشی می‌شود که قرار است در جدول گیشه نمایش غوغا کنند. برای مثال، قسمت دوم تاپ‌گان، تام کروز که لقب پرفروش‌ترین محصول سال ۲۰۲۲ جدول گیشه نمایش را گرفت، با هزینه‌ای نزدیک به ۲۰۰میلیون دلار تهیه شده است. کمپانی‌های بزرگ فیلمسازی زمان اکران عمومی فیلم‌هایی از این دست و برای این‌که آنها را در معرض دید تماشاگران قرار دهند، ناگزیرند دست‌ودلبازی به‌خرج‌داده و مبلغ کلانی نیز صرف بازاریابی و تبلیغات برای آنها کنند. این رقم معمولا کمتر از ۷۰میلیون دلار نیست و برخی اوقات به بالای ۱۰۰میلیون دلار هم می‌رسد. در تحلیل‌های رسانه‌ای معمولا اشاره‌ای به این رقم‌های بالا نمی‌شود و فقط رقمی که صرف تولید و ساخت فیلم‌ها شده، به‌عنوان هزینه تولیدشان اعلام می‌شود.

تعجب تحلیلگران اقتصادی سینما

در چنین حال‌وهوایی و با توجه به زمانی که سرمایه تولیدشده برای فیلم‌های سینمایی برای مدتی نزدیک به یک سال می‌خوابد و راکد است، باور تحلیلگران اقتصادی سینما این است که فیلم‌های مورد نظر باید بالای ۵۰۰ میلیون دلار فروش کنند تا رقم هزینه‌های تولید را پوشش دهند و به قول اهالی اقتصاد، یر به یر شوند! به این ترتیب، از رقم فروش ۷۱۸میلیون دلاری تاپ‌گان ۲ چه مقدار از آن حکم سود را برای تولیدکنندگانش در کمپانی پارامونت دارد؟ همین موضوع را می‌توان به بقیه بلاک‌باسترهایی تعمیم داد که سعی دارند با بهره‌گیری از تبلیغات، خودشان را فیلم‌هایی با فروش‌های استثنایی معرفی کنند. این بلاک‌باسترها معمولا از امکان تبلیغی مجانی محصولات مستقل بی‌بهره‌اند. بسیاری از محصولات مستقل که با فروش‌های بالا و ناگهانی‌شان تبدیل به اسلیپر هیت (فیلم‌هایی که کسی انتظار فروش بالای آنها را ندارد و در کمال تعجب تحلیلگران اقتصادی سینما، تبدیل به کارهای پرفروش و پرسروصدا می‌شوند) می‌شوند، از عنصری به نام تبلیغات شفاهی و دهان‌به‌دهان تماشاگران برخوردارند. در این حالت، تماشاگرانی که فیلم را دیده و پسندیده‌اند بدون هیچ هماهنگی قبلی اما در اقدامی دسته‌جمعی و همراه، به تبلیغ شفاهی آن فیلم در بین دوستان و اطرافیان خود می‌پردازند و با این کار، دیگران را دعوت به دیدن فیلم مورد نظر می‌کنند. این نوع تبلیغات که خارج از امکان و دستور تهیه‌کنندگان سینماست، هیچ خرجی روی دست تولیدات سینمایی نمی‌گذارد و کاملا مجانی است!

پنهانکاری‌ای که عمق فاجعه را نشان می‌دهد

تحلیلگران اقتصادی سینما در رابطه با وضعیت فروش فیلم‌های سینمایی سال ۲۰۲۲ به نکته مهم دیگری اشاره می‌کنند که یا از چشم بسیاری پنهان مانده یا تلاشی نهانی صورت می‌گیرد تا پنهان بماند. پل درگارابدیان، تحلیلگر سرشناس اقتصادی سینما که هر هفته به تحلیل وضعیت جدول گیشه نمایش سینماهای آمریکای شمالی می‌پردازد، در رابطه با همین بحث چنین می‌گوید: «اکثریت بلاک‌باسترهای اکران‌شده در سال ۲۰۲۲، همان فیلم‌هایی هستند که بیش از دو سال از تولیدشان می‌گذرد و قرار بوده خیلی قبل از این راهی پرده سینماها شوند. کووید ــ ۱۹ و همه‌گیری این بیماری مرگبار که باعث قرنطینه و خانه‌نشینی عموم مردم برای مدت‌زمانی طولانی شد، به ناگزیر سالن‌های نمایش فیلم را برای بیش از یک‌سال‌ونیم بست. تعداد زیادی فیلم در نوبت اکران قرار گرفت و با تعویق چندباره زمان نمایش عمومی‌شان، آنها به نوعی به قفسه بایگانی سپرده شدند. در حقیقت، هر ۱۰ فیلم اول جدول گیشه ۲۰۲۲ باید حدود یک‌سال‌ونیم قبل سر از پرده سینماها درمی‌آوردند. یک برآورد ساده از سوی اقتصاددانان می‌تواند نشان دهد این تاخیر یک‌سال‌ونیمه تا دوساله‌ای که به‌خاطر کرونا به‌وجود آمد، چه میزان ضرر اقتصادی به این فیلم‌ها زده است. ضرر ناشی از بلوکه‌شدن و خوابیدن چنین سرمایه کلانی برای چنین مدتی طولانی، بسیار بیشتر از رقم فروش‌های به‌اصطلاح بالا و کلانی است که فیلم‌های به‌ظاهر پرفروش سال ۲۰۲۲ کسب کرده‌اند. این فروش‌ها نمی‌تواند افتخاری برای ستارگان و تولیدکنندگان آنها باشد.» با توجه به اظهارات این تحلیلگر اقتصادی سینما می‌توان گفت وضعیت جدول گیشه نمایش ۲۰۲۲ آمریکا بیشتر ضرری کلان است که قصد دارد با تبلیغات خودش را سود کلان جا بزند.