شبح تورم در بازار

تورم سالانه کشور در حالی در مسیر رکورد زنی است که برخی سنجه‌های اقتصادی مانند تورم نقطه‌ای و ماهانه وضعیت مناسبی را دارد بنا به آمارهای اعلامی تورم سالانه به دلیل جهش تورمی خرداد و تیرماه با رشد یک واحد درصدی به ۴۵درصد رسید که بالاترین رقم از مهر سال گذشته است. برای بررسی این موضوع بهتر است تورم ماه‌های اخیر را بررسی کنیم، مرکز آمار ایران گزارش شاخص قیمت مصرف‌کننده در آذرماه را منتشر کرد که بر اساس آن نرخ تورم نقطه‌ای بعد از یک روند کاهشی از مردادماه با افزایش ۰.۴واحد درصدی به ۴۸.۵درصد رسید و نرخ تورم ماهانه به عنوان مهم‌ترین شاخص در نمایش تاثیرات کوتاه مدت سیاست‌های پولی و مالی دولت با رسیدن به ۱.۹درصد کمترین رکورد را در سال جاری ثبت کرد که تداوم این نرخ در محدوده ۲درصد که برابر با متوسط تورم ماهانه در نیمه دوم سال گذشته است، نشان می‌دهد اقتصاد کشور از شوک قیمتی ناشی از حذف ارز ترجیحی عبور کرده و به هسته سخت تورمی «سیاست‌های بلندمدت پولی و مالی» رسیده است.

عمده تورم در ابتدای سال با حذف ارز ترجیحی برای کالاهای اساسی ثبت شد اما در یک روند پیوسته سرعت تورم کاهشی شد، به طوری که تورم نقطه‌ای کالاهای خوراکی که تحت تأثیر حذف ارز ۴۲۰۰تومانی در ابتدای تابستان به ۸۶درصد رسیده بود در یک روند پیوسته کاهشی به۶۵.۳درصد رسید که هرچند همچنان تورم بسیار بالایی محسوب می‌شود اما ثبت تورم صفر در گروه کالایی خوراکی در آذرماه به‌عنوان کمترین رقم از آبان ۹۸ نشان می‌دهد که در صورت تداوم روند این تورم در زیر سطح تورم عمومی کشور تورم خوراکی در بهار سال آینده به محدوده تورم عمومی کاهش پیدا خواهد کرد.

قیمت گوشت قرمز و ماکیان کمترین تورم ماهانه را تجربه کرده بود که شاخص قیمت آن رشد منفی ۲.۹درصدی نسبت به آبان داشته؛ میوه و خشکبار هم تورم ماهانه منفی داشته و این دو رشد منفی باعث شده در مجموع بخش خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها با تورم ماهانه منفی ۰.۱درصد روبه رو شود. هر چند تورم نقطه‌ای سالانه این گروه ۶۶ درصد است. مسکن به‌دلیل سهم ۳۱درصدی در سبد کالایی بیشترین تاثیر را ثبت تورم ۱.۹درصدی آذر داشت، افزایش تورم نقطه‌ای اجاره بها با ۴۱.۶درصد طی یک دهه اخیر بی‌سابقه بوده است، این تورم سنگین به روستاها نیز سرایت کرد و شاهد ثبت ۳.۳درصد رشد قیمت مسکن و ۳.۴درصد قیمت اجاره بها بودیم که این افزایش را می‌توان در قالب مهاجرت معکوس و افزایش تقاضا برای اجاره مسکن در این بخش بررسی کرد.

عوامل مؤثر بر تورم

باید عنوان کرد که شاخص‌های کلان مؤثر بر نرخ تورم ماه گذشته در طول دو سال اخیر ثابت باقی مانده و تنها نقش برخی از آنها مانند نوسان‌های نرخ ارز و تغییرات انتظارات تورمی ناشی از مذاکرات وین، میان لنگر تورمی و پیشران تورمی تغییر کرده است.

رشد نقدینگی

بنا به آمارهای اعلام شده به طور میانگین در دو سال گذشته نقدینگی کشور با رشد ۸.۲درصدی در ماه مواجه بوده که عمده این رشد از بخش پول بوده است. طبق گزارش بانک مرکزی در مهر۱۴۰۱ رشد نقدینگی به ۱.۵درصد رسیده که حدود ۰.۷درصد کمتر از میانگین دو سال گذشته است و اثرات این کاهش ضریب نقدینگی در ابتدای سال آینده خود را نشان خواهد داد. یکی از عوامل مؤثر در افزایش انتظارات تورمی افزایش نرخ رشد پایه پولی است، پایه پولی با رشد ۱۸درصدی در هفت ماه نخست سال بالاترین رشد را در دهه اخیر داشته است. بانک مرکزی با سیاست‌های انقباضی از قبیل افزایش ذخیره قانونی بانک‌ها و سخت‌گیری در کنترل ترازنامه آنها قدرت وام دهی بانک‌ها را کاهش داد تا بتواند با استفاده از ابزار ضریب فزاینده سرعت رشد نقدینگی را کاهش دهد.

همراهی کالاهای اساسی با ارز

نرخ ارز از مهم‌ترین سنجه‌های اقتصاد کلان است که تغییرات آن به‌طور گسترده بر شاخص‌های اقتصادی نظیر تولید ناخالص و نرخ تورم تاثیر می‌گذارد. به‌دلیل وابستگی کشور به کالاهای وارداتی اثرات افزایش نرخ ارز به‌صورت لحظه‌ای بر کالاهای بادوام قابل مشاهده است به طوری که قیمت دلار در طول یک ماه ــ ۲۰آبان تا ۲۰آذر ــ حدود ۶.۲درصد رشد کرد که معادل تورم کالاهای بادوام در گزارش مرکز آمار است. تورم عمومی متاثر از رشد نرخ ارز در هفته‌های گذشته و افزایش انتظارات تورمی ناشی از رشد قیمت دلار خود را در گزارش آذر نشان خواهد داد.

عوامل مؤثر بر انتظارات تورمی

با طولانی شدن روند مذاکرات برجام و کم‌شدن احتمال احیای آن درکوتاه مدت، انتظارات تورمی در خصوص قیمت ارز تشکیل شده است. باید اذعان کرد هرگونه تغییر در چشم انداز تحریم‌ها به سرعت خود را در بازار ارز

کسری بودجه دولت

براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از وضعیت مالی دولت و کسری بودجه موجود در چهارماهه ابتدایی سال ۱۴۰۱ دولت با کسری ۳۶درصدی در تامین منابع مالی مواجه بود که عمده آن مربوط به عدم تحقق ۶۰ درصدی درآمدهای حاصل از صادرات نفت است. هرچند گزارش‌های مربوط به ماه‌های بعدی منتشر نشده است اما کاهش تخصیص بندهای تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و اشتغال‌زایی نشان می‌دهد کسری بودجه دولت در ماه‌های بعد هم تداوم داشته است.

تاخیر دولت در ارائه بودجه

عقب‌ماندگی دولت از تقویم مالی کشور و عدم تقدیم قانون برنامه هفتم توسعه به مجلس در مهلت قانونی خود، نگرانی‌ها را در خصوص احتمال تصویب بودجه‌های چند دوازدهم برای سال آینده افزایش داده است. از سوی دیگر اختلاف میان مجلس و دولت بر سر سیاست‌های کلان اقتصادی و عملکرد اجرایی تیمی اقتصادی دولت افزایش پیدا کرده است که خود را در میزان تغییرات قانون بودجه در زمان بررسی در کمیسیون تلفیق و صحن علنی مجلس نشان خواهد داد که یکی از مهم‌ترین نااطمینانی‌ها در هفته‌های آینده تبدیل خواهد شد.

احتمال تغییر در تیم اقتصادی دولت

گمانه‌زنی‌های فراوانی در خصوص تغییر تیم اقتصادی دولت مانند رئیس سازمان برنامه و بودجه و وزیر اقتصاد بعد از ارائه بودجه به گوش می‌رسد، این تغییرات در سطح کلان می‌تواند روند فعالیت‌های اقتصادی را برای سال آینده تحت‌الشعاع قرار دهد.

قطع گاز صنایع

قطع گاز برخی از صنایع پتروشیمی و فلزی در فصول سرما از سال گذشته آغاز شده و با توجه به ادامه افت تولید گاز در سال‌های آینده، افزایش قیمت تولیدات صنایع در نیمه دوم سال به‌صورت رویه ثابت شود، هر چند این کاهش در ماه‌های گرم جبران خواهد شد اما تغییری در نوسانات قیمتی در فصل سرما نخواهد داشت.

افزایش تقاضا، محرک تورم

با اجرای سیاست حذف ارز ترجیحی میزان تقاضا برای خرید کالاهای بادوام کاهش یافت و سهم گروه خوراکی افزایش پیدا کرد، این کاهش تقاضا باعت کاهش ۱۶درصدی تورم نقطه‌ای در کالاهای اساسی شد. با افزایش انتظارات تورمی خصوصا در کالاهای وارداتی، تقاضا در این گروه کالایی در ماه‌های آینده با افزایش مواجه خواهد شد که خود به‌عنوان محرک رشد بیشتر قیمت‌ها به نسبت تغییرات نرخ ارز خواهد بود. باید اذعان کرد با وجودی که تورم تولید کننده در انتهای تابستان در هر سه شاخص تورم فصلی تورم نقطه‌ای و تورم سالانه با کاهش مواجه بود و کمترین رقم را با تورم فصلی ۷.۱درصد در طول چهار سال گذشته ثبت کرد که اثر آن در کاهش تورم ماهانه به محدوده ۲درصد نمایان است اما رشد نرخ ارز در فصل پاییز هزینه اسمی تولید و انتظارات بازدهی را افزایش خواهد داد و این شاخص به‌عنوان یک پیشران اصلی برای رشد تورم مصرف کننده در هفته‌های آینده عمل خواهد کرد.

روزنامه جام جم