خداحافظی خوراکی‌ها با تورم

باید گفت با اینکه تورم کل کشور در حال افزایش بوده اما تورم خوراکیها به ویژه در یک سال گذشته در حال کاهش است. تورم کل از سال ۹۵ تا ۱۴۰۰ جهشی قابل ملاحضه داشت؛ به ویژه از سال ۹۷ تا ۱۴۰۰. کارشناسان اقتصادی بر این دیدگاه تاکید دارند دولت دوازدهم با سیاست پرداخت ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات کالاهای اساسی از سال۹۷ توام با رها کردن بازار غیررسمی ارز، توفان تورمی به راهانداخت که این اتفاق، در دولت سیزدهم خنثی شد. تاثیر نرخ ارز بر کالاهای اساسی بازار ارز در سال ۹۷ با جهش ۱۶۰ تا ۱۷۰ درصدی قیمت مواجه شد؛ تا حدی که اقتصاددانهای موافق مشی سیاسی دولت دوازدهم هم به انتقاد از رویکرد این دولت در رهاسازی بازار پرداختند. با اینکه انتظار میرفت پس از پرداخت ۷۲۰هزار میلیارد تومان ارز، بازار کالاها به ویژه کالاهای خوراکی رنگ آرامش ببیند اما گزارشهای آماری نشان میدهند این ۷۲۰ هزار میلیارد تومان به جای سرکوب تورم، فنر آن را بر سر سفره مردم رها کرد. بررسیهای جامجم از تازهترین گزارش مرکز آمار ایران از تورم تحمیل شده به مصرفکنندگان، نشان میدهد تورم کل از ۹۷ تا سال گذشته ۲.۶برابر شدهاست. قیمت مرغ به عنوان یکی از مهمترین کالاهایی که ۵۷ درصد ارز ۴۲۰۰ تومانی صرف خوراک آن شد، از حدود ۷۸۰۰ تومان به ۳۰هزار تومان رسید؛ به عبارتی ۳.۹برابر شد؛ یعنی ۱.۹برابر تورم کل. قطع اتصال ارز ۴۲۰۰ تومانی با تورم خوراکیها این ارقام نشان میدهد که بین تخصیص ارز ۴۲۰۰تومانی و قیمت کالاهای اساسی ارز بر، مانند مرغ رابطه مستقیمی وجود داشت و تورم ناشی از تفاوت قیمت ارز ۴۲۰۰ تومانی و قیمت ارز در بازار آزاد، به طور مستقیم روی خوراکیها و به طور خاص کالاهای اساسی قرار گرفت. در نتیجه کلید کاهش قیمت خوراکیها قطع رابطه ارز ۴۲۰۰ تومانی با نظام قیمتگذاری بود. به همین دلیل دولت سیزدهم از اردیبهشت سال ۱۴۰۱ در یکی از مهمترین برهههای سیاستگذاری بازار ارز، ۷۲۰هزار میلیارد تومان یارانهای را که صرف قد بلند کردن تورم شد، قطع کرد. از اینجا به بعد تقاضا برای کالاهای اساسی از مسیر تورمی ارز، جدا شد. بازتاب این اتفاق را میتوان در کاهش تورم خوراکیها دید. یک شاخص مهم برای سنجش وضعیت تورمی کالاهای خوراکی، تغییرات «تورم ماهانه» است. نتایج بررسی جامجم از شاخصهای تورمی آذر۱۴۰۱(تورم خوراکیها) نشان میدهد که تورم این کالاها در آذر ۱۳۹۷ یعنی چند ماه پس از برقراری ارز ۴۲۰۰ تومانی به ۴.۸درصد رسیدهاست. این یکی از مرتفعترین قله تورمی تاریخ برای کالاهای خوراکی در آذر ماه بودهاست؛ البته در مرداد همین سال بدترین سوابق تورمی تاریخ برای کالاهای غیرخوراکی ثبت شد؛ ۹.۱درصد. تورم خوراکیها در مسیر منفی با این حال از آذر سال ۱۴۰۰ و تحتتاثیر فضای روانی برخاسته از ارائه لایحه حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از سوی دولت در آبان ماه، تورم کالاهای خوراکی افت کرد و به ۱.۴درصد رسید. در واقع قامت تورم خوراکیها نسبت به آذر سال ۹۷ به شدت فروریخت؛ آن هم به اندازه ۴.۹-درصد. این یکی از بالاترین نرخهای تخلیه تورم از روی کالاهای خوراکی از سال ۹۳ تاکنون بود. آذر ۱۳۹۳ نرخ تورم خوراکیها به ۴.۶درصد رسیدهبود. با همه این احوال یکی از پرسرعتترین تخلیههای تورمی از کالاهای خوراکی به سال۱۴۰۱ رسید. دادههای تازه مرکز آمار نشان میدهد که تورم خوراکیها در آذر ماه امسال برای شش دهک پایین درآمدی منفی شدهاست. این تورم منفی در دهک اول یعنی کمبرخوردارترین قشر جامعه، به ۰.۶-درصد رسید. دهکهای دوم تا پنجم هم تورم خوراکیها را به ترتیب در سطوح ۰.۴- ، ۰.۳- ، ۰.۲- ، ۰.۱- و دهک ششم ۰.۱- درصد تجربه کردند. تورم آذر ماه خوراکی برای دهک هفتم به صفر درصد رسید اما دهکهای پربرخوردارتر (هشتم، نهم و دهم) تورم خوراکی را به ترتیب به اندازه ۰.۱، ۰.۲ و ۰.۴ درصد تجربه کردند. این وضعیت چشمانداز کاهش تورم خوراکیها و در نتیجه کاهش بیشتر تورم کل را بهبود بخشیدهاست اما در ایجاد تورم کل یا همان شاخص کل متغیرهای متعددی مانند «نقدینگی ماهانه» دستاندرکار هستند. با این وصف، کاهش تورم خوراکیها و قرار گرفتن در زیر سطح صفر برای حداقل شش دهک پایین درآمدی میتواند نویدبخش باشد. ۱۳۹۷ ۴.۸درصد ۱۳۹۸ ۴.۱درصد ۱۳۹۹ ۵درصد ۱۴۰۰ ۱.۴درصد ۱۴۰۱ صفر درصد روزنامه جام جم