عظمت مباهله به روایت نقالان

این جشنواره که در سال‌های اخیر، چهره‌های جدید و بااستعدادی در حوزه نمایش‌های آیینی و نقالی به کشور معرفی کرده است، امسال با یک اتفاق و ابتکار تازه همراه بوده است، اضافه شدن بخش مباهله. درباره این ابتکار و نتایج آن با مرشد محسن میرزاعلی که خود از چهره‌های مهم و تأثیرگذار این هنر ملی و آیینی است، همکلام شده‌ایم.

مرشدمحسن میرزاعلی، ابتدای بحث به جشنواره سراسری پرده‌خوانی و نقالی غدیر  اشاره می‌کند و می‌گوید: در پنج‌شش سال اخیر جشنواره پرده‌خوانی و نقالی غدیر با هدف حفظ هنر آیینی روایتگری، نقالی و پرده‌خوانی، تقویت و ترویج معارف علوی و تربیت مبلغان غدیر و علوی برگزار می‌شود. این جشنواره تأثیر بسیار عمیقی روی مردم این سرزمین گذاشت و جریانی را ساخت که فکر می‌کنم در نوع خودش بی‌نظیر و موفق بوده است. امسال نیز به همت سازمان فرهنگی-هنری شهرداری تهران، رادیو فرهنگ و مرکز نمایشی حوزه هنری انقلاب اسلامی پنجمین دوره جشنواره سراسری نقالی و پرده‌خوانی غدیر و مباهله برپا شد. چهارشنبه گذشته روز آخر اجرای ما در میدان ولی‌عصر بود و خوشبختانه با استقبال بسیار خوب مواجه شد. 210اثر اولیه به دبیرخانه ارسال شد که داورانی حرفه‌ای از این بین، 50 اثر را به مرحله بعد و در نهایت 33را که 13عدد از آنها مختص به کودکان بود، انتخاب کردند. 
آثار باکیفیتی دیدیم
او با تاکید بر کیفیت بالای آثار حاضر در جشنواره ادامه می‌دهد: بسیار خوشحالم از کیفیت آثاری که دیدم. حتی کودکی پنج‌ساله در این جشنواره حاضر بود که بیش از  415بیت شاهنامه، اشعار سعدی و مناقب حضرت علی(ع) را از بر داشت و به قدری با بیانی رسا و مسلط اجرا می‌کرد که حاضران را به تشویق بسیار وامی‌داشت. در بخش نوجوان 10اثر و در بخش بزرگسال هم 10اثر انتخاب شدند که به طور مجزا از بخش کودکان با یکدیگر به رقابت پرداختند. چون از نظر ما همین که کودکی به این جشنواره راه پیدا کرده برنده است و نباید درگیر رقابت شود اما میان نوجوانان و بزرگسالان شاهد رقابت بین خانم‌ها و آقایان بودیم. عده‌ای از ما می‌پرسند که چرا تفکیک جنسیتی بین رقبا قائل شدید. به دلیل استعداد و توانایی متفاوتی که خانم‌ها و آقایان با یکدیگر دارند میان رقبا تفکیک جنسیتی قائل شدیم و در نظر داشتیم عدالت بین تمام افراد شرکت‌کننده رعایت شود. حتی جالب است بدانید امسال برای اولین بار اهل تسنن برای ما اثر ارسال کردند و این نکته حائز اهمیتی است؛ چرا که این تبلور خود امیرالمومنین است که دارند دل‌ها را روشن می‌کنند.
اهمیت مباهله در فرهنگ شیعی 
مرشد میرزاعلی در پاسخ به این پرسش که هدف از افزودن بخش مباهله به بزرگ‌ترین رویداد هنری نقالی چه بوده، تصریح می‌کند: فکر می‌کنم از غدیر تا مباهله را باید ایام ولایت قرار بدهند. شاید 10روز نشود اما اینجا بحث ولایت و وصایت امیرالمومنین(ع) مطرح است که یکی ازمهم‌ترین مباحث شیعیان است. علی(ع) نفس و جان پیامبر اکرم(ص) است. غدیر سند حقانیت و مظلومیت شیعه است، مظلومیت به این خاطر که تمام امامان برحق حتی شخص امیرالمومنین علی(ع) در طول زندگی شریف‌شان بارها غدیر را فریاد زدند و بر حق خود بر آن استدلال کردند. حتی فاطمه زهرا(س) نیز به شهادت تاریخ در چند لحظه حساس غدیر را فریاد زدند. حق امیرالمؤمنین همیشه خورده شده و ما شیعیان موظفیم این حق را فریاد بزنیم. امر ولایت و مباهله مهم است که متاسفانه آنطور که باید به آن پرداخته نشده اما هنر نقالی این ظرفیت را دارد که این اتفاق مهم برای شیعیان را به گوش جهانیان برساند و ما سعی کردیم در این دوره از جشنواره تا جای ممکن به نقش واقعه غدیر و مباهله در پذیرش ولایت و ولایت‌پذیری در زمان معاصر بپردازیم. 
به گفته مرشد میرزاعلی، هنر نقالی ظرف پاکی است که می‌توان در هر زمینه‌ای از آن برای انتقال مفاهیم به مخاطبان استفاده و فرهنگسازی کرد. هنر نقالی مجموع تمام هنرها را داخل خود دارد اما متاسفانه ارگان‌های پیشرو اعم از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، میراث فرهنگی و... کمتر به آن بها می‌دهند.
این نقال و پرده‌خوان و دبیر و عضو هیأت انتخاب آثار ارسالی به پنجمین جشنواره پرده‌خوانی و نقالی غدیر با تقدیر از سازمان فرهنگی-هنری شهرداری و حوزه هنری در تبیین نقالی و هنرهای نمایشی در ایران می‌گوید: حوزه هنری کمابیش از برگزاری جشنواره پرده‌خوانی و نقالی غدیر حمایت کرده است و ما از مدیران آن کمال تشکر را داریم ولی انتظار بیشتری از آنها داریم. چون نقالان علوی بخش اندرونی پرچم حیدر کرار به حساب می‌آیند که با خیلی چیزهای دیگر متفاوت است. با تمام مشکلات نقالان ما انسان‌های شریفی هستند. آنها بدون چشمداشت و با کمک حضرت امیرالمؤمنین(ع) پای برگزاری جشنواره مذکور ایستاده‌اند. با تمام این تفاسیر به‌زودی جشنواره نقشا را با موضوع نقالی شاهنامه خواهیم داشت. همچنین برای اربعین ششمین دوره همایش بزرگ سراسری اربعین را برای کربلا با حضور نقالان و پرده‌خوانان برگزار خواهیم کرد. مرشد میرزاعلی درباره اضافه شدن بخش بین‌المللی به این جشنواره عنوان می‌کند: درباره بین‌المللی شدن این جشنواره فکرهایی صورت گرفت اما هنوز قطعی نشده است.
او در پایان از کم‌توجهی و آسیب‌هایی که در مسیر راه نقالان و پرده‌خوانان وجود دارد گله و خاطرنشان می‌کند: ما در کشوری با مذهب شیعه زندگی می‌کنیم اما متاسفانه ارزشی که باید را برای نقالی قائل نیستند. این در حالی است که هنر نقالی ثبت جهانی شده است. کامل‌ترین نوع روایتگری که با نمایش، بازی و موسیقی همراه است، نقالی ایرانی است. این هنر مختص ایرانیان است و نقالی در خون ما جریان دارد. در کشوری با 80میلیون جمعیت هر 10هزار نفر یک نقال می‌خواهد. یعنی کشور ما 8000 نقال نیاز دارد. 
آیا ما این تعداد نقال و پرده‌خوان داریم؟ متاسفانه خیر. هنرهای آیینی ما نه تنها در ایران بلکه در همه جهان حرفی برای گفتن دارد و ما می‌توانیم از این ابزار برای معرفی کشورمان، آداب و رسوم‌مان، اهدافمان و... فرهنگ سازی کنیم. از سازمان‌هایی مثل میراث فرهنگی و وزارت ارشاد توقع دارم پای کار بیایند هنر نقالی را حمایت کنند. نقالان طرح و ایده‌های خوبی برای برگزاری جشنواره‌های نقالی و پرده‌خوانی دارند، اما حمایت نمی‌شوند. امروزه دیگر کشورها روی بچه‌های ما با فرهنگ و موسیقی خود اثر می‌گذارند. پس چرا ما نباید علاقه‌مند به حوزه نقالی و روایتگری داشته باشیم و این هنر را به کودکان و نوجوانان معرفی کنیم؟ کشورهای دیگر این هنرها را ندارند اما ما داریم و متاسفانه از آنها آنطور که شایسته است، استفاده نمی‌کنیم.

منیع: ضمیمه مباهله روزنامه جام‌جم