کودکان را کودکانه نبینیم

محمد مسلمی که از مجریان باسابقه حوزه کودک است و در این زمینه بازیگری و کارگردانی هم داشته در این مورد به خبرنگار جام‌جم می‌گوید: متاسفانه طرح‌های تازه به‌سختی پذیرفته می‌شود. طرح تازه نیازمند بودجه است اما برای کارهای کودک، نگاه کودکانه وجود دارد و بعضی فکر می‌کنند باید کمتر هم هزینه کرد. به همین دلیل در برنامه‌ها معمولا با یک مجری و عروسک کار می‌شود. آثاری مثل هری‌پاتر و دیگر سریال‌ها و فیلم‌های آن طرف آب را ببینید که چه هزینه‌هایی برایش می‌شود. کمبود کار در این حوزه به نسل بعد آسیب بزرگی می‌زند. جامعه ما را همین بچه‌ها می‌سازند. باید مهارت‌ها،‌ حفظ امنیت شخصی و ... را به آنها آموزش دهیم. در برخی کشورها درس‌ها هم به‌صورت نمایشی به کودکان آموزش داده می‌شود و همین موضوع آنها را بیش از پیش جذب می‌کند. ما با گرافیکی که در بسیاری از کارها می‌بینیم چطور می‌توانیم بچه‌های امروز را جذب و با آثار بیگانه مقابله کنیم؟ باید گرافیک، دکور و امکانات خوبی داشته باشیم و طرحی تازه دراندازیم. برنامه‌های قدیمی یا آثاری که مشابه گذشته باشد دیگر کمتر جواب می‌دهد. حتما این درایت در دوره جدید وجود دارد و آقای جبلی، کودکان را اولویت قرار می‌دهند. چون این گروه سنی بیش از سایرین به خوراک مناسب نیازمندند. اگر می‌خواهیم این بچه‌ها مسلمان، دانشمند، بااخلاق و ... دربیایند باید روی آنها سرمایه‌گذاری کنیم.

یادتان هست با چه شوقی پای برنامه‌های کودک می‌نشستیم و از سر ذوق آنقدر به صفحه تلویزیون نزدیک می‌شدیم تا خانم مجری بگوید برو عقب‌تر! عقب‌تر! همین چند جمله را با اشتیاق می‌شنیدیم و ساده‌انگارانه خیال می‌کردیم آن بانو دارد دقیقا با ما صحبت می‌کند. هر روز منتظر بودیم تا ساعت به عددی مشخص برسد و با برنامه‌های دلخواه‌مان همراه شویم. برنامه‌هایی که هنوز نامشان را در خاطر داریم و در بازپخش‌هایش همچنان علاقه‌مندیم تا آنها را دنبال کنیم.شاید شما هم جزو آن بچه‌‎هایی بودید که پس از پیروزی در جنگ با دیگر اعضای خانواده برای این‌که شبکه را تغییر ندهد؛ با ریتم خوش آهنگ تیتراژ در دلتان قند آب می‌شد. حالا اما اوضاع حسابی فرق کرده است و بچه‌ها انتخاب‌های زیادی برای تماشای برنامه‌ کودک دارند. اگر در اطرافیانتان کودک داشته باشید، این موضوع را به خوبی حس‌کرده‌اید. تلویزیون، فضای مجازی، شبکه نمایش خانگی و ... از‌جمله بسترهایی است که این امکان را برای نسل امروز بیشتر فراهم کرده است. به همین دلیل گفته می‌شود باید جذابیت‌های بیشتری در برنامه‌های تلویزیونی ایجاد کرد تا مخاطبان کودک بیشتر تماشاگر این رسانه باشند. البته در این خصوص تلاش‌هایی شده است؛ از‌جمله تاسیس شبکه اختصاصی برای کودکان، ساخت مجموعه‌های پربیننده مثل محله گل و بلبل و‌... اما همچنان جای خالی نوآوری و همچنین کمیت و کیفیت در تعدادی از آثار به چشم می‌خورد؛ آثاری که هنوز از الگوی برنامه‌های کودک نسل پیشین تبعیت می‌کنند. در این خصوص و لزوم بازنگری در برخی برنامه‌های کودک با محمد مسلمی، مجری، بازیگر و کارگردان حوزه کودک و نوجوان گپ زدیم. او از نیاز به کار بیشتر در این زمینه و تولید جایگزین‌های مناسب برای برنامه‌هایی با فرهنگ بیگانه گفت.

سرمایه‌گذاری برای نسل جدید

تعدادی از برنامه‌ های کودک هنوز از فرم برنامه‌های پیشین پیروی می‌کنند و کمتر در این زمینه، دست به خلاقیت زدند.

محمد مسلمی که از مجریان باسابقه حوزه کودک است و در این زمینه بازیگری و کارگردانی هم داشته در این مورد به خبرنگار جام‌جم می‌گوید: متاسفانه طرح‌های تازه به‌سختی پذیرفته می‌شود. طرح تازه نیازمند بودجه است اما برای کارهای کودک، نگاه کودکانه وجود دارد و بعضی فکر می‌کنند باید کمتر هم هزینه کرد. به همین دلیل در برنامه‌ها معمولا با یک مجری و عروسک کار می‌شود. آثاری مثل هری‌پاتر و دیگر سریال‌ها و فیلم‌های آن طرف آب را ببینید که چه هزینه‌هایی برایش می‌شود. کمبود کار در این حوزه به نسل بعد آسیب بزرگی می‌زند. جامعه ما را همین بچه‌ها می‌سازند. باید مهارت‌ها،‌ حفظ امنیت شخصی و ... را به آنها آموزش دهیم. در برخی کشورها درس‌ها هم به‌صورت نمایشی به کودکان آموزش داده می‌شود و همین موضوع آنها را بیش از پیش جذب می‌کند. ما با گرافیکی که در بسیاری از کارها می‌بینیم چطور می‌توانیم بچه‌های امروز را جذب و با آثار بیگانه مقابله کنیم؟ باید گرافیک، دکور و امکانات خوبی داشته باشیم و طرحی تازه دراندازیم. برنامه‌های قدیمی یا آثاری که مشابه گذشته باشد دیگر کمتر جواب می‌دهد. حتما این درایت در دوره جدید وجود دارد و آقای جبلی، کودکان را اولویت قرار می‌دهند. چون این گروه سنی بیش از سایرین به خوراک مناسب نیازمندند. اگر می‌خواهیم این بچه‌ها مسلمان، دانشمند، بااخلاق و ... دربیایند باید روی آنها سرمایه‌گذاری کنیم.

پیشکسوتان بازگردند

در دهه‌های پیشین به‌دلیل کمبود امکانات، سرگرم‌ کردن بچه‌ها آسان‌تر از امروز بود؛ بچه‌هایی که توقع کمتری داشتند و خیلی زود با مجریان کودک اخت می‌شدند.

برای نسل تازه اما کار دشوارتر شده است. آنها تا دلتان بخواهد راه برای سرگرم شدن دارند. از برنامه‌های تلویزیون بگیر تا آثار صوتی و تصویری در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، پلتفرم‌ها، شبکه‌های ماهواره‌ای و... . از مسلمی می‌پرسیم چه کارهایی باید انجام شود تا در این مورد شاهد تغییرات و بهبود آثار تولیدی باشیم و کودکان را بیشتر پای برنامه‌های کودک تلویزیون بنشانیم؟ او در پاسخ می‌گوید: به‌نظر من جدای از این‌که بگوییم چه کاری انجام شود، اساسا باید کار انجام شود!

شبکه‌های ماهواره‌ای،‌ گوشی و مخصوصا اتفاق‌هایی که در فضای مجازی رخ می‌دهد و بچه‌ها ناظر آنها هستند، آسیب‌های شدیدی را به کودک و نوجوان از نظر فرهنگی، روحی و جسمی وارد می‌کنند.

خبرهای ناگوار یا دروغینی که در این فضاها منتشر می‌شود عواقب بدی برای بچه‌ها دارد. الان دست بیشتر بچه‌ها گوشی هست و به همین دلیل خبرهایی را که منتشر می‌شود، می‌خوانند؛ خبرهایی مثل کودک‌ربایی، کودک‌آزاری و... . این گوشه‌ای از اتفاقاتی است که در فضای مجازی برای کودکان رقم می‌خورد. بگذریم از فرهنگ‌های بیگانه مثل کره‌ای که وارد شده است و دارند بچه‌ها را به سمت خود می‌کشند. کشورهای دیگری هم هستند که فرهنگ خود را روی بچه‌های ما پیاده می‌کنند.

او ادامه می‌دهد: ما چیزی برای عرضه نداریم. بچه‌ها باید حق انتخاب داشته باشند. این حق انتخاب از بچه‌ها گرفته شده است. باید پیشنهادهای بهتری برایشان داشته باشیم که با توجه به فرهنگ، موسیقی و ادبیات غنی ما، امکانپذیر است. ما هیچ چیز از این نظر کم نداریم. تنها چیزی که کم داریم، این است که کار نمی‌شود. امیدوارم با تغییر و تحولاتی که اتفاق افتاده برای گروه کودک هم اتفاقات خوب بیفتد. من هنوز ندیدم در حوزه کودک فکر اساسی شده باشد. شاید هم فکری کردند اما هنوز به مرحله پیشنهاد و عمل نرسیده است.

این کارگردان درباره کوچ برخی بازیگران و برنامه‌سازان از این حوزه می‌گوید: بیشتر پیشکسوتان ما ابتدا در گروه کودک بودند و بعد وارد کارهای دیگر شدند. خوب است این افراد برگردند؛ چون تمام دنیا روی بچه‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند و سعی دارند بهترین‌ها را برای این دسته از مخاطبان به تولید و پخش‌برسانند.

کتی برای یک دکمه

استفاده از مجریان هم‌سن‌وسال با مخاطب یکی از راه‌هایی است که برخی برای برقراری ارتباط با بینندگان خود از آن بهره می‌برند اما سال‌هاست چنین اتفاقی در عرصه کودک رخ نداده است. امیرمحمد در برنامه «عموپورنگ» به مخاطبان معرفی شد و هنوز در این حوزه کار می‌کند. از طرف دیگر اخیرا نیروهای جوان کمتری هم به‌عنوان بازیگر و مجری به برنامه‌های کودک وارد شدند. مسلمی دراین‌باره عنوان می‌کند: بهره‌بردن از حضور خود بچه‌ها، مربوط به مدل کار است که با فکر گروهی درمی‌آید. الان نوعی بلاتکلیفی وجود دارد. ابتدا باید سیاست‌گذاری صورت گیرد. روان‌شناسان و جامعه‌شناسانی در گروه‌‍‌های کودک شبکه‌ها مستقر شوند و به ما درباره مشکلات کودکان‌ونوجوانان امروز و زمینه‌هایی که خوب است روی آن کار شود، اطلاعات دهند. اگر این بستر فراهم شود، ما سراغ ساخت آثار متنوع می‌رویم. برنامه‌ای را به شکل ترکیبی می‌سازیم. یکی را به‌صورت نمایش عروسکی و دیگری به نوع دیگر. این هنرمندان هستند که قالب‌ها را طراحی می‌کنند و می‌توانند از خود کودکان هم برای ارتباط بهتر دعوت کنند. آنچه شما می‌گویید به‌دلیل فراهم نبودن زمینه، شبیه دکمه است که ما داریم برایش دنبال کت می‌گردیم. باید فکر اساسی شود، وگرنه کسانی که صدمه می‌بینند بچه‌های سراسر این مرزوبوم هستند. بچه‌هایی از زابل، خرمشهر، بوشهر و ... که نگاه‌شان فقط به سمت تلویزیون است. کار باید زیربنایی و در تشکیل جلسه با کارشناسان و برنامه‌سازان باسابقه درست شود.

بچه‌های امروز

محمد مسلمی چند هفته دیگر با سریال «دوقلوها» روی آنتن شبکه دوی سیما می‌رود. از او می‌پرسیم در این سال‌ها که برای کودکان برنامه ساخته، چطور ارتباطش را با این نسل حفظ کرده است؟ او توضیح می‌دهد: «ما مثل پزشکان متخصص کودکان هستیم و هر روز با مخاطبان کودک ارتباط داریم. هر روز در تئاتر، تلویزیون، نمایش‌خانگی و دیگر رسانه‌ها هستیم تا ارتباط‌مان با بچه‌ها قطع نشود. روز ما با کودکان می‌گذرد و خدمتی که باید برای بچه‌ها انجام دهیم را به عمل می‌رسانیم.» عده‌ای می‌گویند بچه‌های امروز باهوش‌تر از بچه‌های دیروز هستند و برخی هم از کمرنگ‌شدن مفاهیم اخلاق و احترام در این نسل انتقاد می‌کنند. مسلمی می‌گوید: «گسترش فضای مجازی و دوران کرونا اتفاقاتی را رقم‌زد که گویی همه ما را به جلو پرتاب کرد. در خرید غذا و مسائل دیگر فضای مجازی کاری کرد که در حالت عادی شاید ۱۰ سال آینده به آن می‌رسیدیم. بچه‌ها هم در این مسیر رشد کردند. بسیاری از آنها می‌توانند با نرم‌افزارها کار و حتی اخبار فضای مجازی را دنبال کنند. به‌همین‌دلیل می‌شود گفت الان ضریب‌هوشی بچه‌ها و حتی سن بلوغ‌شان فرق کرده است. ما باید با این نسل مثل خودشان رفتار کنیم. اینها، مخاطبان دهه‌های قبل نیستند که با یک خاله و عمو در برنامه، سرگرم شوند. برنامه‌ها باید جذابیت‌های خاصی داشته باشد. نسل امروز بسیار باهوش است و ما گاهی می‌مانیم که چطور پاسخگوی سوالات آنها باشیم. برنامه‌های کودک تلویزیون باید جوابگوی پرسش‌ها و بخشی از نیازهای بچه‌ها باشد، وگرنه آنها در جای دیگر دنبال پاسخ می‌گردند و درنهایت متضرر خواهند شد.»

نوشین مجلسی - گروه رسانه روزنامه جام جم