ماموریت دشوار شکار هلال شوال

هلالی که فردا شب، منجمان ایرانی را به ملاقات خود فرا می‌خواند، هلالی است بسیار باریک، نزدیک به خورشید و با ارتفاعی بسیار نزدیک به افق در زمان غروب خورشید؛ ویژگی‌هایی که کافی است برای این‌که مطمئن باشیم بسیاری از رصدگران مبتدی یا آنهایی که معمولا در رویت هلال بخت و اقبال یارشان نیست و با هوای ابری با غبار در افق مواجه می‌شوند، در رویت آن ناکام خواهند ماند.

شاید اگر برمی‌گشتیم به ۴۰ ــ۳۰ سال پیش و می‌خواستیم رویت‌پذیری هلال شوال ۱۴۴۳ هجری قمری را پیش‌بینی کنیم، با ظن بالایی می‌گفتم این هلال دیده نمی‌شود و ماه مبارک رمضان به احتمال زیاد ۳۰روزه خواهد شد اما حالا که تجربه رصدگران ایرانی در کار با تلسکوپ‌ها و تجهیزات نجومی زبانزد است و رکوردهای جهانی شاخصی در این حوزه داریم و هلال‌هایی با مشخصات نجومی دشوارتر از هلال فرداشب را هم دیده‌ایم، با اطمینان بیشتری می‌توانیم بگوییم فرداشب، هلال شوال را در میدان دید چشمی تلسکوپ ملاقات خواهیم کرد.

همین الان خیلی‌ها می‌گویند حالا که امسال عربستان‌سعودی و دیگر کشورهای عربی ماه مبارک رمضان را یک روز زودتر از ما آغاز کرده‌اند، پس عید فطر را هم یک روز زودتر از ما جشن خواهند گرفت و بر این اساس، ممکن است ماه مبارک رمضان امسال در ایران نیز ۳۰روزه شود ولی خوب است بدانید با توجه به موقعیت جغرافیایی و همچنین تفاوت شرایط و ضوابط استخراج تقویم در ایران و عربستان، لزوما آغاز و پایان ماه‌های قمری در این دو کشور ممکن است همزمان یا غیرهمزمان نباشد.

مواردی بوده است که شروع و پایان ماه‌رمضان در دو کشور مانند هم یا غیرهمزمان بوده و مواردی هم رخ‌داده که فقط در آغاز یا پایان ماه مبارک همزمانی با هم داشته‌اند. همه چیز برمی‌گردد به پارامترهای نجومی هلال ماه و شرایط رصد آن در این دو کشور و تفاوت در ضوابط استخراج تقویم.

شرایط رویت‌ پذیری هلال شوال ۱۴۴۳ در یک نگاه

پیش از هر چیز،ویژگی‌های هلال شوال را در شامگاه فردا ۱۱ اردیبهشت با هم مرور می‌کنیم. لحظه مقارنه ماه و خورشید یا همان هم‌راستاشدن مراکز زمین و ماه و خورشید در ساعت ۵۹دقیقه بامداد یکشنبه ۲۹ رمضان ۱۴۴۳ مطابق با ۱۱اردیبهشت ۱۴۰۱به وقت ایران (با احتساب ساعت تابستانی) رخ می‌دهد.

از این رو سن هلال در بیشتر مناطق کشور در لحظه غروب خورشید چیزی حدود ۱۹ساعت است که بالاتر از پارامترهای رکوردی در بحث رویت هلال است. به این معنی که هلال‌هایی دشوارتر و جوان‌تر از این هلال را هم دیده‌ایم. نکته مهم در مورد این هلال جدایی زاویه‌ای حدود ۸ درجه‌ای آن با خورشید و ارتفاع ۶/۶درجه‌ای هلال از افق (در تهران) در لحظه غروب خورشید است که همین موارد سبب می‌شود برای دیدن چنین هلال باریکی که فقط 0.61 درصد آن روشن است، در تهران قریب به ۴۱ دقیقه پس از غروب خورشید تا غروب هلال ماه فرصت داشته باشیم.

در نتیجه توصیه می‌کنیم رصدگران هلال ماه برای رویت این هلال از تلسکوپ‌های تنظیم‌شده و مجهز به سامانه ردیاب خودکار (GoTo) بهره ببرند، یا این‌که اگر از دوربین دوچشمی برای رصد استفاده می‌کنند، حتما دوربین را به‌صورت نصب شده روی سه‌پایه و در شرایطی که مواضع سمت خورشید و ماه را در لحظه غروب خورشید از قبل با کمک قطب‌نما یا جی‌پی‌اس مشخص کرده‌اند، عازم رصد این هلال دشوار شوند. استقرار در رصدگاه مرتفع با کمترین عوارض در افق مغرب، در شرایط جوی بدون ابر و غبار، شانس دیدن این هلال را بیشتر می‌کند.

نرم‌افزارها چه می‌گویند؟

بنا به تحلیل سید محسن قاضی‌ میرسعید، رکورددار جهانی رویت هلال ماه در پایگاه CSVC، در شامگاه ۲۹ رمضان‌المبارک برابر با ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۱ مطابق با اول می ‌۲۰۲۲ هلال ماه شوال در قاره آمریکا (آمریکای‌شمالی، مرکزی و شمال قاره آمریکای‌جنوبی) با چشم غیرمسلح قابل رویت است. هلال ماه شوال در غرب‌آفریقا با چشم غیرمسلح دیده خواهد شد.

هلال ماه‌ رمضان در کشورهای مراکش، الجزایر، تونس و غرب‌لیبی با چشم غیرمسلح و در کشورهای مصر، ترکیه، آذربایجان، فلسطین، لبنان، سوریه، اردن، عراق، عربستان، کشورهای حوزه خلیج‌فارس، ایران، افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، پاکستان و منتهی‌الیه شمال‌غرب هندوستان با ابزار اپتیکی قابل رویت است. در این میان اما هلال ماه شوال در کشورهای مالزی و اندونزی و به‌طورکلی در آسیای دور حتی با ابزار نیز رویت‌پذیر نیست.

با این حال فراموش نکنیم اعلام رسمی عیدسعید فطر پس از انجام فرآیند رویت هلال، ارسال گزارش‌های رویت یا رویت‌نشدن و گروه‌ها و جمع‌بندی گزارش‌‌ها در ستاد استهلال از سوی مراجع ذی‌ربط اطلاع‌رسانی خواهد شد و آنچه در این نوشتار تشریح شد، پیش‌بینی علمی رویت‌پذیری هلال ماه شوال ۱۴۴۳ بود.

کاظم کوکرم - دبیر دانش / روزنامه جام جم