دل‌ های بی‌ قرار، مرزهای بسته

حتی با این‌که رئیس سازمان حج و زیارت و هیات همراه، چند روزی است به عراق رفته‌اند تا از راه مذاکره و رایزنی، مرزها را باز کنند، بازهم از بازگشایی چهار مرز زمینی دو کشور خبری نیست.

راه‌های هوایی اما باز است و سفرها برقرار ولی قیمت‌های نجومی این سفرها که حسابی به قیمت تورهای تفریحی خارجی پهلو می‌زنند،‌ راه سفر آنهایی را که باید پا به اندازه گلیم دراز کنند،‌ بسته است.

سیل مشتاقان ایرانی زیارت عتبات و زائران کشورهای همسایه که همیشه مرزهای کشورمان را برای سفر زمینی به عراق انتخاب می‌کردند، حالا به‌واسطه دست‌ها و جیب‌های خالی، به مرزهای بسته دوخته شده، بی‌آن‌که زمان بازگشایی مشخص باشد.

اگر مذاکرات هیات اعزامی این بارهم به نتیجه نرسد، بعد از سه بار خلف وعده طرف عراقی در گشایش مرزهای زمینی،‌ می‌شود گفت وضعیتی ویژه در اعزام زائران به عتبات به وجود آمده که در سال‌های اخیر نظیر نداشته است.

سفر ایرانیان به عراق در نیم‌قرن اخیر

فراز و فرودهای فراوانی داشته و با هر بار بسته شدن مرز، مشتاقان زیارت،‌ طعم خرمای بر نخیل مانده و دست کوتاه خویش را خوب حس کرده‌اند.

سفر زائران ایرانی به عراق از مرداد سال 77 بعد از یک سلسله رایزنی مفصل و پس از 20سال وقفه برقرار شد،‌ سفرهای هوایی نیز از شهریور سال 79 کلید خورد، به‌طوری‌که پس از آن به‌جز زمان حمله آمریکا به عراق و پس از آن حمله تروریستی به حرم امام علی(ع) در شهریور سال 82، هرگز توقفی مشابه این روزها رخ نداد.

اکنون نیز تنها علتی که برای باز نشدن مرزهای زمینی ذکر می‌شود، ویروس کرونا و شیوع بیماری است که ظاهرا طرف عراقی از آن بیم دارد البته در اربعین سال گذشته که زائرانی از سراسر جهان راهی کربلا شدند و موجی انسانی را در بین‌الحرمین و سایر اماکن زیارتی به راه انداختند، چالش کرونا مثل امروز پا برجا بود، ولی هر طور که بود، مراسم اربعین انجام شد.

زائرانی نیز که از راه هوایی به عراق سفر می‌کنند، می‌توانند در انتقال ویروس و شیوع کرونا موثر باشند اما مسوولان عراقی به شرط تزریق واکسن‌های خارجی کرونا (فایزر، مدرنا، آسترازنکا، جانسون، سینوفارم و سینوواک) همین امروز نیز به آنها اجازه سفر می‌دهند،‌ چنان‌که در بازه زمانی 24اسفند 1400 تا 8 فروردین 1401، ‌14 هزار و 664 ایرانی از راه هوایی به عراق سفر کرده‌اند.

به لحاظ آمارهای ثبت‌شده کرونا در عراق، وضعیت این کشور (اگر مقایسه تعداد جمعیت دو کشور را کنار بگذاریم) باثبات‌تر از شرایط کشورمان است. به طوری که در ماه‌های مارس و آوریل (اسفند و فروردین) روزانه کمتر از 1000بیمار جدید شناسایی شده که دیروز رقم ابتلاهای این کشور به حدود 200 نفر رسید.

بنابراین از منظر مشکلات کرونا، موضع مسوولان عراقی قابل درک است. ولی سوال این است که چرا در ماه شعبان و در حالی که کرونا در کشورمان جدی‌تر از امروز وجود داشت، به ما وعده بازگشایی مرزهای زمینی داده شد و چرا با وجود این وعده،‌ هیچ مرزی باز نشد؟

مجلس: ظرفیت میزبانی مطرح است

درباره این‌که بسته بودن راه‌های زمینی ایران و عراق و بی‌میلی کشور همسایه برای بازگشایی مرز آیا به مسائل پشت‌پرده ربط دارد یا خیر، تقریبا همه مسوولان ایرانی قائل به هیچ سوء‌نیتی نیستند. صحبت‌ا... رحمانی، معاون امور عتبات عالیات سازمان حج و زیارت که بالاترین مسوول برای تشریح علت‌هاست، یکی از مهم‌ترین دلایل باز نشدن مرز‌های زمینی دو کشور را صادر نشدن مجوز از سوی وزارتخانه‌های بهداشت ایران و عراق می‌داند.

در مجلس شورای اسلامی،‌ احد آزادیخواه، عضو کمیسیون فرهنگی و محمود عباس‌زاده سخنگوی کمیسیون امنیت ملی نیز یک صدا معتقدند که هیچ سوء‌نیتی در طرف عراقی وجود ندارد.

آزادیخواه روزگذشته به ما توضیح داد که عراقی‌ها قبل از بازگشایی مرز باید برای مسائلی همچون کرونا،‌ مباحث امنیتی و سلامت زائران برنامه داشته باشند و چون با اعزام‌های زمینی،‌ پیک فوق‌العاده جمعیتی در گذرگاه‌های مرزی به‌ویژه در مهران رخ می‌دهد و زائران افغانستانی و پاکستانی نیز از این طریق راهی عتبات می‌شوند، طبیعی است که طرف عراقی خطر انتقال بیماری را مدنظر داشته باشد.

عباس‌زاده نیز در گفت‌وگو با ما تشریح کرد که مرز یک نعمت و یک ثروت است، محال‌است کشوری از مزیت‌های مرزی خود صرف‌نظر کند، مخصوصا کشوری همچون عراق که حکومت اسلامی و مردمی شیفته اباعبدا... دارد و بر فواید سیاسی، اجتماعی، ‌اقتصادی، فرهنگی و دیپلماتیک سفرهای عتبات واقف است.

با وجود اینها عراق قطعا به ظرفیت‌های یک میزبانی آبرومندانه نیز می‌اندیشد. با این‌حال از سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس سوال کردیم که آیا بسته ماندن مرزهای ایران و عراق به رایزنی‌های ضعیف مسوولان ایرانی بازنمی‌گردد که او پاسخ روشنی به این پرسش نداد ولی تاکید کرد که با رایزنی و تلاش می‌توان کارهای بزرگی انجام داد.

وی گفت: «در اوایل دهه 90 که استاندار ایلام بودم و مرز مهران مشابه امروز بسته بود، با این‌که مقاومت‌های داخلی و خارجی زیادی برای باز نشدن مرز وجود داشت اما با همه توان کار کردیم و در نهایت موفق به بازگشایی مرز شدیم. پس اکنون نیز رایزنی مسوولان دو کشور می‌تواند کارساز باشد و زمینه انجام سفر عتبات به عنوان پروژه‌ای فرهنگی فراهم شود.»

تعداد زائران ایرانی که از سال 90 تا 98 یعنی در سال‌های بدون کرونا (‌به‌جز مراسم اربعین) به عراق سفر کرده‌اند، به معنی واقعی چشمگیر است.

به‌طوری‌که در سال 90؛ یک میلیون و 80هزار،‌ در سال 91؛ 840 هزار، در سال 92؛ 900 هزار،‌ در سال93؛ ‌645 هزار،‌ در سال 94؛ 590 هزار،‌ در سال 95؛ 750 هزار، در سال 96؛ 900 هزار و در سال 97 نزدیک به یک میلیون نفر به اماکن زیارتی عراق سفر کرده‌اند و این موقعیت ممتازی برای دو کشور است که برای از سرگیری و تداوم آن، باید تلاش‌های دوجانبه صورت گیرد.

مریم خباز - جامعه / روزنامه جام جم