روسیه - اوکراین چه کسی ماشه را می‌چکاند؟

اصرار مقامات ناتو بر گسترش پیمان آتلانتیک شمالی به شرق و تاکید مقامات آمریکایی و انگلیسی بر ارسال تجهیزات و نظامیان، جایی برای موفقیت آمیز بودن گفت‌وگوها باقی نگذاشته است.

مسکو و کی‌یف می‌گویند تلاش‌های دیپلماتیک جاری در برلین برای یافتن راه حل بحران اوکراین دستاوردی به همراه نداشت.

این مواضع پس از یک روز مذاکره میان نمایندگان روسیه و اوکراین با مقامات فرانسوی و آلمانی در برلین با هدف پایان دادن به مناقشه هشت ساله کی‌یف با جدایی‌طلبان تحت‌حمایت مسکو در شرق اوکراین اتخاذ شده است.

دست نیافتن به پیشرفت‌های مد نظر در این مذاکرات سبب شکست تلاش‌ها برای خنثی کردن بحران گسترده‌ای شده که با اقدام جنجال‌برانگیز مسکو در گردآوردن بیش از ۱۰۰هزار سرباز در مرزهای غربی خود با اوکراین شدت گرفته است.

این بحران اکنون نه‌فقط نگرانی‌ها را از وقوع جنگی تازه در اوکراین افزایش داده بلکه بسیاری از کشورهای بزرگ غربی و اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو را نیز درگیر خود کرده است.

فرصتی که برای اوکراین از دست رفت

مقامات کاخ کرملین در صدد بودند با نزدیک‌تر شدن مواضع دولت زلنسکی در اوکراین به مسکو و هدایت مذاکرات در مجرایی مستقل از مداخله‌های بیرونی واشنگتن و دیگر اعضای ناتو، زمینه را برای حل معضلات جاری ایجاد کنند اما اوکراین و حامیان غربی آن فرصت بزرگی را از دست دادند.

دیمیتری‌کوزاک، فرستاده روسیه در مذاکرات برلین پس از یک روز مذاکرات فشرده بر سر بحران اوکراین گفت در حال حاضر امکان نزدیک کردن دیدگاه‌های متفاوت موجود میان مسکو و کی‌یف نسبت به مفاد توافق‌نامه سال۲۰۱۵ با هدف پایان دادن به مناقشه و درگیری میان جدایی‌طلبان تحت حمایت روسیه و نیروهای دولتی در شرق اوکراین وجود ندارد.

وی ضمن اعلام این مطلب به صراحت یادآور شد در جریان مذاکرات پیشرفتی در زمینه نزدیک کردن مواضع دو طرف بر سر این پیمان به دست نیامد.

از سوی دیگر آندری یرماک، فرستاده اوکراین در این مذاکرات نیز ضمن تایید این نکته که هیچ پیشرفتی در مذاکرات اخیر حاصل نشد بر تمایل دو طرف برای ادامه گفت‌وگوها تاکید کرد.

پیمان مینسک در خطر است

مذاکرات میان مسکو و کی‌یف با میانجیگری قدرت‌های اروپایی در حالی همچنان در بن‌بست قرار دارد که به رغم توافق فرضی آتش‌بس، درگیری‌ها همچنان در مناطق جدایی طلب دونتسک و لوهانسک در شرق اوکراین ادامه دارد.

ناظران سازمان امنیت و همکاری اروپا تا کنون موارد متعددی از نقض آتش‌ بس را که گاهی روزانه با صدها حادثه و درگیری مختلف همراه می‌شود، گزارش و ثبت کرده‌اند.

به گفته مقامات دولت اوکراین، درگیری‌های یاد شده از سال۲۰۱۴ تاکنون دست‌کم ۱۵هزار کشته بر جای گذاشته است.

نمایندگان روسیه، اوکراین، سازمان امنیت و همکاری اروپا و دو منطقه جدایی طلب، فوریه۲۰۱۵ در مینسک توافق‌نامه ۱۳ماده‌ای را امضا کردند که مورد حمایت رهبران فرانسه و آلمان نیز قرار گرفت.

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، اوکراین را متهم کرد در تلاش برای بازنویسی این توافق است و فقط بر بخش‌هایی از توافق که به نفع این کشور است، انعطاف نشان می‌دهد؛ ادعایی که کی‌یف آن‌ را رد می‌کند.

کی‌یف از مذاکره با سران مناطق جدا شده امتناع می‌ورزد اما ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین پیشنهاد مذاکره مستقیم با رئیس جمهور روسیه را داده که کرملین تاکنون با آن موافقت نکرده است.

مقامات روسی معتقدند دولت اوکراین باید در قالب گفت وگوهای داخلی (گفت وگو میان دولت اوکراین و سران مناطق درگیر) معضلات جاری را حل‌و‌فصل کنند.

رمزگشایی از هشدار بایدن

نقش دولت بایدن در تنش آفرینی‌های اخیر در اوکراین را هرگز نمی‌توان نادیده انگاشت. بسیاری از تحلیلگران می‌گویند واشنگتن نه‌تنها دولت زلنسکی در اوکراین بلکه بسیاری از اعضای ناتو مانند آلمان و فرانسه را نیز قربانی بازی خطرناک خود در مرز روسیه و اوکراین کرده است.

اخیرا جو بایدن ضمن تاکید بر بحرانی شدن شرایط در مرز اوکراین به روسیه هشدار داد اوضاع هر لحظه ممکن است غیر قابل کنترل شود. رئیس جمهور ایالات متحده علاوه بر طرح این هشدار از اتباع کشورش که مقیم اوکراین هستند، خواست هر چه سریع‌تر این کشور را ترک کنند.

بایدن با اشاره به اقدام روسیه در جمع‌آوری نیرو در مرز اوکراین یادآور شد: «این‌طور نیست که با یک سازمان تروریستی سر و کار داشته باشیم. ما با یکی از بزرگ‌ترین ارتش‌های جهان روبه‌رو هستیم. این وضعیت بسیار متفاوت است. همه چیز می‌تواند به سرعت و دیوانه‌وار وخیم شود.»

دولت بایدن از یک سو بر طبل جنگ میان کی یف و مسکو می‌نوازد و از سوی دیگر، وقوع نبرد میان این دو را مصداق آغاز جنگ جهانی جدید قلمداد می‌کند. این دوگانگی، منجر به انتقاداتی شدید از دولت بایدن و سیاست امنیتی و بین‌المللی آن شده است.

شبکه سی‌ان‌ان در گزارشی که به سخنان بایدن اختصاص داده به نقل از دو منبع مطلع اعلام کرده کاخ سفید طرحی در دست دارد تا در صورت حمله روسیه به اوکراین حدود ۲۰۰۰ نیرو به لهستان اعزام کند. بر اساس این طرح نیروهای اعزامی به لهستان به شهروندان آمریکایی برای خروج از اوکراین در صورت وقوع یک تهاجم نظامی کمک خواهند کرد.

آنچه مسلم است این‌ که شکست مذاکرات برلین، چشم‌انداز تیره‌ای در قبال بحران اوکراین ترسیم کرده و احتمال وقوع نبرد میان روسیه و همسایه غربگرای خود را بیش از هر زمان دیگری افزایش داده است.

آیا مقامات اوکراینی و برخی اعضای ناتو که بیشتر در معرض خطر جنگ میان روسیه و اوکراین قرار می‌گیرند، (به‌خصوص آلمان و فرانسه) قدرت جلوگیری از وقوع منازعه‌ای تمام عیار را در آسیای میانه و اروپا را خواهند داشت یا همچنان قدرت تعیین تکلیف بازی را در دست آمریکایی قرار می‌دهند که فرسنگ‌ها از محل منازعه فاصله دارد؟!

شمارش معکوس غربی‌ها برای آغاز جنگ اوکراین

اعضای ناتو که از مدت‌ها قبل ادعا کرده‌اند روسیه قصد دارد به اوکراین حمله کند، این روزها بر شدت گمانه‌زنی‌ها در خصوص زمان آغاز این جنگ افزوده‌اند و رسانه‌ها و مقامات کشورهای مختلف غربی شمارش معکوس را برای این جنگ شروع کرده‌اند.

در همین زمینه، خبرگزاری آمریکایی بلومبرگ مدعی شد، حمله روسیه به اوکراین روز سه‌شنبه آغاز می‌شود.

این خبرگزاری به نقل از مقام‌های آمریکایی که به دلیل حساسیت موضوع ،تمایلی به افشای نامشان نداشتند ، مدعی شد: «اقدامات توسط روسیه ممکن است شامل تحریکاتی در منطقه دونباس باشد یا حتی حمله به کی‌یف، پایتخت اوکراین را نیز شامل شود.»

وبگاه آمریکایی پالتیکو هم به نقل از مقام‌های این کشور خبر داد، رئیس‌جمهور آمریکا در صحبت تلفنی با رهبران کشورهای غربی به آنها گفته است روسیه تا ۲۷بهمن به اوکراین حمله می‌کند.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا نیز به تمام شهروندان آمریکایی هشدار داد ظرف ساعات آینده، خاک اوکراین را ترک کنند.

وی که در کنفرانس خبری کاخ سفید صحبت می‌کرد، گفت: اکنون خطر زیاد شده و تهدید به اندازه کافی فوری است و باید تا جای ممکن اقدامات احتیاطی را انجام داد.

سالیوان ادامه داد: نمی‌توانیم تاریخ و ساعت حمله روسیه را به اوکراین مشخص کنیم اما احتمال واقعی برای این موضوع وجود دارد و در صورتی که مسکو تصمیم حمله به اوکراین را بگیرد، دستاویزی برای آن خواهد یافت.

مشاور امنیت ملی آمریکا گفت: «هر زمانی که ولادیمیر پوتین دستور دهد،‌ ممکن است تهاجم علیه اوکراین آغاز شود. این تهاجم ممکن است در جریان برگزاری المپیک زمستانی چین باشد.»

به دنبال ادعاهای آمریکا درباره حمله قریب‌الوقوع روسیه به اوکراین، واشنگتن دیپلمات‌های خود را نیز از کی‌یف خارج می‌کند.

آسوشیتدپرس به نقل از مقام‌های آمریکایی ناشناس گفته است: «ممکن است تعداد محدودی از دیپلمات‌های آمریکایی به غرب اوکراین در نزدیک مرز با لهستان منتقل شوند تا ایالات متحده بتواند حضور دیپلماتیک خود را در این کشور حفظ کند.»

وزارت خارجه انگلیس هم در بیانیه‌ای از شهروندانش خواست هر چه سریع‌تر خاک اوکراین را ترک کنند.

در بیانیه وزارت خارجه انگلیس خطاب به شهروندان این کشور آمده است: «همین الان که وسیله‌های نقلیه هنوز در دسترس هستند، اوکراین را ترک کنید.»

با وجود فضاسازی رسانه‌های غربی درباره قریب‌الوقوع بودن حمله روسیه به اوکراین، آناتولی آنتونوف سفیر روسیه در ایالات متحده در گفت‌وگو با هفته‌نامه آمریکایی نیوزویک، ادعای مقام‌های آمریکایی را رد کرد و گفت: «اظهارنظرات سیاستمداران مبنی بر این‌که روسیه در جریان بازی‌های المپیک پکن یا پس از آن به اوکراین حمله خواهد کرد، بدون دلیل و مدرک است و هیچ پشتوانه‌ای ندارد.»

آنتونوف ادامه داد حتی ناظران آمریکایی تصریح کرده‌اند «شهروندان آمریکایی نیز نسبت به این ادعاهای بی‌اساس به طرز فزاینده‌ای بی‌اعتماد شده‌اند. این در حالی است که رهبری روسیه به نوبه خود و مکرر اعلام کرده کشور ما قصد حمله به کسی را ندارد.»

با آن‌که روسیه بارها اطمینان خاطر داده قصد حمله به اوکراین را ندارد، آمریکا و کشورهای اروپایی آمادگی‌های نظامی خود را برای آنچه به گفته آنها مقابله با تحرکات نظامی احتمالی مسکو است، افزایش داده‌اند. برخی از این کشورها به همین بهانه به اوکراین نیرو و تجهیزات نظامی ارسال کرده‌اند.

همچنین در بحبوحه تنش روسیه با اوکراین، وزارت دفاع آمریکا خبر داد ۳۰۰۰ نظامی دیگر به لهستان اعزام خواهد کرد.

سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه روز پنجشنبه درباره فروش سلاح به اوکراین هشدار داد و گفت:« فروش این تسلیحات شانس راه حل سیاسی و دیپلماتیک را کاهش می‌دهد.»

سعید سبحانی - بین الملل /  روزنامه جام جم