درباره رابطه بین سالمندی و تماشای تلویزیون چه می‌دانید؟

این نوعی از سبک زندگی است که شاید از همان روزهای کودکی شروع می‌شود و تا زمان سالمندی ادامه دارد؛ اما واقعا تماشای بیش از حد تلویزیون برای سالمندان چه عواقبی خواهدداشت؟ این‌طور که نتیجه تحقیقاتی علمی در سراسر دنیا نشان می‌دهد و کارشناسان حوزه سلامت و خانواده می‌گویند تماشای بیش از حد تلویزیون چیزی جز عوارض منفی بر روح و جسم سالمند نخواهدداشت اما با این عادت ‌عجین‌شده چه باید کرد؟ این موضوعی بود که در گزارش امروز به آن پرداختیم و جنبه‌های مختلف رابطه بین دوران سالمندی و وابستگی به تلویزیون را به کمک کارشناسان سلامت، بررسی کردیم.

سلامتت را دریاب

خیلی اتفاق دور از ذهنی نیست؛ این‌که تماشای بیش از حد تلویزیون در طول یک روز برای سالمندان، آنها را از انجام فعالیت‌های دیگر که مناسب حال و روزشان است، منع می‌کند. مثلا یکی از این فعالیت‌هایی که باید انجام شود و تماشای زیاد تلویزیون مانع آن می‌شود، ورزش کردن است. طبیعتا آن بی‌تحرکی که تماشای طولانی مدت تلویزیون برای سالمند به همراه دارد، می‌تواند اثرات منفی بسیاری بر او داشته‌باشد که یکی از آنها، افزایش وزن است؛ عاملی که به قول متخصصان حوزه سلامت، به خودی خود، زمینه‌ساز ابتلا به انواع بیماری‌ها از جمله دیابت است.

از طرف دیگر، تلویزیون فرصت خواندن، نوشتن، جدول حل‌کردن، گفت‌وگو با دیگران و دیگر فعالیت‌های فکری را که از ابتلا به آلزایمر جلوگیری می‌کند، از سالمند می‌گیرد؛ آن‌وقت چه اتفاقی می‌افتد؟ فرد سالمند به دلیل کم کار کشیدن از ذهن و انجام ندادن فعالیت‌های فکری، در خطر ابتلا به آلزایمر قرار می‌گیرد و سرعت عملش برای انجام برخی کارها، پایین می‌آید. در واقع او با تماشای زیاد تلویزیون، آسان‌ترین کار را انتخاب کرده‌است، بدون این‌که کوچک‌ترین زحمت و تلاشی را خودش متقبل شود و این همان زنگ خطر سلامت در دوران سالمندی است.

این نشستن مضر

اما یکی از مهم‌ترین مسائلی که کارشناسان حوزه سلامت بر آن تاکید دارند، آن بی‌ تحرکی است که تماشای زیاد تلویزیون به فرد می‌دهد؛ در غیر این صورت خود تلویزیون آنچنان هم آسیب‌زا و مخرب نیست. آنها معتقدند نشستن طولانی‌ مدت در یک مکان ثابت که در زمان تماشای طولانی‌مدت فیلم یا برنامه‌ای از تلویزیون رخ می‌دهد، عوارضی مانند لخته‌ شدن خون دارد که به بیماری‌های قلبی و عروقی منجر می‌شود. در واقع کارشناسان در جدیدترین پژوهش‌های خود دریافته‌اند تماشای بیش از حد تلویزیون، لخته خونی در بدن افراد ایجاد می‌کند که در نهایت باعث بروز سکته مغزی یا حمله قلبی می‌شود؛ آنقدر که طبق همین تحقیقات، افرادی که ساعت‌های طولانی را صرف تماشای تلویزیون می‌کنند، 7/1 برابر بیشتر از سایر افراد به چنین اتفاقی دچار می‌شوند. با این اوصاف، بهتر نیست نشستن‌های طولانی‌مدت پای تلویزیون را به حداقل برسانیم؟

برنامه داشته‌ باشید

بهترین سرگرمی برای سالمندان که فقط به تماشای تلویزیون یا بازی شطرنج ختم نمی‌شود. شاید بهتر است به این فرهنگ که سالمندی و بازنشستگی، به معنی استراحت و خانه‌نشینی و بی‌تحرکی است، تغییراتی جدی و اساسی بدهیم؛ چرا که دوره سالمندی و بازنشستگی، به معنی رسیدن دوره‌ای است که می‌توانید با فراغ بال و خیال راحت، به تفریحات مورد علاقه‌تان برسید. پس بهتر است یک برنامه کامل و متنوع برایش در نظر داشته‌باشید که تماشای تلویزیون و پیگیری فیلم و سریال‌ها هم تنها بخشی از آن باشد، نه همه آن. با این حساب، اختصاص دادن یکی دو ساعت تماشای تلویزیون(و چه بهتر که کمتر)، بد نیست اما در عین حال، از رسیدگی به گل و گیاهان، قدم زدن و پیاده‌روی، سر زدن به دوستان و آشنایان و... که هرکدام از آنها باعث تحرک و فعالیت بخشی از بدنتان می‌شود، غافل نشوید که می‌تواند در کیفیت دوران سالمندی‌تان، تاثیرگذار باشد.

یک تماشای متفاوت

با این وصف، کارشناسان حوزه سلامت توصیه می‌کنند اگر همچنان، یکی از اساسی‌ترین تفریحات و سرگرمی‌هایتان، تماشای تلویزیون است و نمی‌توانید از به نتیجه رسیدن سرنوشت شخصیت‌های سریال‌هایی که دنبال می‌کنید، دل بکنید، حداقل اثرات مضر تلویزیون را به حداقل برسانید. چطور ممکن است؟ نشستن پای تلویزیون را به زمان‌های کوتاه ، کوتاه تقسیم کنید.

یعنی این‌طور نباشد که یک فیلم‌سینمایی دو ساعته را بدون وقفه تماشا کنید و از جایتان تکان نخورید. بهتر است کمی به بدنتان استراحت بدهید؛ بایستید، راه بروید و کش و قوسی بخورید. خودتان را به یک چند واحد میوه مهمان کنید و چشمتان را از روی صفحه تلویزیون بردارید و ذهن‌تان را از موضوع دور کنید. شاید بهتر است چیزی حدود 15 تا 20 دقیقه این عمل ادامه پیدا کند و بعد دوباره به موقعیت قبلی برگردید. با این کار حداقل تا حدودی از آسیب‌های نشستن بیش از حد جلوگیری کرده‌اید و به ذهن‌تان هم شروعی دوباره داده‌اید.

برای خوابی آرام

یکی از مشکلاتی که بیشتر سالمندان به آن دچار هستند، بی‌خوابی و کم‌خوابی‌های شبانه است؛ موضوعی که با تماشای تلویزیون در ساعات پیش از خواب‌ می‌تواند تشدید شود. در واقع تماشای بیش از حد تلویزیون در ساعت‌های پیش از خواب، باعث افزایش احساس هوشیاری می‌شود و طبیعتا بر کیفیت خواب سالمند تاثیر خواهدگذاشت.

این‌طور که مشاوران خانواده می‌گویند، سالمندان به شدت در سریال‌ها و موضوعات داستانی غرق می‌شوند و ذهن‌شان آنقدر درگیر می‌شود که خواب آرام و راحتی نخواهندداشت. از طرف دیگر، محققان هم به این نتیجه رسیده‌اند درست زمانی که هوا کم‌کم به سمت تاریکی می‌رود، بدن ما خودش را برای خواب آماده می‌کند، در حالی که نمایشگر تلویزیون، با نور زیادی که از خودش ساطع می‌کند، تعادل بدن را بر هم می‌زند و خوابیدن را برای همه افراد از جمله سالمندان سخت می‌کند.

برای همین هم یکی از اساسی‌ترین راهکارها برای مواجه‌نشدن با این مشکل، موکول کردن زمان تماشای فیلم و سریال، در ساعت‌های اولیه روز و عصرها، به جای آخر شب است.

آن وقت هم به خواسته‌مان که تماشای تلویزیون بوده رسیده‌ایم و هم آرامش خواب شبانه را از خودمان دریغ نکرده‌ایم.

فراموش نکنیم این انتظار که فردی که در تمام طول زندگی‌اش، به چنین تفریحی مشغول بوده‌است، به ناگهان آن را کنار بگذارد، خواسته‌ای غیرمعقول است اما شاید برخی تغییرات کوچک و جزئی در زمان تماشای برنامه‌های تلویزیونی، بتواند او را از خطرات این وابستگی، نجات دهد.

نرگس خانعلی‌ زاده - خبرنگار / ضمیمه چاردیواری روزنامه جام جم