جام‌جم زیر عَلَم حسین(ع)

تلویزیون حالا باید جای خالی بسیاری از خیمه‌ های عزاداری را که به‌دلیل کرونا برپا نشده بودند پُر می‌کرد و همچنین فضاسازی لازم را برای استفاده هزاران مخاطبی که به‌دلیل کرونا خانه‌نشین شده بودند، از محرم امسال مهیا می‌کرد.

هر چند باید این واقعیت را پذیرفت که برنامه‌های تلویزیونی هر چقدر هم که خوب باشد؛ هیچ‌گاه نمی‌توانند جای تجربه منحصر به‌فرد حضور در مجالس عزاداری و هم‌نفس شدن با عاشقان و محبان اهل بیت(ع) و سینه‌زنان حضرت ارباب را پُر کنند؛ به قول قدیمی‌ها شنیدن کی بُود مانند دیدن! اما با این همه در شرایطی که کرونا اغلب ما را زمینگیر کرده بود و فرصت حضور در مجالس عزاداری را از خیلی از ما ایرانیان گرفته بود، تلویزیون فرصتی برای بی‌بهره نماندن از دهه خاص و ویژه محرم بود.

«سوره»، پدیده محرم 1400

پدیده بی‌چون و چرای تلویزیون در محرم 1400، «سوره» و «شبکه چهار سیما» بود. برنامه‌ای تلویزیونی که با ورود به حوزه بررسی تاریخ اسلام و بیرون کشیدن مباحثی مرتبط با شرایط روز، سعی در تلنگر زدن از این مسیر به مخاطبانش بود.

فصل جدید برنامه سوره با عنوان «فصل بنی‌امیه» به روی آنتن شبکه چهار سیما رفت و در مدت زمان کوتاهی که روی آنتن یکی از خاص‌ترین شبکه‌های رسانه ملی رفته بود به‌قدری در پرداختن به موضوعات دینی پیشرو و آوانگارد ظاهر شد که به‌سرعت جای خود را میان مخاطبان به‌ویژه طیف نخبگانی آنها باز کرد.

«سوره» توانست با دست گذاشتن بر موضوعاتی همچون سرمایه‌داری اموی و وجوه سرمایه‌دارانه حکمرانی و زندگی بنی‌امیه، جامعه اموی، حقوق اموی و دین‌شناسی اموی در گفت‌وگو با چهره‌های شاخص قلمرو دین‌پژوهی، باب تازه‌ای از برنامه‌های دینی را در تلویزیون باز کند.

کمتر برنامه‌ای در حوزه برنامه‌های دینی و اندیشه‌ای طی این سال‌های اخیر تولید شده که مطالب مطرح شده در آن مورد توجه طیف متنوعی از مخاطبان قرار گیرد و با استقبال چهره‌هایی با رویکردهای سیاسی و اجتماعی متضاد همراه باشد.

«صراحت» و البته «ابتکار و خلاقیت» دو رمز اصلی موفقیت «سوره» در برقراری ارتباط با مخاطبان بود. برنامه‌ای که توانست یک‌تنه جای خالی برنامه‌های دینی در حوزه «دین و اندیشه» را پر کرده و البته محتوایی ارزشمند و قابل تامل به مخاطبانش عرضه کند.

«تکیه» محرم در شبکه افق

این برنامه مناسبتی در ایام دهه اول محرم هر شب ساعت ۱۲ با حضور کارشناسان مذهبی و مادحین روی آنتن شبکه افق رفت. «تکیه» در واقع یک کشکول مناسبتی برای محرم بود؛ برنامه‌ای که در آن از گفت‌وگو تا شعرخوانی و مداحی تعبیه شده بود و همه اینها در کنار هم فضای یک «تکیه» را برای مخاطبانش تداعی می‌کرد. این برنامه هر شب یک سخنران داشت که یک سوژه دنباله‌دار درباره اصحاب امام حسین (ع) را پیگیری می‌کرد؛ همچنین صابر خراسانی هر شب یک ربع روایتی را مطابق با شب‌های مناسبتی محرم به سبک خود و در قالب شعر خودش اجرا می‌کرد. او در شب‌های ابتدای محرم در کربلا بود و از طریق استودیویی در کربلا با او ارتباط برقرار می‌شد.

حسینیه‌ای تلویزیونی به وسعت ایران

بدون شک یکی از بهترین و پرمخاطب‌ترین برنامه‌های تلویزیون در همه ایام مناسبتی، پخش سخنرانی اساتید و خطیبان سرشناس از شبکه‌های مختلف سیما در ارتباط با آن مناسبت است. در ارتباط با محرم امسال نیز رسانه ملی با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته سعی کرد تا جای خالی تجربه نشستن در مجلس عزاداری در شرایط کرونایی فعلی را با راه‌اندازی یک حسینیه تلویزیونی و البته با وسعتی معادل کل ایران پر کند. امسال مانند سال گذشته برنامه «حسینیه تلویزیونی ایران» برقرار بود؛ این برنامه از ساعت ۶ صبح با پخش سخنرانی آغاز می‌شد و تا ساعت یک بامداد به کار خود ادامه می‌داد و مخاطبان می‌توانستند براساس جدولی که اعلام می‌شد، از مداحی و سخنرانی استفاده کنند.

«نسل حسینی»، کمپین‌های حسینی

یکی از دلایل منحصر به فرد بودن دهه اول محرم، تجربه عزاداری به شکل دسته‌جمعی است؛ در یک بازه زمانی اغلب مردم جامعه سیاه‌پوش می‌شوند و برای یک اتفاق خاص به اقامه عزا می‌پردازند. هر چند که شرایط کرونایی باعث از دست رفتن بخشی از این فرصت بزرگ و تجربه به‌یادماندنی عزاداری جمعی بود اما برخی از ابتکارات رسانه‌ای در قالب کمپین‌های تلویزیونی، بخشی از این حرکت دسته‌جمعی و اجتماعی را در شرایط کرونایی فعلی احیا کرد.

«نسل حسینی» یکی از همین کمپین‌ها بود که در قالب برنامه‌ای تلویزیونی، هر شب روی آنتن شبکه سوم سیما رفت. این برنامه با اجرای راحله امینیان هر روز بعد از پخش سریال شبانگاهی شبکه سه، پخش می‌شد که در آن علاوه بر بخش‌هایی که به اجرای مجری اختصاص داشت؛ گلچینی از تازه‌ترین مداحی‌ها و نماآهنگ‌های محرمی را پخش می‌کرد و گزارش‌هایی میدانی نیز از برخی از هیات‌های مذهبی کشور داشت.

نکته‌ای که باعث استقبال بسیاری از مخاطبان از این برنامه شد، کمپین «نذر حسین» و «هر خانه یک حسینیه» بود که مخاطبان با عضویت در این کمپین هم فرصت گرفتن پرچم‌های رایگان عزاداری سیدالشهدا(ع) را داشته و هم فرصت کمک به وجوهات مورد نیاز برای تامین این پرچم‌ها را داشتند. یک حرکت جمعی از سوی عزاداران سالار شهیدان که مورد اقبال نیز قرار گرفت.

در کوی تو معروفم و از روی تو محروم

«مخاطب خاص» و «کوی محبت» عنوان دو نمونه از برنامه‌های موفق تلویزیون در سال‌های اخیر هستند که در مناسبت‌های مختلف روی آنتن شبکه سه و دوی سیما می‌روند. امسال نیز کوی محبت با روایت صابر خراسانی و کارشناسی حجت‌الاسلام شیخ حسین انصاریان هر شب ساعت ۲۳و30دقیقه از کربلای معلی پخش می‌شد تا مخاطبان این برنامه پرمخاطب، لذت نشستن پای سخنان دانشمند وارسته‌ای همچون شیخ حسین انصاریان را به دست آورند و با اجرای صابر خراسانی، دل را راهی کربلای حضرت ارباب کنند. برنامه تلویزیونی مخاطب خاص هم که همان همیشگی شبکه سه سیما برای روزهای عزاست با اجرای رسالت بوذری روی آنتن رفت اما ویژه‌برنامه مخاطب خاص در عاشورای امسال که با مقتل‌خوانی زنده حجت‌الاسلام حامد کاشانی از کربلای معلی همراه بود به شدت مورد اقبال بینندگان قرار گرفت.

با حسین حرف بزن

برنامه تلویزیونی «با حسین حرف بزن» در شب‌های دهه اول محرم فضای صحن و سرای مرقد حضرت اباعبدا... الحسین(ع) را به آنتن شبکه نسیم آورد. برنامه‌ای گفت‌وگو محور بدون حضور مجری با یک ایده جالب توجه که در آن افراد مختلفی با امام حسین(ع) حرف می‌زنند و از احساس و اعتقاد خود به این قافله‌سالار کربلا می‌گویند. حرف‌های بی‌تکلف و احساس درونی افراد در جایگاه‌ها و مشاغل مختلف با امام حسین(ع) و ارتباط ایشان با آن حضرت از محورهای این برنامه تلویزیونی است که در ماه محرم پخش شد. نکته مهم در ارتباط با این برنامه ساختاری ساده اما عمیق آن بود که مسیری متفاوت برای عرض ارادت به آستان حضرت اباعبدا...(ع) را پیش روی مخاطبانش قرار می‌داد. در صفحات بعدی به شکل مفصل‌تری به این برنامه پرداخته‌ایم.

بفرمایید روضه

شبکه آموزش سیما نیز برای محرم امسال دست به کار شده بود تا «بفرمایید روضه» ویژه برنامه این شبکه در محرم 1400 باشد. برنامه بفرمایید روضه هرشب در دهه اول محرم در قالب یک مجلس فضایل و مناقب همراهان امام حسین (ع) در واقعه کربلا را بازگو می‌کرد. در این برنامه از مداحان، ذاکران، پیرغلامان و شاعران آیینی دعوت شده است تا این واقعه را روایت کنند. البته این برنامه در دهه اول محرم هرشب از شبکه آموزش روی آنتن رفت و بخش دوم این برنامه در دهه آخر صفر به مناسبت اربعین حسینی و شهادت امام رضا(ع) و رحلت رسول اکرم(ص) با این حال و هوایی متناسب با آن روزها روی آنتن شبکه آموزش سیما خواهد رفت.

فرشتگان در محرم کرونایی

سریال تلویزیونی «فرشتگان بی‌بال» جدی‌ترین تولید نمایشی تلویزیون در فضای مرتبط با ماه محرم برای سال جاری بود. این مجموعه تلویزیونی که هر شب از شبکه پنج سیما روی آنتن رفت، روایتگر داستان مبارزه با ویروس کروناست و با محوریت ستایش و قدردانی از زحمات کادر درمان تولید شده است. این سریال با داستان بازسازی بحران کرونا در کشور و نمایش تلاش‌های بی‌دریغ کادر درمان و نیروهای جهادی ساخته شده است. این اولین سریال تلویزیونی در رسانه ملی است که به تلاش و جهاد کادر درمان در دوران همه‌گیری ویروس کرونا پرداخته است. رزیتا غفاری، آشا محرابی، فریبا متخصص، پرویز فلاحی‌پور، رحیم نوروزی، مختار سائقی و شهرام عبدلی بخشی از بازیگران این مجموعه نمایشی هستند.

محرمان حرم از زاویه مستند

شبکه مستند از اولین روز ماه محرم امسال مجموعه مستند 15قسمتی هیات «محرمان حرم» را به کارگردانی مصطفی خسروی روی آنتن فرستاد. این مستند، روایت داستان زندگی تعدادی از خادمین، پیرغلامان و فعالان فرهنگی است که در برپایی مراسم عزاداری امام حسین(ع) تلاش می‌کنند. این گروه از افراد شامل خطبا، شعرا، مداحان و ذاکران اهل بیت است. برهمین اساس، هر قسمت از این مجموعه، سراغ یکی از این فعالان فرهنگی رفته و داستان زندگی او را روایت کرده است. مهم‌ترین نکته در ارتباط با این مجموعه مستند، روایت صادقانه و بی‌پرده آن از زندگی کسانی است که می‌توانند به عنوان یک الگو برای عزاداران امام حسین و فعالان فرهنگی این عرصه مطرح شوند.

حسین مبارکی - خبرنگار / ضمیمه قاب کوچک روزنامه جام جم