ایران با امتیازات کوچک از غنی‌ سازی ۲۰درصدی عقب‌ نشینی نمی‌کند

ایران اعلام کرده است ابتدا باید تحریم‌ها توسط آمریکا رفع شود و پس از راستی‌ آزمایی ایران نیز از کاهش تعهدات برجامی خود عقب‌نشینی خواهد کرد.

در مقابل، واشنگتن هم روی طرح «گام به گام» متمرکز شده است. در خصوص مذاکرات اخیر و موضوعات مطرح شده در آن، جام‌جم با طارق رئوف، رئیس سابق بخش امنیت سیاسی و شفاف‌سازی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت‌وگویی انجام داده است.

در یک صورت‌بندی کلی، مذاکرات وین میان ایران و اعضای ۱+۴ را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ تفاوت این مذاکرات، با مذاکرات ایران و اعضای ۱+۵ در پروسه انعقاد توافق هسته‌ای چگونه است؟

در هر حال، نشست وین با هدف احیای برجام صورت می‌گیرد، نه ایجاد آن. توافق هسته‌ای قبلا میان ایران و اعضای ۱+۵ ایجاد شد اما با خروج آمریکا از این توافق، شاهد ایجاد خلل در اجرایی شدن این توافق بودیم. هفته گذشته مذاکرات وین برگزار شد و در نهایت، منتج به توافق طرف‌های مذاکره‌کننده مبنی بر ایجاد دو کارگروه تخصصی و کارشناسی شد. در حقیقت، یک کارگروه به بررسی مولفه رفع تحریم‌ها (از سوی آمریکا) می‌پردازد و کارگروه دیگر نیز به تعهدات هسته‌ای ایران و انطباق ایران با توافق هسته‌ای.

مذاکره‌کنندگان پس از پایان نشست قبلی وین اعلام کردند مسیر پیش رو، مشکل و حل‌وفصل گره‌های ایجاد شده در برجام زمانبر است. به نظر شما، چه موانع جدی و مهمی در این مسیر وجود دارد؟

همان‌گونه که می‌دانید، مساله مهم و تعیین‌کننده در این خصوص، رفع تحریم‌های ایران است. هنوز مشخص نشده است آمریکا در این خصوص، می‌خواهد چه اقدامی کند. پیچیدگی کار به دلیل اقدامات ترامپ در خصوص تغییر برچسب برخی تحریم‌هاست. در واقع ترامپ برچسب و عناوین برخی تحریم‌ها را از ذیل هسته‌ای به عناوینی چون حمایت از تروریسم، برنامه موشکی ایران و مسائل حقوق بشری تغییر داده است. این تغییرات پیچیدگی کار رفع تحریم‌ها با بازگشت آمریکا به این توافق را بیشتر کرده است. در هر حال، باید این موارد حل‌وفصل و تحریم‌ها( ذیل هر برچسبی که وضع شده باشد) رفع شوند، زیرا در غیر این صورت، امکان احیای توافق هسته‌ای میان ایران و اعضای ۱+۵ وجود ندارد. رفع تحریم‌های هسته‌ای در اختیار دولت بایدن است ولی برای رفع تحریم‌هایی که ذیل حمایت از تروریسم یا موضوع موشکی یا مسائل حقوق بشری قرار گرفته نیازمند همکاری کنگره است. این موارد باعث شده بایدن نتواند در خصوص رفع برخی تحریم‌ها راحت عمل و اقدام کند. از سوی دیگر، گروه‌های تندرویی هم داخل آمریکا و هم خارج از آمریکا از جمله عربستان و اسرائیل وجود دارند که مانع رفع تحریم‌های ایران می‌شوند و از رفع تحریم‌ها علیه ایران خرسند نیستند.

مقامات آمریکایی، به‌رغم خروج یکجانبه خود از برجام در سال ۲۰۱۸میلادی، روی بازگشت گام به گام یا مرحله به مرحله به برجام تاکید می‌کنند. آیا این مساله قابل پذیرش است؟

بدون شک، هضم و پذیرش طرح گام به گام که از سوی آمریکا ارائه شده، آسان نخواهد بود. ایران هم در زمینه هسته‌ای پیشرفت‌هایی داشته و شرایط قبل از خروج ترامپ از برجام را ندارد. این موارد باید در تشریح آنچه در مذاکرات وین و در قبال احیای توافق هسته‌ای بیان می‌شود، مدنظر قرار گیرد. ایران هم حاضر نخواهد شد غنی‌سازی ۲۰درصد و خارج کردن اورانیوم غنی شده و کاهش ذخایر را به امتیازات اندک واگذار کند. همچنین ایران پول‌هایی بلوکه شده در خارج از کشور دارد که در مذاکرات به دنبال آزادسازی آنهاست.

یکی از مواردی که جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات وین روی آن تاکید دارد، مربوط به راستی‌آزمایی رفع تحریم‌های احتمالی آمریکاست. نظر شما در این خصوص چیست؟

بله دقیقا. ایران بر راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها تاکید دارد تا شرکت‌های خارجی برای تجارت با ایران ترس و هراسی از آمریکا نداشته باشند. در واقع این شرکت‌ها باید مطمئن شوند در صورت تعامل با ایران با جریمه آمریکا مواجه نخواهند شد. در این خصوص، لازم است تضمین‌هایی قوی به ایران داده شود و از سوی این کشور نیز درمورد رفع واقعی تحریم‌ها راستی‌آزمایی صورت گیرد. اکنون احیای برجام به آمریکا بستگی دارد و این‌که تا چه اندازه برای رفع تحریم‌ها گام برخواهد داشت. البته به نظر من تیم سیاست خارجی بایدن، برخی مواضع امیدوارکننده را در این خصوص اعلام کرده است. در هر حال، باید منتظر آینده مذاکرات وین و خروجی آن ماند.

طارق رئوف در یک نگاه

طارق رئوف از مقامات سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و به عنوان مشاور ارشد در کنفرانس بازبینی پیمان منع گسترش سال ۲۰۱۵ حضور داشت.

وی از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۱ رئیس اداره سیاست‌های امنیتی و شفاف‌سازی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بوده و در مورد ایران، عراق، لیبی، کره‌شمالی، کره‌ جنوبی و سوریه به شخص مدیرکل گزارش می‌داد.

رئوف، رئیس جایگزین هیات اعزامی آژانس به کنفرانس‌های منع گسترش از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ نیز بوده و از فوریه سال ۲۰۱۴ عهده‌دار سمت مدیر بخش خلع سلاح، کنترل تسلیحات و منع گسترش مؤسسه تحقیقات صلح استکهلم شده است.

حنیف غفاری - بین الملل / روزنامه جام جم