صدا و سیما به عنوان مهم‌ترین رسانه کشور سال‌هاست برنامه‌هایی از این نوع را در شبکه‌های مختلف تولید و پخش می‌کند. به‌خصوص این اواخر که شبکه افق برنامه‌ای با عنوان «نقش جهان» را روی آنتن دارد که به نوعی یک مجله بین‌المللی متفاوت محسوب می‌شود. برنامه‌ای به سردبیری و تهیه‌کنندگی مهدی خانعلی‌زاده و با اجرای سیدوحید نبوی‌زاده‌نمازی و علیرضا فیروزی که گفت‌وگوهای تخصصی را درباره سیاست خارجی با کارشناسان داخلی و بین‌الملل دارند. اگر می‌خواهید بدانید این برنامه چه تفاوتی با سایر برنامه‌هایی از این نوع دارد، جام‌جم با تهیه‌کننده و مجری اصلی برنامه گفت‌وگویی پیرامون نقش جهان داشته که در ادامه می‌خوانید.
ایرانی‌ها از هوش سیاسی بالایی برخوردارندسیدوحید نبوی‌زاده نمازی مجری-کارشناس برنامه نقش جهان از ویژگی‌های اجرای این برنامه و تفاوت آن با سایر برنامه‌های حوزه بین‌الملل به جام‌جم می‌گوید: در وهله اول نقش جهان یک مجله بین‌المللی است که بدون پرداختن و دخیل‌کردن المان‌های داخلی قصد دارد به مسائل بین‌الملل بپردازد؛ البته که ایران هم بخشی از جامعه بین‌الملل هست ولی این مجله سعی کرده ایران را هم یکی از پازل‌های جامعه بین‌الملل بداند. نکته دوم این‌که نقدها از نگاه غربی‌ها هم بیان می‌کرد. در این برنامه بازخوردها و واکنش‌های افرادی که در غرب یا غیر از ایران فعالیت می‌کنند را هم بروز و ظهور داده است.
وی ادامه می‌دهد: مواردی که بیان کردم درباره موارد محتوایی برنامه است اما درباره موارد فرمی برنامه سعی‌شده ریتم بالایی داشته باشد و خیلی گفت‌وگومحور نباشد و خیلی به موارد کلیشه‌ای پرداخته نشود. به عنوان مثال زمانی که من پلاتوهایم را می‌نویسم سعی می‌کنم مواردی را بیان کنم که کمتر شنیده شده باشد و به همین دلیل برای متن یک پلاتو ۳۰ثانیه‌ای حدود یک ساعت مطالعه می‌کنم.
نبوی‌زاده که در کنار اجرا عضو هیات‌تحریریه برنامه هم هست، درباره شیوه اجرایی که باعث جذب مخاطب عام هم شود، توضیح می‌دهد: صداوسیما سازوکار و زیرساختی به نام سامانه ۱۶۲ دارد که یکی از اضلاع مثلثی را تشکیل می‌دهد که محتوا و لحن را هم دربردارد. ضلع اول که در حوزه اختیارات ما نیست و هر بیننده‌ای می‌تواند با ۱۶۲ تماس گرفته و نظراتش را درباره برنامه‌های مختلف بیان کند اما لحن و محتوای برنامه در حیطه اختیارات ماست. ما در نقش جهان می‌خواهیم غرب را از منظر بین‌الملل ببینیم نه از منظر فکر و ذهن و موضع ایران. این کارشناس بین‌الملل همچنین بیان می‌کند: نقش جهان یک برنامه عوام محسوب می‌شود و به همین دلیل ما نمی‌توانیم حرف‌های تخصصی بین‌الملل را بزنیم چون واقعا از حوصله تماشاگر خارج است.
وی با ذکر مثالی دراین‌باره عنوان می‌کند: وقتی ما می‌خواهیم یک نویسنده را معرفی کنیم از واژگانی که آن نویسنده در کتابش استفاده می‌کند قطعا نام نمی‌بریم و سعی می‌کنیم کلیت کتاب را خلاصه و چکیده کنیم و در یک زبان قابل‌فهم بیاوریم. خودم هم به‌شخصه سعی‌ام این بوده که در چیدمان جملاتم طوری عمل کنم که همه کس فهم باشد. با این وجود هر کاری کنیم در وهله اول رسانه‌ملی مخاطبان خاصی دارد و در وهله دوم شبکه افق شبکه خاصی است و آخر هم برنامه‌های بین‌الملل مخاطب خاص خودشان را دارند.
نبوی‌زاده در پایان هم درباره اظهارنظرهای متفاوت قشرهای مختلف جامعه درباره سیاست هم می‌گوید: این امر که همه‌کس در ایران درباره سیاست نظر می‌دهند، نشانگر این است که ایرانی‌ها از هوش سیاسی بالایی برخوردار و نسبت به اخبار مختلف کنش و واکنش نشان می‌دهند. وظیفه برنامه‌هایی مثل نقش جهان است که به این علاقه‌مندی‌ها سمت‌وسو بدهد.
«نقش جهان» یک برنامه بین‌المللی استمهدی خانعلی‌زاده سال‌هاست تهیه‌کننده و سردبیر برنامه‌های بسیاری در حوزه سیاست بوده. به‌خصوص این اواخر که تهیه‌کنندگی برنامه «عصرانه» شبکه افق را برعهده داشت. وی در گفت‌وگو با جام‌جم از ویژگی‌های این برنامه می‌گوید.
با توجه به تولید برنامه‌های سیاسی چطور شد که به فکر ساخت برنامه نقش جهان با این رویکرد افتادید؟معمولا کاری که صداوسیما تا امروز در حوزه بین‌الملل انجام‌داده بیشتر خبر یا مرور اتفاقات سیاسی بوده که در هفته گذشته رخ داده است. مثل برنامه «گزارش هفتگی» اما جای مجله بین‌الملل یعنی برنامه‌ای که بتواند به مردم اطلاعات واقعی از رویدادهای بین‌الملل بدهد خالی بود. چون یکی از مشکلات جدی افکار عمومی در ایران این است که با فضای بین‌الملل فقط از دریچه خبر آشنا هستند. اخبار هم معمولا ترجمه سایت‌ها و خبرگزاری‌های رسمی است. مثلcnn و فاکس نیوز و....
منظورتان این است که این اخبار موثق نیستند؟
موثق هستند اما هدایت شده‌اند. یعنی به عنوان مثال ما آمریکا را از دریچه رسانه‌های رسمی آمریکا می‌شناسیم؛ نه لزوما آنچه که در جامعه آمریکا رواج دارد. به همین دلیل با دوستان که یک تیم پژوهشی بسیار خوبی با پشتوانه پژوهشی دقیقی است که سال‌هاست با هم کار می‌کنیم به این فکر افتادیم که برنامه‌ای را تولید کنیم تا بتوانیم واقعیت‌های فضای بین‌الملل را به افکار عمومی در حوزه رسانه و هم به تصمیم گیران و سیاست مداران منتقل کنیم که نقش جهان این‌گونه شکل گرفت.
با وجود حساسیتی که این برنامه دارد چه مدت است که درگیر پژوهش و ساخت این برنامه هستید؟
حدود دو سالی بود که گروه درگیر این کار بودند تا بتوانند این پروژه را به خروجی رسانه‌ای برسانند. مدتی هم با فضای مجازی همکاری داشتیم و استقبالی که دوستان صداوسیما کردند توانستیم آن را تبدیل به یک برنامه تلویزیونی کنیم که خوشبختانه تا به امروز بازخوردهای خوب و واکنش‌های مثبتی هم گرفتیم.
برنامه در چند قسمت و چند فصل طراحی شده؟
در ۵۲قسمت طراحی‌شده که فصل اول ۱۳قسمت بود که چند شب پیش به پایان رسید و فصل دوم را هم به‌زودی با یک‌سری تغییرات و آیتم‌های جدید آغاز خواهیم کرد.
نقش جهان کاملا برنامه بین‌المللی است و ظاهرا یکی از ویژگی‌های آن همین نکته باشد.
بله برنامه کاملا بین‌المللی است و حتی تلاش کردیم کمتر سیاست خارجی در آن باشد. سیاست خارجی یعنی سیاستی که ایران در قبال روابط بین‌الملل اعمال می‌کند اما حتی اگر بخواهیم به عنوان مثال به برجام هم بپردازیم از منظر سیاست دولت آمریکا و کشورهای اروپایی و حتی کشورهای شرقی می‌پردازیم. تلاش گروه ما این است که فضای بین‌الملل را فارغ از دعواهای سیاسی در داخل به مردم و مسوولان بشناسیم. چون وقتی وارد سیاست خارجی می‌شویم، تحلیل‌ها و نگاه‌ها متفاوت است و به همین دلیل چند قطبی‌هایی ایجاد می‌شود.
به دلیل این‌که از جانب عده‌ای متهم به یک‌سویه نگاه‌کردن به مسائل مهم سیاسی و روابط بین‌الملل نشوید، چه تمهیدی برای برنامه اندیشیده‌اید؟
ما در برنامه دو رویکرد داریم؛ یکی این‌که از منظرهای مختلف می‌پردازیم. مثلا در زمینه انتخابات آمریکا که همزمان با پخش برنامه ما شد، بخش‌های مختلفی از منظر یک جمهوری‌خواه و از منظر یک دموکرات داشتیم. با افراد مختلفی مناظره کردیم و کارشناسان متفاوتی داشتیم. یعنی سعی کردیم آنچه را که وجود دارد روایت کنیم.
یعنی شما صرفا روایتگر هستید و قضاوت را برعهده مخاطب گذاشته‌اید؟
پاسخ صحیح به این پرسش این است که ما تلاش می‌کنیم مخاطب را به قضاوت درست برسانیم. مورد دیگر این‌که واقعا پژوهش‌های بسیاری در برنامه انجام می‌شود. ما تیم پژوهشی بسیار قوی پشت برنامه داریم. یعنی تحریریه انگلیسی، عربی، فرانسوی و اسپانیولی داریم.
وجود تحریریه‌ها به زبان‌های مختلف در برنامه به دلیل حضور کارشناسان خارجی در نقش جهان است؟
هم برای مصاحبه با کارشناسان و هم برای انتخاب موضوع. چون طراحی سوالات ما به‌این صورت است که مثلا مجموعه‌ای از کارشناسان فرانسوی در جلسات به خروجی می‌رسند.
کارشناسان بخش خارجی را بر چه اساسی انتخاب می‌کنید؟ منظورم افرادی است که به صورت مجازی با آنها در برنامه ارتباط می‌گیرید؟
به‌شدت روی این موضوع تاکید داریم افرادی به عنوان کارشناس با برنامه همکاری کنند که اگر در رسانه‌های رسمی بین‌المللی جایی ندارند اما در میان رسانه‌های غیر رسمی آدم‌های معتبری باشند. عیار تحلیلی آن افراد برای ما حائز اهمیت است.
یعنی صرفا دنبال وجهه‌دادن به برنامه نبودید که از کارشناس خارجی دعوت به همکاری کنید؟
دقیقا همین است. چون برنامه بین‌الملل صرفا با انگلیسی صحبت‌کردن که بین‌المللی نمی‌شود. یکی از کارشناسان ایرانی ما در حوزه فرانسه خانم دکتر شجری است که سال‌ها در فرانسه زندگی کرده و اطلاعات خارجی و ارتباطات بین‌المللی دارد و افراد مورد‌نظر را در حوزه‌های مختلف انتخاب می‌کند؛ بنابراین صرفا برای این‌که یک نفر که زبانی غیرفارسی صحبت می‌کند را دعوت نکردیم که بگوییم برنامه بین‌المللی است.
با این حساب بازخورد بین‌المللی هم از برنامه گرفته‌اید؟
یکی از کارشناسان آمریکایی برنامه ما را در یک کنفرانس خبری پخش کرد. حتی کارشناسان به ما هم سوژه و موضوع پیشنهاد می‌دهند. بنابراین تا به امروز خوشبختانه بازخوردهای بین‌المللی خوبی نسبت به برنامه گرفتیم. نقش جهان تبدیل به یک ظرفیت رسانه‌ای بین‌المللی برای سازمان صداوسیما شده است.
موضوعات را چگونه انتخاب و اولویت‌بندی می‌کنید؟
ما اتاق فکری داریم که با خیلی از اساتید دانشگاه به‌صورت حضوری و مجازی جلساتی را برگزار می‌کنیم که از دل این جلسات موضوعات را پیدا می‌کنیم و همچنین از اخباری که در رسانه‌ها منتشر می‌شود و برای جامعه اهمیت بیشتری دارد موضوعات برنامه را انتخاب می‌کنیم؛ بنابراین انتخاب و پرداخت سوژه‌ها در اتاق فکر انجام می‌شود.
درباره عنوانی که برای برنامه هم انتخاب کردید توضیح دهید؟ اصلا چرا نقش جهان؟ چون شنیدن این واژه هر کسی را به یاد اصفهان زیبا می‌اندازد.
ما با واژه‌ها خیلی بازی کردیم تا عنوان مناسبی را برای برنامه انتخاب کنیم. نقش جهان هم خوش آواست و هم آن سابقه تاریخی ایران را نشان می‌دهد و تاثیرگذاری‌اش در مراودات بین‌المللی و هم واژه نقشه را در درون خودش دارد و نکته دیگر این‌که ما دنبال این هستیم که نقش واقعی از جهان را به مردم نشان بدهیم.
در کنار آقای نبوی‌زاده نمازی که مجری اصلی برنامه است، چرا هر کدام از بخش‌های برنامه مجری-کارشناس مرتبط با خودش را دارد؟
در کنار آقای نبوی‌زاده که بسیار مسلط است و ارتباطات خوبی هم دارد و ارائه بخش‌ها را هم انجام می‌دهد، نیاز بود میز نشریات هم در برنامه طراحی کنیم که آقای فیروزی به همراه آقای غلام‌زاده آن بخش را اجرا می‌کنند. تلاشمان این بود با تنوعی که در اجرا داریم، ریتم برنامه نیفتد که اتفاقا استقبال هم شد. قطعا در فصل بعد هم اتفاقات بهتر و بیشتری را در برنامه رقم خواهیم زد.
منبع: زینب علیپور طهرانی - رسانه / روزنامه جام جم
ایرانی‌ها از هوش سیاسی بالایی برخوردارند
